EDIT 5 stycznia 2023: Dotyczy zmiany obwodu pnia drzew, dla których nie jest wymagane zgłoszenie oraz zmiany okresu w jakim muszą odbyć się oględziny.

Usuwanie drzew i krzewów z nieruchomości, będące czynnościami bardzo często niezbędnymi, przysparza wielu wątpliwości natury prawnej. Zauważa je również Krzysztof Gruszecki, autor publikacji pt. „Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz”. Obecnie zasadnicze problemy w ochronie przyrody koncentrują się na braku kompleksowości i koordynacji działań, mogących mieć wpływ na stan środowiska przyrodniczego. W efekcie tego stanu rzeczy, wydając poszczególne decyzje stanowiące podstawę korzystania ze środowiska zapomina się o tym, w jaki sposób mogą one determinować kolejne działania. Najczęściej występują problemy związane z zakresem przedmiotowym obowiązku uzyskania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów, a także nasadzenia kompensacyjne, wykonywane w miejsce usuwanych drzew lub krzewów. Dużo wątpliwości wywołuje również zgłoszenie zamiaru usunięcia drzew lub krzewów przez osoby fizyczne oraz ewentualnego związku z działalnością gospodarczą. Ekspert podkreśla, że następstwem problemów związanych z zezwoleniami za usunięcie drzew lub krzewów jest wymierzanie kar pieniężnych za usunięcie, uszkodzenie lub zniszczenie drzew lub krzewów.

Poniżej przedstawiamy analizę regulacji prawnych związanych ze zgłoszeniem zamiaru usunięcia drzewa i zezwoleniem na usunięcie drzewa zawartych w:

• ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody [1], dalej u.o.p. (Dz. U. z 2020 r. poz. 55), dotyczących tematyki wycinki drzew i krzewów,
• ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 poz. 735) [2], dalej k.p.a.

Kto i kiedy powinien dokonać zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa?

Podstawą do usunięcia drzewa z terenu nieruchomości lub jej części, zgodnie z przepisami art. 83 ust. 1 u.o.p. [3] podstawą jest uzyskanie zezwolenia w formie decyzji administracyjnej właściwego organu. Wyjątki od tej zasady zostały wymienione w art. 83f ust. 1 u.o.p. [4]. Warto zwrócić szczególną uwagę na art. 83f ust. 1 pkt 3a u.o.p. [5], który stanowi, że uzyskanie zezwolenia na usunięcie drzew nie jest wymagane w stosunku do drzew, które:

• rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych
• i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zatem ważny jest nie sam fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, lecz cel usunięcia drzewa. Jeśli przykładowo przedsiębiorca usuwa drzewo w celu zwiększenia powierzchni parkingowej, wówczas jest to cel związany z prowadzeniem działalności gospodarczej i niezbędne jest uzyskanie stosownego zezwolenia. Jeśli natomiast przedsiębiorca usuwa drzewo ze względu na jego kondycję lub w związku z rozbudową budynku mieszkalnego, który znajduje się na terenie firmy, wówczas uzyskanie zezwolenia zgodnie z art. 83f ust.1 pkt 3a u.o.p. [5] nie jest konieczne.

W sytuacji omawianego wyjątku sam fakt, że usunięcie drzew wskazanych w art. 83f ust. 1 u.o.p. nie wymaga uzyskania zezwolenia nie oznacza jednak, że nie ma konieczności dokonania innych czynności czy kwestii formalnych. Stanowi o tym przepis art. 83f ust. 4 u.o.p [6], który mówi, że w przypadku drzew, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej, właściciel nieruchomości jest obowiązany dokonać zgłoszenia do wójta, burmistrza albo prezydenta miasta (wojewódzkiego konserwatora zabytków, gdy drzewo ma być usunięte z terenu nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków) zamiaru usunięcia drzewa, jeśli obwód pnia drzewa mierzonego na wysokości 5 cm przekracza:

EDIT 5 stycznia 2023: Dotyczy zmiany obwodu pnia drzew, dla których nie jest wymagane zgłoszenie.

Za sprawą projektu ustawy o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych [18], na styczeń 2023 roku planowana jest zmiana obwodu pnia drzew, dla których nie jest wymagane zgłoszenie. Nowe wartości to:

• 100 cm – w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego;
• 85 cm – w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego;
• 70 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew.

• 80 cm – w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego;
• 65 cm – w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego;
• 50 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew.

Co istotne, ta regulacja nie dotyczy drzew owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków lub na terenach zieleni.

