Edit: 16 sierpnia 2022 r. Dotyczy podpisania przez Prezydenta PR, ustawy z dnia 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej.

W dniu 16 sierpnia 2022 Prezydent RP, Pan Andrzej Duda, podpisał ustawę z dnia 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej. Dla przypomnienia za jej przyjęciem głosowało 443 Posłów PR, a Senatorowie nie wnieśli uwag do opiniowanego projektu.

Zgodnie z informacjami podanymi na www.prezydent.pl „celem ustawy jest zaostrzenie sankcji za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku. Praktyka stosowania dotychczas obowiązującego prawa pokazuje, że obecne sankcje karne są niewystarczające. Reakcja karna powinna odpowiadać stopniowi społecznej szkodliwości czynu, zawinienia oraz rzeczywistym względom prewencji ogólnej
i indywidualnej. W Kodeksie wykroczeń ustawodawca postanowił o wprowadzeniu karalności usiłowania, podżegania do popełnienia wykroczenia przeciwko środowisku oraz  pomocnictwa w jego popełnieniu. Orzeczenie kary będzie skutkowało dla ukaranego obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej pracy na cele społeczne, a w niektórych przypadkach także obowiązkiem przywrócenia do stanu poprzedniego.

Ustawa z dnia 22 lipca 2022 r. nowelizuje dziewięć ustaw:

a) ustawę z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń,
b) ustawę z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny,
c) ustawę z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska,
d) ustawę z dnia 28 września 1991 r. o lasach,
e) ustawę z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym,
f) ustawę z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kar,
g) ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
h) ustawę z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach oraz
i) ustawę z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi.

Poniżej przedstawiamy wykaz czynów (przestępstw i wykroczeń) godzących w środowisko naturalne, których sprawcy poniosą surowszą niż dotychczas odpowiedzialność:

1) usuwanie roślinności przez wypalanie z gruntów rolnych, obszarów kolejowych, pasów przydrożnych, trzcinowisk lub szuwarów (kara aresztu, ograniczenia wolności albo grzywna do 30 000 złotych);

2) rozniecanie ognia na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, poza miejscami wyznaczonymi do tego celu albo palenie tytoniu (zakaz nie dotyczy miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi);

3) zanieczyszczanie lub zaśmiecanie obszaru kolejowego lub miejsca dostępnego dla publiczności, a w szczególności zaśmiecanie drogi, ulicy, placu, ogrodu lub zieleńca;

4) wyrzucanie na cudzy grunt polny kamieni, odpadów, złomu, padliny lub innych nieczystości;

5) zanieczyszczanie w lesie gleby lub wody albo wyrzucanie do lasu kamieni, odpadów, złomu, padliny, innych nieczystości, albo zaśmiecanie lasu w inny sposób (surowsza sankcja przewidziana jest za składowanie w lasach odpadów);

6) spowodowanie zanieczyszczenia w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach (kara pozbawienia wolności do lat 8);

7) z naruszeniem przepisów – niszczenie lub uszkadzanie roślin, zwierząt, grzybów lub ich siedlisk lub siedlisk przyrodniczych;

8) zanieczyszczanie wody, powietrza lub powierzchni ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach (kara pozbawienia wolności do lat 8);

9) z naruszeniem przepisów – składowanie, usuwanie, przetwarzanie, zbieranie, unieszkodliwianie, transportowanie odpadów lub substancji albo dokonywanie odzysku odpadów lub substancji w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym (kara pozbawienia wolności
do lat 10);

10) przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę odpadów niebezpiecznych bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia albo wbrew jego warunkom (kara pozbawienia wolności do lat 12);

11) nieutrzymywanie – wbrew obowiązkowi – w należytym stanie urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym;

W razie skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku sąd orzeknie (obligatoryjnie) nawiązkę w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (jedynie w szczególnie uzasadnionych okolicznościach, gdy wymierzona nawiązka powodowałaby dla sprawcy uszczerbek dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny lub gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą – sąd będzie mógł orzec nawiązkę w niższej wysokości).

Ustawa wejdzie  w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia”.

Po licznych zapowiedziach dotyczących zmian w ustawach mających na celu przeciwdziałania przestępstwom przeciw środowisku Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska przedstawił projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej (zwana dalej: projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej).

Dlaczego podjęto prace nad nowelizacją?

