To, że ogólnie musimy określić jakość odpadów kierowanych do spalania, jest rzeczą oczywistą. Jakość regulują normy PN-EN, ale norma nie jest aktem prawnie obowiązującym. Konkluzje BAT mogą mieć moc obowiązującą, nie jako całość, lecz w zakresie celu do osiągnięcia. Obligatoryjnie obowiązujące z konkluzji BAT są wartości BAT AL, czyli wartości graniczne emisji i zakres monitoringowy. Wymagań dotyczących jakości odpadów nie znajdziemy zarówno w konkluzjach dotyczących spalania odpadów, ale także w konkluzjach dotyczących przetwarzania odpadów.
A może jednak konkluzje BAT mówią nam coś o wymaganiach jakościowych dla paliw? 

Odpowiedzi należy szukać w Decyzji Wykonawczej Komisji (UE) 2019/2010 z dnia 12 listopada 2019 r. ustanawiająca konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE w odniesieniu do spalania odpadów (notyfikowana jako dokument nr C (2019) 7987), która mówi o konkluzjach dotyczących najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do spalania odpadów. W szczególności pod uwagę należy wziąć zapisy znajdujące się w części konkluzji mówiących o Ogólnej efektywności środowiskowej i sprawności spalania, czyli w BAT 9, BAT 10, BAT 11, BAT 12, BAT 14, BAT 16.

BAT 1

Aby poprawić ogólną efektywność środowiskową, w ramach BAT należy opracować i wdrożyć system zarządzania środowiskowego. Ów system zarządzania środowiskowego, o którym mowa w BAT 1 nie jest to certyfikowany system wdrażany według normy ISO 140001 czy EMAS, jednak sporo mówi się w nim o ustanowieniu polityki, o procedurach. Jako elementy składowe systemu zaliczyć należy: politykę ochrony środowiska, skuteczne planowanie operacji i kontrolę procesów, wdrażanie programów konserwacji, stosowanie analizy porównawczej itd.
Poziom szczegółowości oraz stopień formalizacji systemu zarządzania środowiskowego będzie zasadniczo zależeć od charakteru, skali i złożoności instalacji oraz od zasięgu jej ewentualnego wpływu na środowisko (uwarunkowanego również rodzajem i ilością przetwarzanych odpadów).

Szczególnie w przypadku spalarni odpadów oraz w stosownych przypadkach, zakładów zajmujących się obróbką popiołów paleniskowych do systemu zarządzania środowiskowego należy wdrożyć następujące cechy
i elementy w ramach BAT:

• w przypadku spalarni – zarządzanie strumieniem odpadów (zob. BAT 9);
• w przypadku zakładów zajmujących się obróbką popiołów paleniskowych – zarządzanie jakością odpadów z przetworzenia (zob. BAT 10);

BAT 9

BAT 9 jest najważniejszym uregulowaniem w konkluzjach BAT dotyczących spalania odpadów. Określa rozwiązania systemowe, dzieli wymagania stawiane przez siebie na obligatoryjne i fakultatywne.

Ustawodawca nie określił wymagań dla paliw, ale wymaga, aby to eksploatujący instalację spalania paliw określił takie wymagania.
Są mu one potrzebne do określenia rodzaju odpadów, które może spalać. Na podstawie swojej instalacji ma określić rodzaje odpadów trafiających do niej. To jest niezbędne do procesu. Prowadzącego instalację spalania paliw na cele ciepłownicze, zasilaną odpadem, formalnie stającą się spalarnią odpadów interesuje – jaką on będzie miał wartość opałową (żeby wiedzieć jak poustawiać dostawy), interesuje go ilość części niepalnych
(aby wiedzieć, ile będzie miał odpadów, którymi później będzie się musiał zająć) oraz interesują go parametry, skład chemiczny odpadów (żeby wiedzieć co może mieć w emisjach do powietrza, do wody, w ściekach).

Obligatoryjne jest:

1. określenie rodzaju odpadów, które można spalać. Rodzaj odpadów trafiający do instalacji określany jest na podstawie charakterystyki spalarni, identyfikacji rodzajów odpadów, które można spalać, na przykład biorąc pod uwagę stan skupienia, właściwości chemiczne, niebezpieczne właściwości i dopuszczalne zakresy wartości opałowej, wilgotność, zawartość popiołu i wielkość;
2. opracowanie i wdrożenie procedur charakterystyki odpadów i procedur poprzedzających ich przyjęcie, czyli prowadzący instalację musi zdefiniować jakie odpady może bezpiecznie przyjmować, przetwarzać ze względów technicznych, ekonomicznych, środowiskowych. Musi określić również zasady kwalifikacji odpadów do spalenia oraz zasady weryfikacji czy odpady będą spełniały wymagania jeszcze przed ich przyjęciem. Co istotne to wszystko określamy mając na względzie ocenę ryzyka przy uwzględnieniu, na przykład niebezpiecznych właściwości odpadów, ryzyka stwarzanego przez odpady pod względem bezpieczeństwa procesowego, bezpieczeństwa pracy i wpływu na środowisko, a także informacji dostarczonych przez poprzednich posiadaczy odpadów.
3. opracowanie i wdrożenie procedur przyjęcia odpadów, a więc mających na celu potwierdzenie charakterystyki odpadów określonej na etapie poprzedzającym przyjęcie. Procedury te umożliwiają określenie elementów, które należy zweryfikować przy przybyciu odpadów do danego zespołu urządzeń, a także kryteriów przyjęcia i odmowy przyjęcia odpadów. Procedury te mogą obejmować pobieranie próbek, inspekcję i analizę odpadów. Procedury przyjęcia odpadów są oparte na ocenie ryzyka, przy uwzględnieniu np. niebezpiecznych właściwości odpadów, ryzyka stwarzanego przez odpady pod względem bezpieczeństwa procesowego, bezpieczeństwa pracy i wpływu na środowisko, a także informacji dostarczonych przez poprzednich posiadaczy odpadów. Elementy, które należy monitorować w odniesieniu do każdego rodzaju odpadów, przedstawione
   są w BAT 11.

Kolejną grupą wymagań określoną w BAT 9 są wymagania fakultatywne, które mają zastosowanie w odniesieniu do określonych typów odpadów
lub z uwagi na wynik naszej oceny ryzyka.

Fakultatywnymi wymaganiami są:

1. opracowanie i wdrożenie systemu śledzenia oraz ewidencjonowania odpadów. System śledzenia oraz ewidencjonowania odpadów mają na celu określenie lokalizacji i ilości odpadów w danym zespole urządzeń. Ewidencja ta zawiera wszystkie informacje uzyskane w czasie stosowania procedur poprzedzających przyjęcie odpadów (np. data przybycia do obiektu i niepowtarzalny numer referencyjny odpadów, informacje o poprzednich posiadaczach odpadów, wyniki analizy poprzedzającej przyjęcie oraz analizy przyjęcia, rodzaj i ilość odpadów przechowywanych w obiekcie, w tym wszystkie zidentyfikowane zagrożenia), przyjęcia, magazynowania, przetwarzania lub przenoszenia poza obiekt. System śledzenia odpadów jest oparty na ocenie ryzyka, przy uwzględnieniu na przykład niebezpiecznych właściwości odpadów, ryzyka stwarzanego przez odpady pod względem bezpieczeństwa procesowego, bezpieczeństwa pracy i wpływu na środowisko, a także informacji dostarczonych przez poprzednich posiadaczy odpadów. System śledzenia odpadów obejmuje wyraźne oznakowanie odpadów przechowywanych w miejscach innych niż bunkier na odpady lub zbiornik do przechowywania osadów ściekowych (na przykład odpadów w pojemnikach, bębnach, belach
   lub innych formach opakowania), dzięki czemu można je w każdej chwili zidentyfikować.
2. segregacja odpadów. Odpady są przechowywane selektywnie w zależności od ich właściwości, aby umożliwić łatwiejsze i bezpieczniejsze
   dla środowiska magazynowanie i spalanie. Segregacja odpadów polega na fizycznym oddzieleniu różnych odpadów oraz na procedurach umożliwiających określenie czasu i miejsca przechowywania odpadów. Może mieć znaczenie przy paliwie alternatywnym, bo nietrudno wyobrazić sobie, że mamy różnych dostawców ze względu na rodzaj lub jakość paliwa.
3. weryfikacja zgodności odpadów przed zmieszaniem lub połączeniem odpadów niebezpiecznych. Zgodność zapewnia się dzięki zestawowi środków weryfikacyjnych i testów w celu wykrycia wszelkich niepożądanych lub potencjalnie niebezpiecznych reakcji chemicznych (na przykład polimeryzacji, powstawania gazu, reakcji egzotermicznej, rozkładu) między odpadami podczas mieszania lub łączenia. Testy zgodności są oparte na ocenie ryzyka, przy uwzględnieniu na przykład niebezpiecznych właściwości odpadów, ryzyka stwarzanego pod względem bezpieczeństwa procesowego, bezpieczeństwa pracy i skutków dla środowiska, a także informacji dostarczanych przez poprzednich posiadaczy odpadów.

BAT 10

Wydawałoby się, że BAT 10 nie dotyczy omawianego zagadnienia, ponieważ odnosi się do przetwarzania żużli i popiołów ze spalarni, więc zupełnie innego typu instalacji niż instalacja do spalania odpadów. Warto jednak przytoczyć tę konkluzję dla zobrazowania tego, jak daleko sięga kontrola tego, co wkładamy do pieca. BAT 10 nakłada bowiem na prowadzącego instalację obowiązek nadzorowania pozostałości z obróbki popiołów paleniskowych.