Warto zwrócić uwagę, że w art. 83f ust. 4 u.o.p. mowa jest o właścicielu/współwłaścicielu nieruchomości (względnie o użytkowniku / współużytkowniku wieczystym), nie o posiadaczu nieruchomości. Warto odnieść się w tym miejscu do art. 83 ust. 1 pkt 1 u.o.p [7], który stanowi, że usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości lub jej części może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego na wniosek posiadacza nieruchomości za zgodą właściciela tej nieruchomości, podczas gdy w art. 83f ust. 4 u.o.p. jest mowa tylko o właścicielu nieruchomości. W związku z tym należy stanąć na stanowisku, że skutecznego zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa nie może zatem dokonać posiadacz nieruchomości. Zgodnie z przepisem art. 336  [8] ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 Kodeks Cywilny (Dz. U. 2021 poz. 1509) (dalej: k.c.) [9] posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Zgodnie z art. 199 [10] kodeksu cywilnego do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W przypadku braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie, mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli. Przyjmuje się, że usunięcie drzewa przekracza zakres zwykłego zarządu, a zatem zgoda współwłaścicieli jest niezbędna. Warto zaznaczyć, że związki między współwłaścicielami nie mają tu znaczenia, czyli mąż nie może decydować za żonę czy rodzic za dziecko.

Jeśli nie ma kontaktu z którymś z współwłaścicieli, to nie można go pominąć – konieczne jest wystąpienie do sądu o stosowną zgodę. Jeśli natomiast jeden ze współwłaścicieli zmarł, to konieczna jest zgoda jego spadkobierców.

Warto wiedzieć, że zgodnie z art. 154 § 1 k.c. [11] domniemywa się, iż mury, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy. Czyli jeśli drzewo rośnie na granicy działek będących własnością osób fizycznych, to istnieje możliwość usunięcia go na podstawie zgłoszenia, jeśli natomiast choć jedna z działek jest własnością podmiotu innego niż osoba fizyczna, to procedura zgłoszenia nie ma zastosowania.

Jakie są elementy zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa?

Zgodnie z przepisami art. 83f ust. 5 u.o.p. [12] zgłoszenie zamiaru usunięcia drzewa zawiera imię i nazwisko wnioskodawcy, oznaczenie nieruchomości, z której drzewo ma być usunięte, oraz rysunek albo mapkę określającą usytuowanie drzewa na nieruchomości, przy czym forma mapki / rysunku nie jest konkretnie określona.

 W interesie zgłaszającego jest jednak zadbanie również o takie elementy zgłoszenia jak:

• zgody wszystkich współwłaścicieli lub współużytkowników wieczystych – usunięcie drzewa z terenu nieruchomości będącej we współwłasności lub we współużytkowaniu wieczystym, jako czynność przekraczająca zwykły zarząd nieruchomością, wymaga, zgodnie z art. 199 k.c. [10], zgody wszystkich współwłaścicieli lub współużytkowników wieczystych;
• określenie usytuowania drzewa w odniesieniu do granic nieruchomości i obiektów budowlanych istniejących lub projektowanych na tej nieruchomości;
• zdjęcia drzewa;
• nazwa rodzajowa oraz epitet gatunkowy drzewa;
• obwód pnia drzewa na wysokości 5 cm od powierzchni gruntu (gdy na tej wysokości drzewo posiada kilka pni – obwód każdego z tych pni; nie posiada pnia – obwód pnia poniżej korony drzewa,
• obwód pnia drzewa na wysokości 130 cm od powierzchni gruntu (jeśli drzewo na wysokości 130 cm posiada kilka pni – za obwód drzewa przyjmuje się sumę obwodu pnia o największym obwodzie oraz połowy obwodów pozostałych pni).

Informacje te nie wynikają wprost z przepisów prawa, ale ułatwią i przyspieszą postępowanie, pozwalając danemu organowi ustalić, czy dane drzewo podlega instytucji zgłoszenia, czy instytucji uzyskania zezwolenia na usunięcie drzewa, a także będą stanowiły wskazanie czy ewentualnie dane drzewo jest objęte ochroną.

W przypadku, gdy zgłoszenie nie zawiera wszystkich elementów wskazanych w art. 83f ust. 5 u.o.p. [12], właściwy organ (wójt, burmistrz, prezydent miasta), w drodze postanowienia, nakłada obowiązek uzupełnienia zgłoszenia w terminie 7 dni. Warto zwrócić uwagę, że jest to regulacja szczególna zawarta w u.o.p. Na postanowienie nie przysługuje zażalenie, można je zaskarżyć dopiero w odwołaniu od sprzeciwu.

Jeśli uzupełnienie braków formalnych przeniesiemy na grunt kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.) to zobaczymy, że występuje rozbieżność między art. 83f ust. 9 u.o.p. [13], który mówi o nałożeniu na wnioskodawcę obowiązku uzupełnienia zgłoszenia, również o imię i nazwisko wnioskodawcy, w drodze postanowienia i równocześnie wyznacza mu termin 7 dni na usunięcie tych braków, a art. 64 § 2 k.p.a. [14], który imię i nazwisko traktuje jak brak formalny usuwany w trybie wezwania i terminie dłuższym niż 7 dni. Braki formalne zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa, dotyczące również imienia i nazwiska wnioskodawcy, nie podlegają więc uzupełnieniu na podstawie art. 64 § 2 k.p.a., lecz na podstawie art. 83f ust. 9 u.o.p.