Celem projektowanej regulacji dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej, jest zmiana granic ustawowego zagrożenia za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku. Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska podjęło prace mające na celu zwiększenie sankcji za przestępstwa przeciw środowisku przed działaniami szkodliwymi, spełniającymi znamiona przestępstw lub wykroczeń przeciwko środowisku. Obecnie obowiązujące przepisy prawa pokazują, iż sankcje karne są niewystarczające. W ocenie projektodawców reakcja karna za dokonane czyny, powinna odpowiadać stopniowi społecznej szkodliwości czynu, zawinienia oraz rzeczywistym względom prewencji ogólnej i indywidualnej. Poprzez zaproponowaną nowelizację wyeliminowane mają zostać „niedoskonałości” aktualnych regulacji prawnych.

Dyrektywa w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne a polskie prawodawstwo

Już w 2008 r. Parlament Europejski zakończył pracę nad dyrektywą nr 2008/99/WE  w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (Dz.Urz.UE.L 2008 Nr 328, str. 28) [1], która w swych założeniach wskazuje, iż dla osiągnięcia skutecznej ochrony środowiska zachodzi szczególna potrzeba stosowania bardziej odstraszających sankcji w odniesieniu do działań szkodliwych dla środowiska, które zasadniczo powodują lub mogą powodować znaczne szkody dotyczące: stanu powietrza, w tym stratosfery, gleby, wody, zwierząt lub roślin, bądź wpływają niekorzystnie na ochronę gatunków. W dyrektywie podkreślono, że istniejące do 2008 r., systemy sankcji nie były wystarczające do zapewnienia pełnego przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska. Przestrzeganie przepisów może i powinno zostać wzmocnione poprzez dostępność sankcji karnych będących oznaką społecznego potępienia o charakterze innym niż w przypadku sankcji administracyjnych bądź mechanizmu odszkodowawczego w ramach prawa cywilnego.

Zgodnie z zapisami zawartymi w art. 5 [2] tej dyrektywy kraje wspólnoty przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, by przestępstwa, o których mowa w art. 3 i 4, podlegały skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym.

Natomiast sama treść art. 3 [3] dyrektywy zobowiązuje państwa członkowskie UE do zapewnienia, by następujące czyny, dokonane bezprawnie i umyślnie lub będące skutkiem przynajmniej rażącego niedbalstwa, stanowiły przestępstwa karne m.in. za:
– emisje, zrzut do powietrza, gleby lub wody, które powodują lub mogą spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości środowiska przyrodniczego;
– zbieranie, transport, odzysk lub unieszkodliwianie odpadów, które powodują lub mogą spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości środowiska przyrodniczego;
– przemieszczanie odpadów dokonywane w znacznych ilościach, bez względu na to, czy odbywa się w ramach jednego przemieszczenia czy kilku przemieszczeń, które okazują się ze sobą powiązane;
– eksploatacja zakładu, w którym prowadzona jest działalność niebezpieczna lub w którym są składowane lub wykorzystywane niebezpieczne substancje bądź preparaty oraz która powoduje lub może spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości środowiska przyrodniczego;
– zabijanie, niszczenie, posiadanie lub przywłaszczanie sobie okazów chronionych gatunków dzikiej fauny lub flory;
– handel okazami chronionych gatunków dzikiej fauny lub flory;
– zniszczenie siedliska przyrodniczego na terenie chronionym;
– produkcja, przywóz, wywóz, wprowadzanie do obrotu lub wykorzystywanie substancji zubożających warstwę ozonową.

Zgodnie z zapisami art. 4 [4] dyrektywy, karze jako przestępstwa karne, podlega również pomoc i podżeganie do popełnienia czynów wskazanych w art. 3 [3].

Polska jako kraj członkowski UE implementowała zapisy dyrektywy z dnia 19.11.2008 r., nr 2008/99/WE w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (Dz.Urz.UE.L 2008 Nr 328, str. 28) [1] do ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) [5] (zwana dalej: Kk) w postaci art. 182 [6], 183 § 1 [7], 184 § 1 [8], 185 [9] i art. 186 § 1 [10] Kk.

Proponowane w projekcie  dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej zmiany są reakcją na widoczny w ostatnich latach wzrost liczby przestępstw przeciwko środowisku. Zgodnie z informacjami podanymi przez Komendę Główną Policji, liczba przestępstw przeciwko środowisku systematycznie wzrasta od 1999 r. Dla zobrazowania sytuacji poniżej przedstawiono wykres dotyczący ilości postępowań związanych z nieodpowiednim postępowaniem z odpadami od 1999 r., do 2020 r., które powiązane są z art. 183 Kk.

