Nowelizacja ustawy o odpadach z dnia 20 lipca 2018 r. nałożyła nowe obowiązki związane z prowadzeniem wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania i składowisk odpadów. Mimo funkcjonowania zapisów od 2018 roku, nadal budzi wiele emocji.

Wymagania odnoszą się bezpośrednio do magazynowania odpadów rozumianego jako czasowe przechowywanie odpadów, obejmujące ich wstępne magazynowanie przez wytwórcę, ich tymczasowe magazynowanie oraz magazynowanie przez prowadzącego przetwarzanie odpadów (zgodnie z art. 3 pkt. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2020 poz. 797))[1]. Wymogi te dotyczą także procesu deponowania odpadów na składowiskach, w tym podziemnych lub w obiektach unieszkodliwiania odpadów wydobywczych.

Szczegółowe zasady określone są w ustawie o odpadach (art. 25, ustępy 6a-6e). Natomiast zgodnie z art. 25 ust. 8a ustawy o odpadach minister właściwy ds. środowiska winien określić, w drodze rozporządzenia, wymagania dla prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów, minimalne wymagania dla urządzeń technicznych wizyjnego systemu kontroli oraz wymogi przechowywania i udostępniania zapisanego obrazu. Powinien to określić kierując się koniecznością umożliwienia sprawowania nadzoru nad działalnością w zakresie gospodarowania odpadami.

Rozporządzenie z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. 2019 poz. 1755)[2], szczególną uwagę kieruje na kilka kwestii. Są w nim wskazane:

• obszar (powierzchnia) objęta systemem kontroli;
• wymagania techniczne urządzeń systemu kontroli;
• lokalizacja wizyjnego systemu kontroli;
• rodzaj stosowanych kamer;
• sposób zapisywania i przechowywania obrazu;
• sposób udostępniania danych z monitoringu;
• sposób oznakowania miejsc objętych systemem kontroli.

Kogo dotyczy wizyjny system kontroli?

Wprowadzenie wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów dotyczy posiadacza odpadów, który magazynuje lub składuje odpady w zakresie prowadzonej działalności tj. zbierania lub przetwarzania odpadów. Warto jednak zaznaczyć, że obowiązek ten dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy podmiot zobowiązany jest uzyskać którąś z poniższych decyzji:

• zezwolenie na zbieranie odpadów;
• zezwolenie na przetwarzanie odpadów;
• pozwolenie na wytwarzanie odpadów uwzględniające zbieranie lub przetwarzanie odpadów;
• pozwolenie zintegrowane uwzględniające zbieranie lub przetwarzanie odpadów.

Obowiązek prowadzenia wizyjnego monitoringu dotyczy wszystkich rodzajów magazynowanych lub składowanych odpadów, natomiast podgląd obrazu na żywo dotyczy wyłącznie odpadów palnych wymienionych w §3 ust. 1 Rozporządzenia. Obowiązek zapisu obrazu na elektronicznym nośniku informacji dotyczy wszystkich rodzajów odpadów. Przepisy wyłączają z obowiązku prowadzenia wizyjnego monitoringu, wytwórców odpadów magazynujących wyłącznie odpady własne, gdy podmiot nie jest zobowiązany do uzyskania zezwolenia na ich zbieranie lub przetwarzanie.

Lokalizacja wizyjnego systemu kontroli

Zgodnie z § 2. 1 Rozporządzenia z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. 2019 poz. 1755) zainstalowany system kontroli powinien umożliwiać rejestrowanie obrazu obejmującego:

• całą powierzchnię magazynowanych lub składowanych odpadów;
• wewnętrzne drogi dojazdowe w odległości 15 m od zewnętrznej krawędzi magazynowanych lub składowanych odpadów;
• pas zewnętrzny otaczający miejsce magazynowania lub składowania odpadów, którego minimalna szerokość wynosić powinna 5 m (o ile podmiot posiada do niego tytuł prawny).

Od opisanych powyżej warunków dopuszcza się jednak odstępstwa w zakresie monitorowania całej powierzchni magazynowanych lub składowanych odpadów w następujących przypadkach (zgodnie z zapisami § 2. 2 w/w Rozporządzenia):

• gdy powierzchnia miejsca magazynowania lub składowania odpadów wynosi więcej niż 2 hektary, dopuszcza się rejestrację obrazu obejmującą pas o minimalnej szerokości 15 m liczony poziomo od krawędzi zewnętrznej magazynowanych lub składowanych odpadów do wewnątrz;
• gdy składowane lub magazynowane są odpady gipsów, żużli popiołów na powierzchni powyżej 10 hektarów, dopuszcza się rejestrację obrazu, obejmującą bramę wjazdową i wyjazdową miejsca magazynowania lub składowania tych odpadów z drogami dojazdowymi (wewnętrznymi) do odległości 15 m od krawędzi zewnętrznej magazynowanych lub składowanych odpadów;
• gdy magazynowanie lub składowanie odpadów prowadzone jest w pomieszczeniu zamkniętym, dopuszcza się rejestrację obrazu magazynowanych lub składowanych odpadów do granicy ścian wewnętrznych pomieszczenia, bez pasa otaczającego miejsce magazynowania lub składowania odpadów przy jednoczesnej rejestracji obrazu bramy wjazdowej i wyjazdowej do tego pomieszczenia;
• gdy magazynowanie lub składowanie odpadów prowadzone jest w zbiornikach, w tym w silosach, które nie są przystosowane do przebywania w nich ludzi, obraz rejestruje się w promieniu 5 m od wlotu do zbiornika lub wylotu ze zbiornika, liczone od wlotu do zbiornika lub wylotu ze zbiornika z drogami dojazdowymi (wewnętrznymi) do odległości 15 m od zbiornika, w tym silosu.