Jak przebiegają czynności procesowe?

EDIT 5 stycznia 2023: Dotyczy zmiany okresu w jakim muszą odbyć się oględziny.

Za sprawą projektu ustawy o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych [18], na styczeń 2023 roku planowana jest zmiana okresu w jakim muszą odbyć się oględziny organu z 21 dni na 14 dni.

W myśl art. 83f ust. 6 u.o.p. [15] organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia w terminie 21 dni od dnia doręczenia (kompletnego) zgłoszenia dokonuje oględzin. Bieg terminu przeprowadzenia oględzin przerywa nałożenie na zgłaszającego obowiązku uzupełnienia zgłoszenia. Jeżeli zgłoszenie jest niekompletne, termin 21 dni nie biegnie, rozpoczyna bieg dopiero od dnia doręczenia kompletnego zgłoszenia.

Oględziny są przeprowadzane w celu ustalenia, odpowiednio:

1) nazwy gatunku drzewa;
2) obwodu pnia ustalonego na wysokości 5 cm, a w przypadku, gdy na tej wysokości drzewo:
a) posiada kilka pni – obwodu każdego z tych pni,
b) nie posiada pnia – obwodu pnia poniżej korony drzewa.

Jest to więc niejako kontrola treści dokonanego zgłoszenia i kontrola tego, czy rzeczywiście usunięcie danego drzewa podlega instytucji zgłoszenia.

Z oględzin sporządza się protokół. Organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia udostępnia protokół oględzin.

Oględziny związane z zamiarem usunięcia drzewa, należy odnieść również do regulacji k.p.a., które stanowią, że strona (zgłaszający) powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, zdawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia. Czyli zgłaszający zawsze musi być zawiadomiony o oględzinach, ale nie musi wziąć w nich udziału (brak pojawienia się prawidłowo zawiadomionej strony nie wstrzymuje oględzin). Teoretycznie zawiadomienia o terminie oględzin można dokonać nawet telefonicznie, ale problem może pojawić się w sytuacji, kiedy strona będzie podważać ten dowód, wskazując, że nie została poinformowana o terminie oględzin. W takiej sytuacji należy zastosować art. 72 § 1 k.p.a. [16], który stanowi, że czynności organu administracji publicznej, z których nie sporządza się protokołu, a które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w formie adnotacji podpisanej przez pracownika, który dokonał tych czynności.

Regulacje k.p.a. stanowią również, że organ administracji publicznej sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie. Zgodnie z art. 68 § 1 i 2 k.p.a. [17] protokół sporządza się tak, aby wynikało z niego, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne strony. Protokół odczytuje się wszystkim obecnym osobom, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokole. Organ administracji publicznej może zezwolić na dołączenie do protokołu zeznania na piśmie, podpisanego przez zeznającego oraz innych dokumentów mających znaczenie dla sprawy. Ewentualnych skreśleń i poprawek w protokole należy dokonywać tak, aby wyrazy skreślone i poprawione były czytelne. Skreślenia i poprawki powinny być stwierdzone w protokole przed jego podpisaniem.

Usunięcie drzewa może nastąpić, jeżeli organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia nie wniósł sprzeciwu.

Nie ma przeszkód, by organ, który przyjmuje zgłoszenie przed upływem terminu do wniesienia sprzeciwu wydał zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu. Wydanie takiego zaświadczenia wyłącza możliwość wniesienia sprzeciwu przez organ oraz uprawnia zgłaszającego do usunięcia drzewa. W przypadku nieusunięcia drzewa przed upływem 6 miesięcy od przeprowadzonych oględzin, usunięcie drzewa może nastąpić po dokonaniu ponownego zgłoszenia.

Istotną kwestią procesową postępowania zgłoszeniowego jest fakt, że stroną postępowania zgłoszeniowego jest tylko zgłaszający. Warto o tym pamiętać!

[1] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) [dostęp: 2021-10-21] http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000055/U/D20200055Lj.pdf  [dostęp: 2021-10-21]

[2] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 poz. 735) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19600300168/U/D19600168Lj.pdf  [dostęp: 2021-10-21]

[3] Art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
1. Usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości lub jej części może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego na wniosek:
1) posiadacza nieruchomości – za zgodą właściciela tej nieruchomości;
2) właściciela urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 i 1495), zwanej dalej „Kodeksem cywilnym” – jeżeli drzewo lub krzew zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń.