Projekt ustawy zmieni Kodeks karny i Kodeks wykroczeń

Na stronie KPRM pod numerem UD258 [11] opublikowano projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej – projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej. Zakłada on, że reakcja karna powinna odpowiadać stopniowi społecznej szkodliwości czynu, zawinienia oraz rzeczywistym względom prewencji ogólnej i indywidualnej. Ustawodawca dąży również do uniknięcia sytuacji, gdy w danym stanie faktycznym sąd nie będzie miał możliwości wymierzyć adekwatnej kary za dane przestępstwo.

W projekcie proponuje się m.in.:

– zmianę art. 47 § 2 Kk, polegającą na wprowadzeniu, w przypadku skazania sprawcy za przestępstwo przeciwko środowisku, obligatoryjnego orzekania przez sąd nawiązki w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Obligatoryjna nawiązka będzie miała zastosowanie także do przestępstw z narażenia. Uzyskane środki posłużą do usuwania skutków działalności przestępczej oraz zasilą programy mające na celu poprawę jakości powietrza w Polsce.

Obecnie art. 47 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
W razie skazania sprawcy za przestępstwo przeciwko środowisku sąd może orzec nawiązkę na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, o którym mowa w art. 400 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r. poz. 1219).

– ustanowienie nowego wymiaru kary pozbawienia wolności od roku do lat 5 za czyn polegający na niszczeniu albo uszkadzaniu na terenie objętym ochroną roślin lub zwierząt powodujący istotną szkodę, tj. czyn określony w art. 181 § 2 Kk.

Obecnie art. 181 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
Kto, wbrew przepisom obowiązującym na terenie objętym ochroną, niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta powodując istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.;

– zmianę kar wskazanych w art. 182 Kk, który penalizuje zanieczyszczenie wody, powietrza lub powierzchni ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach.
Zgodnie z art. 182 § 1 Kk za dokonanie zanieczyszczenia lub zniszczenia zakwalifikowanego do czynu w znacznych rozmiarach projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej wprowadza nowe granice ustawowo przewidzianej kary – od roku do 10 lat pozbawienia wolności.
Projekt proponuje również podwyższenie do 5 lat wysokość kary pozbawienia wolności, którą można orzec wobec sprawcy tego czynu, działającego nieumyślnie, wskazanego w art. 182 § 2 Kk.
Planowane jest zwiększenie dolnej i górnej granicy ustawowego zagrożenia w przypadku dokonania czynu określonego w art. 182 § 1, który został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie wskazane w art. 182 § 3 Kk. Nowa sankcja wynosi od 2 do lat 10 pozbawienia wolności.
Projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej wprowadza surowszą karę za nieumyślne działanie sprawcy czynu określonego w art. 182 § 4 Kk. Sprawca podlegać będzie karze pozbawienia wolności do lat 5.

Obecnie art. 182 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
§ 1. Kto zanieczyszcza wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.;
§ 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3;

– ustanowienie nowych granic ustawowego zagrożenia dla czynów określonych w art. 183 Kk. Przepis ten sankcjonuje m.in. niezgodne z prawem składowanie, usuwanie, przetwarzanie, odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów, które może zagrażać życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza, powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym.
Proponowana zmiana w art. 183 § 1, będzie polegała na wprowadzeniu kary pozbawienia wolności w przedziale od roku do 10 lat.
Natomiast zamiana sankcji wskazanej w art. 183 § 2, za przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, polegać będzie na podniesieniu kary pozbawienia wolności od lat 2 do lat 12.
Jednocześnie w art. 183 § 6 kk projektodawca określił nowe granice ustawowego zagrożenia kary za czyny popełnione poprzez nieumyślne działanie sprawcy. Zgodnie z projektem, sprawca działający nieumyślnie, będzie podlegać karze pozbawienia wolności do lat 5.

