Występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych każdy z nas widzi i odczuwa już na własnej skórze. Zaprzeczanie kryzysowi klimatycznemu nie ma sensu. Kto ponosi odpowiedzialność za wzrost liczby ekstremalnych zjawisk naturalnych? W jakim stopniu do ich powstawania przyczynia się nasza przemysłowa działalność?

W sierpniowym wydaniu “Tygodnika Gospodarczego PIE” Polski Instytut Ekonomiczny przytacza ciekawe analizy dotyczące nierównej odpowiedzialności za kryzys klimatyczny. Wraz z ocieplaniem się klimatu wzrasta częstość i intensywność występowania ekstremalnych zjawisk naturalnych w postaci groźnych burz, cyklonów tropikalnych, rekordowych fal upału, długotrwałych susz (a w ich następstwie pożarów) lub powodzi. Możemy to już zaobserwować i odczuć na własnej skórze.

Analizy naukowe pozwalają nakreślić perspektywę długoterminową. Wynika z niej, że w ostatnim półwieczu liczba ekstremalnych zjawisk pogodowych zwiększyła się aż pięciokrotnie, co przełożyło się na siedmiokrotny wzrost strat ekonomicznych w wyniku ich wystąpienia – do średnio 383 mln USD dziennie w ostatniej pełnej dekadzie. Natomiast liczba ofiar śmiertelnych zmniejszyła się trzykrotnie, co tłumaczy się rozwojem systemów ostrzegania o groźnych zjawiskach.

Jednocześnie szacuje się, że około 71 proc. przypadków ekstremalnych zjawisk pogodowych jest bardziej prawdopodobnych lub groźniejszych w przebiegu w wyniku działalności człowieka i jej wpływu na klimat. W przypadku 9 proc. zależność ta jest negatywna, a w przypadku pozostałych 20 proc. nie dostrzega się wpływu człowieka lub brakuje jednoznacznych szacunków [1]. Naukowcy uważają, że rekordowa fala upałów, która miała miejsce w lipcu 2022 roku w Wielkiej Brytanii byłaby skrajnie nieprawdopodobna, gdyby nie antropogeniczny wpływ na zmianę klimatu, podobnie jak na przykład zeszłoroczna powódź w zachodnich Niemczech i Belgii, będąca przyczyną śmierci ponad 200 osób. Wymuszenia antropogeniczne były również głównym czynnikiem warunkującym wystąpienie w 2015 r. w środkowej Europie fali upałów, podczas której w Warszawie maksymalna temperatura powietrza wynosząca co najmniej 30°C utrzymywała się 14 dni.

Czy istnieje związek między występowaniem zjawisk ekstremalnych w pogodzie a zamożnością i uprzemysłowieniem danego rejonu świata? W państwach o wysokim dochodzie odsetek przypadków zjawisk ekstremalnych wynosi 30 proc., reszta przypada na państwa klasyfikowane w niższych grupach dochodowych, głównie ze względu na dobrze rozwinięty system ostrzegania o groźnych zjawiskach, w państwach o wysokim dochodzie odsetek ofiar śmiertelnych zjawisk naturalnych wyniósł tylko 6 proc. wartości globalnej.

Jednocześnie gospodarki państw o wysokim dochodzie (głównie z Ameryki Płn. i Europy), w których mieszka blisko 1/5 populacji świata, odpowiedzialne są za niemal połowę całkowitej emisji CO₂ (uwzględniając miejsce konsumpcji produktów) [2].

W perspektywie historycznej, na podstawie całkowitej zsumowanej emisji CO₂ od 1850 r., można zauważyć jeszcze większą dysproporcję w emisji CO₂ i tym samym odpowiedzialności za kryzys klimatyczny. 92 proc. odpowiedzialności za kryzys klimatyczny ponoszą bogate państwa tzw. „globalnej Północy i Południa” – Stany Zjednoczone (szacowana odpowiedzialność na poziomie 40 proc.), Kanada, Europa, Izrael, Australia, Nowa Zelandia i Japonia. Za częstsze występowanie skutków zmian klimatu, w tym większej liczby zjawisk ekstremalnych w regionach o niższych dochodach, w znakomitej większości odpowiedzialne są więc państwa, które doświadczają ich w mniejszym stopniu.

Działalność człowieka jest znaczącą przyczyną nasilania się ekstremalnych zjawisk pogodowych – odpowiadamy za 80 proc. wszystkich katastrof klimatycznych. Choć w tym wpisie przytaczamy odpowiedzialność przemysłową, związaną z emisją CO₂ to warto pamiętać, że za nasz dobrostan odpowiada również każdy z nas jako jednostka – i ja, i Ty, i Pan, i Pani. Nasze małe wybory i decyzje życia codziennego składają się na skalę ogólnych zjawisk społecznych, które kształtują nasz klimat i wpływają na jakość naszego życia na Ziemi.

[1] https://www.carbonbrief.org/mapped-how-climate-change-affects-extreme-weather-around-the–world/ [dostęp: 27.09.2022]

[2] https://ourworldindata.org/co2-emissions [dostęp: 27.09.2022]