[4] Art. art. 83f ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
1. Przepisów art. 83 ust. 1 nie stosuje się do:
1) krzewu albo krzewów rosnących w skupisku, o powierzchni do 25 m2;
2) krzewów na terenach pokrytych roślinnością pełniącą funkcje ozdobne, urządzoną pod względem rozmieszczenia i doboru gatunków posadzonych roślin, z wyłączeniem krzewów w pasie drogowym drogi publicznej, na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków oraz na terenach zieleni;
3) drzew, których obwód pnia na wysokości 5 cm nie przekracza:
a) 80 cm – w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego,
b) 65 cm – w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego,
c) 50 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew;
3a) drzew lub krzewów, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej;
3b) drzew lub krzewów usuwanych w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego;
4) drzew lub krzewów na plantacjach lub w lasach w rozumieniu ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach;
5) drzew lub krzewów owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków lub na terenach zieleni;
6) drzew lub krzewów usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych;
7) drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu z obszarów położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, z wału przeciwpowodziowego i terenu w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału;
8) drzew lub krzewów, które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;
9) drzew lub krzewów stanowiących przeszkody lotnicze, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;
10) drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych;
11) drzew lub krzewów usuwanych z obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody nieobjętego ochroną krajobrazową;
12) drzew lub krzewów usuwanych w ramach zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych parku narodowego lub rezerwatu przyrody, planu ochrony parku krajobrazowego, albo planu zadań ochronnych lub planu ochrony dla obszaru Natura 2000;
13) prowadzenia akcji ratowniczej przez jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inne właściwe służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia;
14) drzew lub krzewów stanowiących złomy lub wywroty usuwanych przez:
a) jednostki ochrony przeciwpożarowej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, właścicieli urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, zarządców dróg, zarządców infrastruktury kolejowej, gminne lub powiatowe jednostki oczyszczania lub inne podmioty działające w tym zakresie na zlecenie gminy lub powiatu,
b) inne podmioty lub osoby, po przeprowadzeniu oględzin przez organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu, potwierdzających, że drzewa lub krzewy stanowią złom lub wywrot;
15) drzew lub krzewów należących do gatunków obcych, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 120 ust. 2f

[5] Art. 83f ust. 1 pkt 3a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi: Przepisów art. 83 ust. 1 nie stosuje się do:
drzew lub krzewów, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej;

[6] Art. 83f ust. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3a, właściciel nieruchomości jest obowiązany dokonać zgłoszenia do organu, o którym mowa w art. 83a ust. 1, zamiaru usunięcia drzewa, jeżeli obwód pnia drzewa mierzonego na wysokości 5 cm przekracza:
1) 80 cm – w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego;
2) 65 cm – w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego;
3) 50 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew.

[7] Art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
Usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości lub jej części może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego na wniosek posiadacza nieruchomości – za zgodą właściciela tej nieruchomości.

[8] Art. 336. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2021 poz. 1509) brzmi:
Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

[9] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks Cywilny (Dz. U. z 2021 poz. 1509) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf  [dostęp: 2021-10-21]

[10] Art. 199 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2021 poz. 1509) brzmi:
Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.

[11] Art. 154 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 2021 poz. 1509) brzmi:
Domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy.

[12] Art. 83f ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 4, zawiera imię i nazwisko wnioskodawcy, oznaczenie nieruchomości, z której drzewo ma być usunięte, oraz rysunek albo mapkę określającą usytuowanie drzewa na nieruchomości.

[13] Art. 83f ust. 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
W przypadku gdy zgłoszenie nie zawiera wszystkich elementów wskazanych w ust. 5, właściwy organ, w drodze postanowienia, nakłada obowiązek uzupełnienia zgłoszenia w terminie 7 dni.

[14] Art. 64 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 poz. 735) brzmi:
Jeżeli podanie nie spełnia innych wymagań ustalonych w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż siedem dni, z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

[15] Art. 83f ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
Organ, o którym mowa w art. 83a ust. 1, w terminie 21 dni od dnia doręczenia zgłoszenia dokonuje oględzin w celu ustalenia, odpowiednio:
1) nazwy gatunku drzewa;
2) obwodu pnia ustalonego na wysokości 5 cm, a w przypadku, gdy na tej wysokości drzewo:
a) posiada kilka pni – obwodu każdego z tych pni,
b) nie posiada pnia – obwodu pnia poniżej korony drzewa.

[16] Art. 72 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 poz. 735) brzmi:
Czynności organu administracji publicznej, z których nie sporządza się protokołu, a które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w formie adnotacji podpisanej przez pracownika, który dokonał tych czynności.

[17] Art. 68 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 poz. 735) brzmi:
§1. Protokół sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.
§2. Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokole.

[18] Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2628 [dostęp: 2023-01-05]