Obecnie art. 183 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
§ 1. Kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, zbiera, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew przepisom przywozi z zagranicy substancje zagrażające środowisku.
§ 3. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew obowiązkowi dopuszcza do popełnienia czynu określonego w § 1, 2 i 4.
§ 4. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew przepisom przywozi odpady z zagranicy lub wywozi odpady za granicę.
§ 5. Kto bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom przywozi z zagranicy lub wywozi za granicę odpady niebezpieczne, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 6. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1–5 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2;

– projekt przewiduje nowelizację art. 185 Kk, obejmującego typ kwalifikowany przestępstw, wskazanych we wcześniejszych przepisach (tj. art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 [12]), których następstwem jest zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi, ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób.
Za dokonanie zniszczeń w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi wskazane w art. 185 § 1 Kk, sprawca będzie podlegać karze pozbawienia wolności od lat 2 do lat 10.
Sprawca, który spowoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka – wskazany w art. 185 § 2 Kk, będzie podlegać karze pozbawienia wolności od 2 lat do lat 12, natomiast za czyn, w wyniku którego nastąpi śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób – określony w art. 185 § 3 Kk, jego sprawca podlegać będzie karze pozbawienia wolności od 2 lat do lat 15.

Obecnie art. 183 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
§ 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12;

– nowelizację art. 186 § 1 Kk, poprzez zwiększenie górnej granicy ustawowego zagrożenia do 5 lat pozbawienia wolności dla osoby, która wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym.

Wpisane do projektu dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej zmiany w wymiarze kary – poprzez podniesienie dolnej granicy i granicy ustawowego zagrożenia mają na celu wyeliminowanie „niedoskonałości” w obowiązujących regulacjach prawnych.
Podniesienie dolnej granicy ustawowego zagrożenia za powyższe czyny, które spełniają znamiona przestępstw przeciwko środowisku, ma na celu uniemożliwienie zastosowania art. 69 § 1 Kk [13], kiedy to Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeśli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności.
Podniesienie górnej granicy ustawowego zagrożenia ww. przestępstw przeciwko środowisku ma spowodować, że w przypadku przestępstw przeciwko środowisku nie będą miały zastosowania: art. 37a § 1 Kk [14] i art. 59 Kk [15]. Czyli Sąd nie będzie mógł odstąpić od wymierzania kary lub obniżyć jej wymiar.

Obecnie art. 183 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
§ 1. Kto wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2;

– dodanie po art. 188 Kk nowego art. 188a dotyczącego złagodzenia kar dla sprawcy, który dobrowolnie naprawił szkodę w znacznej części. Dodanie art. 188a ma na celu umożliwienie sądowi uwzględnienia faktu dokonania naprawy szkody przez sprawcę przestępstwa. Osądzenie czy owa naprawa była „dobrowolna”, czyli w wyniku własnej swobodnej decyzji (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2002 r., WA 6/02, OSNKW 2002, z. 7-8, poz. 57 [16]).

Art. 188a. ma mieć brzmienie:
§ 1. Wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2, który dobrowolnie naprawił szkodę w całości, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
§ 2. Wobec sprawcy przestępstwa wymienionego w § 1, który dobrowolnie naprawił szkodę w znacznej części, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Obecnie art. 188 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
Kto, na terenie objętym ochroną ze względów przyrodniczych lub krajobrazowych albo w otulinie takiego terenu, wbrew przepisom, wznosi nowy lub powiększa istniejący obiekt budowlany albo prowadzi działalność gospodarczą zagrażającą środowisku, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2;

Co istotne, nowelizacja przepisów zawartych w Kk, jest przejawem realizacji obowiązków nałożonych przez art. 74 [17] Konstytucji RP [18] na władzę publiczną w zakresie prowadzenia takiej polityki, która zapewnia bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Takie podejście ma na celu podkreślenia zasady wskazanej w art. 2 § 1 [19] ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 534) [20].

Proponowane zmiany w przepisach Kk mają na celu realizację zasad, która została wyrażona w Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2015 r., sygn. akt V KK 361/14 [21].

Poza planowanymi zmianami w Kk projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej wpłynie również na zapisy ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 281, 720, 1023) [22] (dalej zwany: Kw).

– projekt przewiduje uzupełnienie katalogu kar za czyn określony w art. 82 § 3 Kw, (tj. rozniecanie ognia, poza miejscami wyznaczonymi do tego celu, na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również w odległości do 100 m od nich albo palenie tytoniu, z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi o ograniczenie wolności) o § 3a, zgodnie z którym w przypadku ukarania za wykroczenie wskazane w art. 82 § 3 konieczne będzie przywrócenie przez ukaranego stanu poprzedniego.
Orzeczenie kary zgodnie z art. 82 § 3, według art. 20 § 2 pkt 2 Kw [23], będzie skutkowało dla ukaranego obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne.