BAT 11

Kolejnym wymaganiem, które się odnosi bardzo mocno do jakości odpadów stanowiących paliwa jest BAT 11, który doprecyzowuje obligatoryjne wymaganie BAT 9c. Jego zastosowanie wynika z ryzyka stwarzanego przez dostarczone odpady. Większość podmiotów będą interesowały wymagania dla stałych odpadów komunalnych oraz pozostałych odpadów innych niż niebezpieczne, gdzie mówimy o monitoringu dostaw odpadów poprzez:

• wykrywanie promieniotwórczości;
• ważenie dostaw odpadów;
• kontrolę wzrokową;
• okresowe pobieranie próbek dostaw odpadów i analiza kluczowych właściwości / substancji (na przykład wartości opałowej, zawartości halogenów i metali/metaloidów). W przypadku stałych odpadów komunalnych wiąże się to z oddzielnym rozładunkiem.

Zatem prowadzący instalacje musi określić wymagania dla odpadów oraz je kontrolować i analizować. Omówiona wcześniej analiza ryzyka dookreśli, z jaką częstotliwością powinny być przeprowadzane kontrole. Może się okazać, że nie potrzebujemy badać każdej dostawy, że być może wystarczy badanie pierwszej dostawy z danego źródła, a później kontrolowanie co 10, 20 dostawy. Nie ma podstaw do wymagania ciągłej kontroli. Ilość kontroli jest do ustalenia w ramach pozwolenia zintegrowanego, w ramach systemu zarządzania środowiskiem.

W przypadku osadów ściekowych monitoring prowadzi się przez:

• ważenie dostaw odpadów (lub pomiar przepływu, jeżeli osady ściekowe dostarcza rurociąg);
• kontrolę wzrokową – w miarę możliwości technicznych;
• okresowe pobieranie próbek i analiza kluczowych właściwości/substancji (np. wartości opałowej, zawartości wody, popiołu i rtęci).

W przypadku odpadów niebezpiecznych innych niż odpady medyczne monitoring obejmuje:

• wykrywanie promieniotwórczości;
• ważenie dostaw odpadów;
• kontrola wzrokowa – w miarę możliwości technicznych;
• kontrola i porównanie poszczególnych dostaw odpadów z oświadczeniem wytwórcy odpadów;
• pobieranie próbek zawartości: wszystkich cystern oraz przyczep, odpadów opakowanych
  (np. w beczkach, zbiornikach IBC lub mniejszych opakowaniach),
• oraz analiza: parametrów spalania (w tym wartości opałowej i punktu zapłonu), zgodności
• odpadów w celu wykrycia możliwych niebezpiecznych reakcji po połączeniu odpadów
  lub ich zmieszaniu przed magazynowaniem (BAT 9f), kluczowych substancji, w tym TZO,
   halogenów, siarki, metali/metaloidów.

W przypadku odpadów medycznych, których nie mamy prawa otworzyć, monitoring prowadzi się poprzez:

• wykrywanie promieniotwórczości;
• ważenie dostaw odpadów;
• kontrolę wzrokową szczelności opakowania.

BAT12

Określa jak jakość odpadów wpływa na proces przyjmowania, magazynowania i postępowania z odpadami. Dla przykładu kaloryczność powie
nam jaką musimy mieć pojemność magazynu. Parametry paliwa, to przy jakiej wilgotności jesteśmy gotowi paliwo przyjmować, jaki ma stan skupienia,
jaką formę, wpływają na to czy musimy mieć bezwzględnie powierzchnie nieprzepuszczalne z odpowiednią infrastrukturą odwadniającą czy też nie – zależy to od ryzyka jakie stwarzają odpady pod względem zamieszczenia gleby i wody. Może być sytuacja, że będziemy przyjmować tylko odpad stały, suchy, który sam nie jest źródłem odcieków. Może nas dotyczyć również kwestia monitorowania pojemności magazynu i czas magazynowania.

Aby ograniczyć ryzyko środowiskowe związane z przyjmowaniem, magazynowaniem odpadów oraz postępowaniem z nimi, w ramach BAT należy stosować wszystkie poniższe techniki:

1. powierzchnie nieprzepuszczalne z odpowiednią infrastrukturą odwadniającą

W zależności od ryzyka, jakie stwarzają odpady pod względem zanieczyszczenia gleby lub wody, powierzchnia obszaru przyjmowania odpadów, postępowania z nimi oraz ich magazynowania jest nieprzepuszczalna dla określonych cieczy i wyposażona w odpowiednią infrastrukturę odwadniającą (zob. BAT 32). Integralność tej powierzchni jest okresowo weryfikowana, o ile jest to technicznie możliwe.