Monitoring w czasie rzeczywistym

Rozporządzenie z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. 2019 poz. 1755), określa zasady prowadzenia monitoringu wizyjnego, a także rodzaje odpadów palnych, dla których istnieje konieczność prowadzenia monitoringu w czasie rzeczywistym. Oznacza to, że dla odpadów palnych (np. takich jak: paliwo alternatywne oraz odpady przeznaczone bezpośrednio do jego produkcji; papier oraz tektura; tekstylia; odpady wielkogabarytowe z wyłączeniem odpadów metali; tworzywa sztuczne, w tym folie, opony i inne odpady z gumy; drewno i odpady drewnopochodne, odpady pochodzące z przetwarzania odpadów komunalnych, z wyłączeniem odpadów pochodzących z termicznego przetwarzania odpadów oraz odpady wielomateriałowe) obraz monitoringu wizyjnego musi być na bieżąco dostępny dla właściwego, z uwagi na lokalizację miejsca magazynowania lub składowania odpadów, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska.

Dostępność w czasie rzeczywistym realizowana jest poprzez udostępnienie właściwemu organowi loginu i hasła dostępu do systemu kontroli za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Należy wskazać, iż wykorzystanie dostępu do obrazu w czasie rzeczywistym następować powinno jedynie w uzasadnionych przypadkach związanych z wykonywaniem czynności, o których mowa w przepisach o Inspekcji Ochrony Środowiska.

W odróżnieniu od pierwotnych projektów rozporządzenia, odstąpiono od wskazania konkretnych technologii dostępu do danych (sieć komórkową GSM oraz sieć bezprzewodową WiFi za pomocą komputera, tabletu lub telefonu komórkowego), szczegółowe wytyczne w tym obszarze zawarte są w § 3. 1. pkt. 5 Rozporządzenia z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. 2019 poz. 1755).

Przekazu w czasie rzeczywistym nie realizuje się w przypadku miejsca magazynowania lub składowania odpadów w jednostkach organizacyjnych podległych i nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej oraz w miejscach stanowiących infrastrukturę̨ krytyczną – są to  systemy, a także połączone funkcjonalnie obiekty (budynki, urządzenia, usługi, instalacje i zabezpieczenia), istotne w kontekście bezpieczeństwa i prawidłowego działania obiektu.

Wymagania techniczne dla urządzeń sytemu kontroli

Wskazane w projektach wymagania techniczne systemu zostały implementowane do omawianego Rozporządzenia – zgodnie z § 3. omawianego Rozporządzenia, powinny być one zgodne z zapisami normy PN-EN 62676-4:2015-06, dotyczącej systemów dozoru wizyjnego stosowanych w zabezpieczeniach. Według zapisów Rozporządzenia, system kontroli wizyjnej powinien spełniać następujące warunki:

• zastosowanie kamer stacjonarnych typu dzień-noc dostrajających się automatycznie do panującego oświetlenia;
• utrwalanie obrazu w urządzeniu rejestrującym w sposób niewpływający negatywnie na identyfikację osób;
• wykorzystanie urządzeń do odtworzenia zarejestrowanego obrazu z zastosowaniem funkcji zatrzymania obrazu na ekranie podczas jego wyświetlania, a także wykonanie kopii obrazu i pobierania zapisu w formie elektronicznej oraz określenia miejsca, daty, czasu zarejestrowanych zdarzeń i czynności;
• umożliwienie dostępu do podglądu obrazu w czasie rzeczywistym, za pomocą, odpowiedniego telekomunikacyjnego urządzenia końcowego;
• napięcie zasilające system rejestracji obrazu zabezpiecza się przed nieoczekiwanym zanikiem, z podtrzymaniem przez okres co najmniej 2 godzin;
• przy wejściu na teren miejsca magazynowania lub składowania odpadów objętego systemem kontroli umieszcza się informację o prowadzeniu wizyjnego systemu kontroli.

W przypadku rejestracji obrazu z systemu kontroli w serwerowni prowadzonej przez wyspecjalizowany podmiot zewnętrzny (w tzw. „chmurze”), również obowiązują wskazane wyżej wymagania.