Obecnie art. 82 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 281, 720, 1023) brzmi:
Kto na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również w odległości do 100 m od nich roznieca ogień poza miejscami wyznaczonymi do tego celu albo pali tytoń, z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi, podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany;

– projekt przewiduje zmianę art. 154 § 2 Kw, podwyższając karę grzywny za zaśmiecanie gruntów polnych. Proponowana zmiana wynika ze zwiększonej liczby zaśmiecanych miejsc publicznych i ma na celu marginalizację tego zjawiska.

Obecnie art. 154 § 2 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 281, 720, 1023) brzmi:
Tej samej karze podlega, kto wyrzuca na nienależący do niego grunt polny kamienie, śmieci, padlinę lub inne nieczystości;

– nowelizację art. 162 § 1, § 2 i § 3 Kw polegającą na wprowadzeniu kary ograniczenia wolności za zaśmiecanie lasu albo składowanie w lesie odpadów. Orzeczenie tej kary, według art. 20 § 2 pkt 2 Kw [23], będzie skutkowało dla ukaranego obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne.
Uzupełnienie katalogu kar za wykroczenie zaśmiecania lasu i składowania w lesie odpadów o karę ograniczenia wolności, której wykonanie może polegać na oczyszczaniu lasu ze śmieci i odpadów, będzie miało funkcję prewencyjną i powinno skutkować zaniechaniem popełnienia takich wykroczeń w przyszłości. Ponadto w projekcie dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej proponuje się wprowadzić karę grzywny w kwocie od 500 do 5000 zł, która ma zadziałać jak przysłowiowy „hamulec” przed ponownym popełnieniem karanego czynu.
Zmiana § 3 art. 162 Kw ma na celu zobowiązanie sprawcy do przywrócenia (osobiście bądź za pomocą specjalistycznej firmy), lasu do stanu sprzed popełnienia czynu tj. sprzed popełnienia wykroczenia polegającego na jego zaśmieceniu.

Obecnie art. 162 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 281, 720, 1023) brzmi:
§ 1. Kto w lasach zanieczyszcza glebę lub wodę albo wyrzuca do lasu kamienie, śmieci, złom, padlinę lub inne nieczystości, albo w inny sposób zaśmieca las, podlega karze grzywny albo karze nagany.
§ 2. Jeżeli czyn sprawcy polega na zakopywaniu, zatapianiu, odprowadzaniu do gruntu w lasach lub w inny sposób składowaniu w lesie odpadów, sprawca podlega karze aresztu albo grzywny;
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 można orzec nawiązkę, a w razie popełnienia wykroczenia określonego w § 2 orzeka się nawiązkę – do wysokości równej kosztom rekultywacji gleby, oczyszczenia wody, wydobycia, wykopania, usunięcia z lasu, a także zniszczenia lub neutralizacji odpadów

Zmiany w ustawach o Inspekcji Ochrony Środowiska i o ochronie przyrody

Projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej, będzie miał również wpływ na ustawę z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2021 r. poz. 1070) [24] (zwana dalej: ustawą o Inspekcji OŚ). Na konieczność znowelizowania art. 10b ust. 3 ustawy o Inspekcji OŚ wpłynęły dotychczasowe doświadczenie Inspekcji Ochrony Środowiska (dalej zwana: IOŚ) w zakresie wykonywania uprawnień z art. 10b ust. 2 tej ustawy.

W obecnym brzemieniu ustawa zobowiązuje inspektorów (w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstw lub wykroczeń przeciwko środowisku), do podjęcia czynności służbowych wyłącznie po okazaniu służbowego dokumentu – legitymacji. W ocenie projektodawców wymóg ten ogranicza skuteczność działań IOŚ w zakresie: przeciwdziałania przestępstwom i wykroczeniom przeciwko środowisku. Ograniczenia te dotyczą m. im.: utrudnień w prowadzeniu obserwacji, uniemożliwiają gromadzenie materiału dowodowego.

Projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej proponuje zmianę brzmienia art. 10b ust. 3 poprzez wyłączenia obowiązku okazywania legitymacji w przypadku prowadzenia czynności polegających na:
1) obserwowaniu i rejestrowaniu przy użyciu środków technicznych, w tym technik satelitarnych i bezzałogowych statków powietrznych, obrazu zdarzeń oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom,
2) gromadzeniu i zabezpieczaniu dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia,
3) dokonywaniu oględzin pomieszczeń i innych miejsc.

Obecnie art. 10b ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2021 r. poz. 1070) brzmi:
Czynności, o których mowa w ust. 2, mogą być wykonywane po okazaniu legitymacji, o której mowa w art. 9b ust. 1.

Projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej wpłynie także na ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2021 r. poz. 1098) [25]. Projektodawcy zaproponowali następujące zmiany:

– dodanie do ustawy art. 130a, w którym przewiduje się podwyższenie górnej granicy grzywny do kwoty 30 000 złotych. Możliwość tę daje zapis art. 24 § 1 Kw [26], zgodnie z którym grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5 000 złotych, chyba że ustawa stanowi inaczej;

– dodanie do ustawy art. 131b, w którym przewiduje się wprowadzenie nowej administracyjnej kary pieniężnej w wysokości do 30 000 złotych, która może być wymierzona przez właściwego ze względu na miejsce popełnienia wykroczenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Ma ona służyć zadośćuczynieniu za wyrządzone szkody oraz pozyskaniu środków na restytucję.

– uchylony ma zostać pkt 12 w art. 131 ustawy o ochronie przyrody.

– projekt dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej przewiduje uzupełnienie katalogu kar za: wypalanie łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych, trzcinowisk lub szuwarów o karę ograniczenia wolności. Orzeczenie kary za wskazane czyny, zgodnie z art. 20 § 2 pkt 2 Kw [23], będzie skutkowało również zobowiązaniem ukaranego do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Powodujący czyn będzie musiał przywrócić teren do stanu poprzedniego, przed dokonanym czynem.

Zmiany w ustawie o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi

Wcześniej niezapowiadane, teoretycznie kosmetyczne zmiany w ustawie z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. z 2021. r. poz. 541) [27], mogą mieć bardzo duży wpływ na udział w zamówieniach rozpisanych przez podmioty publiczne. Zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów, każdorazowo przy prowadzaniu procesu udzielania zamówienia, konkretny zamawiający samodzielnie dokonuje oceny, czy godzi się na udzielenie zamówienia komuś, kto wcześniej złamał prawo – szkodząc środowisku. Wykluczenie z powodu popełnienia przestępstwa przeciwko środowisku jest możliwe, ale nie jest obligatoryjne. Taka regulacja, z punktu widzenia prawa ochrony środowiska, jest nie do zaakceptowania. Proponowana zmiana w projekcie dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej zapewni wykluczenie z procesu udzielenia zamówienia przez podmioty publiczne przestępców środowiskowych.

Zgodnie z projektem dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej w art. 32 w ust. 1 w pkt 1 w ustawie o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi, ma zostać dodana literę „i” o następującym brzmieniu: „i) przeciwko środowisku, o którym mowa w rozdziale XXII Kodeksu karnego”. W związku z powyższym w art. 32 w ust. 2 w pkt 2 w lit. a [28] wykreślony zostanie fragment: „przestępstwo przeciwko środowisku, o którym mowa w rozdziale XXII Kodeksu karnego”.

Obecnie art. 32. ust. 1 w pkt 1 ustawy z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. z 2021. r. poz. 541) brzmi:
1. Z postępowania o zawarcie umowy koncesji zamawiający, o których mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, wykluczają, a pozostali zamawiający mogą wykluczyć wykonawcę:
1) będącego osobą fizyczną, którą prawomocnie skazano za przestępstwo:
a) udziału w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o którym mowa w art. 258 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444 i 1517), zwanej dalej „Kodeksem karnym”,
b) handlu ludźmi, o którym mowa w art. 189a Kodeksu karnego,
c) o którym mowa w art. 228–230a lub art. 250a Kodeksu karnego lub w art. 46 lub art. 48 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1133),
d) finansowania przestępstwa o charakterze terrorystycznym, o którym mowa w art. 165a Kodeksu karnego, lub przestępstwo udaremniania lub utrudniania stwierdzenia przestępnego pochodzenia pieniędzy lub ukrywania ich pochodzenia, o którym mowa w art. 299 Kodeksu karnego,
e) o charakterze terrorystycznym, o którym mowa w art. 115 § 20 Kodeksu karnego, lub mające na celu popełnienie tego przestępstwa,
f) powierzenia wykonywania pracy małoletniemu cudzoziemcowi, o którym mowa w art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 769 oraz z 2020 r. poz. 2023),
g) przeciwko obrotowi gospodarczemu, o których mowa w art. 296, art. 296a i art. 297–307 Kodeksu karnego, przestępstwo oszustwa, o którym mowa w art. 286 Kodeksu karnego, przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, o których mowa w art. 270–277d Kodeksu karnego, lub przestępstwo skarbowe,
h) o którym mowa w art. 9 ust. 1 i 3 lub art. 10 ustawy z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
– lub za odpowiedni czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego;

W projekcie dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej uwzględniono również przepis przejściowy odnoszący się do postępowań o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy (obecnie projektu) oraz odwołań i skarg dotyczących tych postępowań. W powyższych przypadkach zastosowanie mają przepisy dotychczasowe. Podobnie zasady będą dotyczyć umów koncesji na roboty budowlane lub usługi zawarte w następstwie postępowań o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy (obecnie projektu) stosuje się przepisy dotychczasowe.