2. odpowiednia pojemność magazynowania odpadów

W celu uniknięcia nagromadzenia odpadów, wdrażane są środki takie jak:

• wyraźnie ustalona i nieprzekraczana maksymalna pojemność magazynowania odpadów,
  z uwzględnieniem charakterystyki odpadów (na przykład w odniesieniu do ryzyka pożaru)
  i zdolności przetwarzania;
• ilość magazynowanych odpadów jest regularnie monitorowana pod kątem maksymalnej dopuszczalnej pojemności magazynowania;
• w przypadku odpadów, które nie są mieszane podczas magazynowania (na przykład odpady
  medyczne, odpady opakowane) jednoznacznie określony jest maksymalny czas
   ich przebywania w miejscu magazynowania.

BAT 14

BAT 14 wpływa na to, jakie odpady skłonni będziemy przyjmować, bo zobowiązuje nas do dbania o jak najmniejszą zawartość niespalonych substancji w żużlach i popiołach paleniskowych oraz ograniczanie emisji do powietrza. Wskazuje on trzy techniki jakimi możemy się posłużyć, żeby zapewnić tę ogólną efektywność środowiskową spalania odpadów i zmniejszyć oddziaływania instalacji czy też zmniejszyć oddziaływania przenoszone.
Mamy tu do czynienia z:

• techniką łączenia i mieszania odpadów przed spalaniem obejmującą na przykład mieszanie za pomocą chwytaka, stosowanie systemu wyrównywania wkładu, łączenie kompatybilnych płynów i odpadów półpłynnych. Technika ta nie ma zastosowania w przypadkach, gdy ze względu na kwestie bezpieczeństwa lub właściwości odpadów (np. zakaźne odpady medyczne, odpady wydzielające odór lub odpady, które mogą wydzielać substancje lotne) wymagany jest bezpośredni załadunek pieca oraz w przypadkach, gdy między różnymi rodzajami odpadów mogą zajść niepożądane reakcje (zob. BAT 9f). Ustawodawca unijny wyraźnie odróżnia technikę łączenia i mieszania od przygotowania wstępnego odpadów. Instalacje do wstępnego przygotowania odpadów nie są objęte tymi konkluzjami BAT.
• techniką opartą na zaawansowanych systemach kontroli procesu spalania,
• techniką optymalizacji procesu spalania. Optymalizacja procesu spalania jest to wymaganie na etapie projektowania i budowania instalacji, trudniejsza do osiągnięcia na etapie eksploatacji. Dlatego ustawodawca unijny zwalnia z tego wymogu w przypadku istniejących pieców.

Aby poprawić ogólną efektywność środowiskową spalania odpadów, zmniejszyć zawartość niespalonych substancji w żużlach i popiołach paleniskowych oraz ograniczyć emisje do powietrza ze spalania odpadów, w ramach BAT należy zastosować odpowiednią kombinację tych technik. Zarządzanie wsadem podlega kontroli poprzez BAT-AEPL, a więc poziom efektywności energetycznej powiązany z najlepszymi dostępnymi technikami. Wskaźnik ten jest określany wagowo jako procent zawartości ogólnego węgla organicznego w żużlach i popiołach paleniskowych i powinien się mieścić w przedziale 1-3 proc. wagowo lub straty przy prażeniu żużli i popiołów paleniskowych pochodzących ze spalania odpadów pomiędzy 1 a 5 proc. wagowo.

BAT 16

W odniesieniu dla wymagań paliw z odpadów warto też zwrócić uwagę na BAT16. Dotyczy on wdrożenia procedur związanych z eksploatacją instalacji. Aby poprawić ogólną efektywność środowiskową spalarni i ograniczyć emisje do powietrza, w ramach BAT przedsiębiorcy mają obowiązek opracować i wdrożyć procedury eksploatacyjne, które m.in. mają dotyczyć organizacji łańcucha dostaw, zastosowania systemu załadunku ciągłego zamiast wsadowego, i to wszystko ma służyć temu, żeby ograniczyć, w miarę możliwość, i liczbę rozruchów i wyłączeń instalacji.

Konkludując – Konkluzje BAT nie określają wymagań takich jak wartość opałowa, dopuszczalne stężenie substancji w odpadach stosowanych
jako paliwo. Konkluzje BAT stosują się do wszystkich typów spalarni odpadów, a nie tylko do instalacji spalających paliwo alternatywne. Paliwem z odpadów równie dobrze w rozumieniu tych przepisów mogą być dla kogoś odpady z grupy 03 (odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji
płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury) [1], mogą być odpady ciekłe czy wąskoprzemysłowe z konkretnej branży. Konkluzje BAT wymagają natomiast, aby prowadzący instalacje wymagania dla odpadów określił.

[1] Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. 2020 poz. 10) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000010/O/D20200010.pdf  [dostęp: 2022-02-10]