Przerwy w rejestracji obrazu i wymagania dla nośników danych

Zatrzymanie rejestracji obrazu w systemie monitoringu wizyjnego następować może jedynie w przypadku konieczności przeprowadzenia prac konserwacyjnych. Jakiekolwiek przerwy nie mogą jednak trwać dłużej niż 2 dni w ciągu całego roku, a warunkiem wystąpienia przerw jest wcześniejsze obligatoryjne poinformowanie właściwego organu z przynajmniej trzydniowym wyprzedzeniem.

Rozporządzenie określa także szczegółowe wymagania dla nośników danych wykorzystywanych do zapisu obrazu pochodzącego z systemu monitoringu wizyjnego. Wykorzystywane nośniki powinny (zgodnie z zapisem §  4. w/w Rozporządzenia):

• zapewniać możliwość odczytywania zarejestrowanego obrazu w niezmienionej postaci w urządzeniach produkowanych przez rożnych producentów, przeznaczonych do tego rodzaju nośników;
• posiadać pojemność umożliwiającą przechowywanie i odtwarzanie zarejestrowanego obrazu przez co najmniej miesiąc od daty dokonania zapisu, po upływie którego zarejestrowany obraz ulega automatycznemu zniszczeniu;
• być przechowywane i zabezpieczone w sposób chroniący, w szczególności przed utratą danych, szkodliwym działaniem środków chemicznych, temperatury, światła, promieniowania, pożaru oraz przed uszkodzeniami mechanicznymi, a także dostępem osób nieuprawnionych.

Awaria wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania i składowania odpadów

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. 2019 poz. 1755), nie zawiera opisu sposobu postępowania w razie awarii urządzeń mogących zakłócić lub przerwać ciągłość monitorowania pracy systemu. Jednak w przypadku niesprawności systemu monitorującego podczas kontroli WIOŚ, może ona skutkować nałożeniem administracyjnej kary pieniężnej, o której mowa w art. 194 ust. 1 pkt 2c ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2020 poz. 797)[3] w wysokości, co najmniej 5000 zł (art. 194 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2020 poz. 797))[4]. Z przepisów nie wynika, że posiadacz odpadów musi powiadamiać organ o awarii.  Z zapisów § 3 ust. 7 omawianego Rozporządzenia wynika, że przedsiębiorca ma obowiązek powiadomienia WIOŚ w przypadku planowanej konserwacji urządzeń. Mając na uwadze powyższe, aby ustrzec się przed ewentualnymi sankcjami, warto powiadomić organ o wystąpienia awarii skutkującej przerwą sprawności monitoringu.

Zapis obrazu – wymagania dla pomieszczeń

Kolejnym bezpośrednim wymogiem, postawionym w związku ze zmianą obowiązujących w gospodarce odpadami przepisów, są wytyczne dla miejsca przechowywania nośników danych. Zgodnie z zapisami §  4. pkt. 4,5,6  Rozporządzenia z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. 2019 poz. 1755), pomieszczenia, w których przechowywane będą dane powinny stanowić odrębną strefę pożarową. Bardzo szczegółowe są także warunki techniczne ustanowionej strefy pożarowej – elementy zabezpieczenia przeciwpożarowego oddzielające pomieszczenie powinny posiadać klasę odporności ogniowej co najmniej REI 120, natomiast w przypadku, gdy zewnętrzne pomieszczenia nie stanowią ścian oddzielenia przeciwpożarowego – o klasie odporności ogniowej co najmniej REI 120. Pomieszczenia takie powinny znajdować się w odległości co najmniej 20 m od miejsca magazynowania lub składowania odpadów.

Udostępnienie zapisanego obrazu lub jego kopii

Istotne kwestie związane z funkcjonowaniem systemu monitoringu wizyjnego dotyczą także udostępniania dokonanych zapisów. Udostępnienie wszelkich danych pochodzących z systemu odbywa się niezwłocznie na żądanie uprawnionego podmiotu (zgodnie z § 6. Rozporządzenia z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. 2019 poz. 1755)). Sposób przekazania danych nie powinien umożliwiać identyfikacji osób. Należy także podkreślić, iż w przypadku wystąpienia zdarzenia negatywnie oddziałującego na zdrowie lub życie człowieka oraz na środowisko, zapis obrazu lub jego kopia w każdym momencie udostępniane są na żądanie, przez pracownika zatrudnionego w miejscu magazynowania lub składowania odpadów.

[1] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2020 poz. 797)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000797/O/D20200797.pdf

[2] Rozporządzenie z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. 2019 poz. 1755)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190001755/O/D20191755.pdf

[3] art. 194 ust. 1 pkt 2c ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2020 poz. 797) brzmi:

Administracyjną karę pieniężną wymierza się za nieprowadzenie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów albo prowadzenie tego systemu niezgodnie z przepisami art. 25 ust. 6a.
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000797/O/D20200797.pdf

[4] art. 194 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2020 poz. 797) brzmi:
Administracyjna kara pieniężna za naruszenia, o których mowa w ust. 1, wynosi nie mniej niż 5000 zł i nie może przekroczyć 1 000 000 zł.
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000797/O/D20200797.pdf