Przedstawione w projekcie dot. przeciwdziałania przestępczości środowiskowej zapisy mają na celu prewencję ogólną i indywidualną oraz realizację obowiązku ochrony środowiska przez władze publiczne. Nowe sankcje karne będą w lepszym stopniu odpowiadać będą społecznej szkodliwości czynu i zawinienia. Nowelizacja w swoim założeniu ma wyeliminować wszelkie niespójności w zapisach różnych ustaw i niedoskonałości aktualnych regulacji prawnych. Projektodawcy zakładają, że zmiana przepisów spowoduje spadek liczby popełnianych przestępstw i wykroczeń przeciwko środowisku, tym samym przyczyni się do zmniejszenia liczby spraw, prowadzonych przez organy ścigania i sądy. Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2021 roku.

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada 2008 r., nr 2008/99/WE  w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (Dz.Urz.UE.L 2008 Nr 328, str. 28) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0099&from=pl [dostęp: 2021-08-05]

[2] art. 5 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada 2008 r., nr 2008/99/WE  w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (Dz.Urz.UE.L 2008 Nr 328, str. 28) brzmi:
Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, by przestępstwa, o których mowa w art. 3 i 4, podlegały skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym.

[3] art. 3 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada 2008 r., nr 2008/99/WE  w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (Dz.Urz.UE.L 2008 Nr 328, str. 28) brzmi:
Państwa członkowskie zapewniają, by następujące czyny, dokonane bezprawnie i umyślnie lub będące skutkiem przynajmniej rażącego niedbalstwa, stanowiły przestępstwa karne:
a) zrzucanie, emisja lub wprowadzanie takich ilości substancji lub promieniowania jonizującego do powietrza, gleby lub wody, które powodują lub mogą spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, jakości gleby lub jakości wody lub dla zwierząt lub roślin;
b) zbieranie, transport, odzysk lub unieszkodliwianie odpadów, w tym nadzór nad tymi działaniami oraz późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów, w tym także działania podejmowane następnie w charakterze sprzedawcy lub pośrednika (zagospodarowanie odpadów), które powodują lub mogą spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, jakości gleby lub jakości wody, lub dla zwierząt lub roślin;
c) przemieszczanie odpadów, jeśli działanie to wchodzi w zakres zastosowania art. 2 ust. 35 rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (6) i jest dokonywane w znacznych ilościach, bez względu na to, czy odbywa się w ramach jednego przemieszczenia czy kilku przemieszczeń, które okazują się ze sobą powiązane;
d) eksploatacja zakładu, w którym prowadzona jest działalność niebezpieczna lub w którym są składowane lub wykorzystywane niebezpieczne substancje bądź preparaty oraz która, poza zakładem, powoduje lub może spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, jakości gleby lub jakości wody, lub dla zwierząt lub roślin;
e) produkcja, przetwarzanie, obsługa, wykorzystywanie, posiadanie, przechowywanie, transport, przywóz, wywóz i usuwanie materiałów jądrowych lub innych niebezpiecznych substancji radioaktywnych, które powodują lub mogą spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, jakości gleby lub jakości wody, lub dla zwierząt lub roślin;
f) zabijanie, niszczenie, posiadanie lub przywłaszczanie sobie okazów chronionych gatunków dzikiej fauny lub flory, z wyjątkiem przypadków gdy postępowanie to dotyczy nieznacznej ilości takich okazów i ma nieznaczny wpływ na zachowanie gatunków;
g) handel okazami chronionych gatunków dzikiej fauny lub flory, ich częściami lub pochodnymi, z wyjątkiem przypadków gdy postępowanie takie dotyczy nieznacznej liczby takich okazów i ma nieznaczny wpływ na zachowanie gatunków;
h) jakiekolwiek postępowanie, które powoduje znaczne zniszczenie siedliska przyrodniczego na terenie chronionym;
i) produkcja, przywóz, wywóz, wprowadzanie do obrotu lub wykorzystywanie substancji zubożających warstwę ozonową.

[4] art. 4 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada 2008 r., nr 2008/99/WE  w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (Dz.Urz.UE.L 2008 Nr 328, str. 28) brzmi:
Państwa członkowskie zapewniają, by podżeganie do postępowania umyślnego, o którym mowa w art. 3, oraz pomocnictwo w jego podejmowaniu podlegały karze jako przestępstwa karne.

[5] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970880553/U/D19970553Lj.pdf  [dostęp: 2021-08-05]

[6] art. 182 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
§ 1. Kto zanieczyszcza wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

[7] art. 183 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
Kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, zbiera, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

[8] art. 184 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
Kto wyrabia, przetwarza, transportuje, przywozi z zagranicy, wywozi za granicę, gromadzi, składuje, przechowuje, posiada, wykorzystuje, posługuje się, usuwa, porzuca lub pozostawia bez właściwego zabezpieczenia materiał jądrowy albo inne źródło promieniowania jonizującego, w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

[9] art. 185 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
§ 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

[10] art. 186 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
Kto wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

[11] Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej nr UD258 https://archiwum.bip.kprm.gov.pl/kpr/bip-rady-ministrow/prace-legislacyjne-rm-i/prace-legislacyjne-rady/wykaz-prac-legislacyjny/r211936175,Projekt-ustawy-o-zmianie-niektorych-ustaw-w-celu-przeciwdzialania-przestepczosci.html?fbclid=IwAR3jH_7I6dUyfb7CKa2P57vv09-VRLZgKNLZ07Bqgu7E96P_flgbyv_Ui88    [dostęp: 2021-08-05]

[12]art. 184 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
§ 1. Kto wyrabia, przetwarza, transportuje, przywozi z zagranicy, wywozi za granicę, gromadzi, składuje, przechowuje, posiada, wykorzystuje, posługuje się, usuwa, porzuca lub pozostawia bez właściwego zabezpieczenia materiał jądrowy albo inne źródło promieniowania jonizującego, w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi dopuszcza do popełnienia czynu określonego w § 1.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

[13] art. 69 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

[14]  art. 37a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.

[15] art. 59 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023) brzmi:
Jeżeli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat albo karą łagodniejszego rodzaju i społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, sąd może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli orzeka jednocześnie środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, a cele kary zostaną w ten sposób spełnione.

[16] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2002 r., WA 6/02, OSNKW 2002, z. 7-8, poz. 57 http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/WA%206-02.pdf  [dostęp: 2021-08-05]

[17] art. 74 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. brzmi:
1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska

[18] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970780483/O/D19970483.pdf  [dostęp: 2021-08-05]

[19] art. 2 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 534) brzmi:
Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby:
1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności;
2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego;
3) zostały uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności;
4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

[20] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 534) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970890555/U/D19970555Lj.pdf  [dostęp: 2021-08-05]

[21] Wyrok Sądu Najwyższego Sygn. akt V KK 36114 z dnia 15 stycznia 2015 r. [dostęp: 2021-08-05]

[22] Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 281, 720, 1023) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19710120114/U/D19710114Lj.pdf  [dostęp: 2021-08-05]

[23] art. 20 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 281, 720, 1023) brzmi:
§ 1. Kara ograniczenia wolności trwa 1 miesiąc.
§ 2. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności ukarany:
1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu;
2) jest obowiązany do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne;
3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

[24] Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2021 r. poz. 1070) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19910770335/U/D19910335Lj.pdf  [dostęp: 2021-08-05]

[25] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2021 r. poz. 1098) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20040920880/U/D20040880Lj.pdf  [dostęp: 2021-08-05]

[26] art. 24 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 281, 720, 1023) brzmi:
Grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5000 złotych, chyba że ustawa stanowi inaczej.

[27] Ustawa z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. z 2021. r. poz. 541) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000541/O/D20210541.pdf  [dostęp: 2021-08-05]

[28] art. 32 w ust. 2 w pkt 2 w lit. a ustawy z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. z 2021. r. poz. 541) brzmi:
2. Z postępowania o zawarcie umowy koncesji zamawiający może wykluczyć wykonawcę:
[…]
pkt. 2 który naruszył obowiązki w dziedzinie ochrony środowiska, prawa socjalnego lub prawa pracy:
a) będącego osobą fizyczną skazanego prawomocnie za przestępstwo przeciwko środowisku, o którym mowa w rozdziale XXII Kodeksu karnego, lub za przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o którym mowa w rozdziale XXVIII Kodeksu karnego, lub za odpowiedni czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego,