Pozyskiwanie paliwa z odpadów wydaje się jedną z dróg rozwoju energetyki w niedalekiej przyszłości. Warto więc pochylić się nad zagadnieniem spalania odpadów jako paliwa w kontekście wymagań konkluzji BAT. W niniejszym tekście postaramy się odpowiedzieć na pytanie: Czy dla odpadów jako paliwa są określone wymagania BAT, najlepsze dostępne techniki i w jakim zakresie?

Pojęcie najlepszych dostępnych technik w prawie polskim jest zdefiniowane w art. 3 pkt. 10 [1] ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2021 r.
poz. 1973) [2]. Mówi on, że najlepsze dostępne techniki to takie, które są najbardziej efektywne w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości. To takie techniki, które są dostępne dla prowadzącego daną działalność i odnoszą się do każdego etapu życia instalacji, a więc do projektowania, wykonywania, eksploatacji i likwidacji owej instalacji. Pojęcie najlepszych dostępnych technik najczęściej odnosi się do ubiegania się o pozwolenia zintegrowane.

Warto pamiętać, że w samym prawie ochrony środowiska, jak również w dokumentach referencyjnych, w Konkluzjach BAT mamy zastrzeżenie, że w pozwoleniu zintegrowanym określa się warunki emisji (WSZYSTKICH) bez zalecania jakiejkolwiek techniki czy technologii, warunki wytwarzania i sposoby postępowania z odpadami, warunki poboru wód powierzchniowych lub podziemnych. Jest to o tyle istotne, że należy powstrzymać się od uzupełnienia w pozwoleniu zintegrowanym konkretnych technik czy technologii, które będziemy stosować oraz określenia parametrów spalanych materiałów. Parametry te będą nam potrzebne przy projektowaniu i późniejszej eksploatacji instalacji, w szczególności, jeśli o posiadanie spalarni odpadów pokusi się wytwórca ciepła, który ma swoje zapotrzebowanie na ciepło, który chce zaplanować taki system i potrzebuje znać kaloryczność, ponieważ projektuje instalację do produkcji energii. Jednak z punktu widzenia gospodarki odpadami, z punktu widzenia konkluzji BAT, interesuje nas zdolność instalacji do przetwarzania odpadów. Kolejnym parametrem, który może nas kusić, aby wpisać je do pozwolenia zintegrowanego jest zawartość chloru w paliwie z odpadów, jakie będziemy spalać. Zawartość chloru wpływa bowiem na temperaturę, w jakiej muszą przebywać gazy spalinowe przez dwie sekundy.

Czym są Najlepsze Dostępne Techniki?

Czy to, co nazywamy najlepszymi dostępnymi technikami, jest tożsame z zapisami zawartymi w dokumencie referencyjnym BREF czy w konkluzjach BAT. Okazuje się, że nie do końca, ponieważ zgodnie z art. 207 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska [3] dokumenty referencyjne są jedną ze składowych najlepszych dostępnych technik, a na najlepsze dostępne techniki składają się takie elementy jak:

• rachunek kosztów i korzyści;
• czas na wdrożenie najlepszych dostępnych technik dla danego rodzaju instalacji;
• zapobieganie zagrożeniom dla środowiska przyrodniczego powodowanym przez emisje lub ich ograniczanie do minimum;
• podjęcie środków zapobiegających poważnym awariom przemysłowym lub zmniejszających do minimum powodowane przez nie zagrożenia dla środowiska;
• termin oddania instalacji do eksploatacji;
• dokumenty referencyjne BAT oraz konkluzje BAT, o ile zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Jako przykład konkluzji BAT, dokumentu, który określa najlepsze dostępne techniki, możemy przywołać dokument sporządzony przez Komisję Europejską dla spalania odpadów [4], w szczególności na zakres zastosowania dokumentu. Wynika z niego, że konkluzje BAT stosują się do takich spalarni, które przekraczają progi, tożsame z tymi, które stosowane są dla pozwoleń zintegrowanych. Spod konkluzji BAT wyłączone są pewne rodzaje współspalarni.

Zakres konkluzji BAT

Swoim zakresem konkluzje BAT obejmują:

• Unieszkodliwianie lub odzyskiwanie odpadów niebezpiecznych o wydajności przekraczającej 10 ton dziennie obejmujące obróbkę żużli lub popiołów paleniskowych ze spalania odpadów (5.1);
• Unieszkodliwianie lub odzysk odpadów w spalarniach odpadów (5.2):
  a) innych niż niebezpieczne o wydajności przekraczającej 3 tony na godzinę,
  b) niebezpiecznych o wydajności przekraczającej 10 ton dziennie;
• Unieszkodliwianie lub odzysk odpadów we współspalarniach odpadów (5.2):
  1) innych niż niebezpieczne o wydajności przekraczającej 3 tony na godzinę;
  2) niebezpiecznych o wydajności przekraczającej 10 ton dziennie;
  których głównym celem nie jest wytwarzanie produktów materialnych i w przypadku spełnienia jednego z    wskazanych warunków: spalane są wyłącznie odpady inne niż odpady określone w art. 3 pkt 31 lit. b) dyrektywy 2010/75/UE lub/i ponad 40 proc. nominalnej mocy cieplnej pochodzi ze spalania odpadów niebezpiecznych lub/i spalane są zmieszane odpady komunalne.
• Unieszkodliwianie odpadów innych niż niebezpieczne, o wydajności przekraczającej 50 ton dziennie, obejmujące obróbkę żużli lub popiołów paleniskowych ze spalania odpadów (5.3 a);
• Odzysk lub kombinacja odzysku i unieszkodliwiania, odpadów innych niż niebezpieczne o wydajności przekraczającej 75 ton dziennie, obejmujące obróbkę żużli lub popiołów paleniskowych ze spalania odpadów (5.3 b).

Częścią Konkluzji BAT są również wyłączenia – warto się z nimi zapoznać, ponieważ być może część instalacji po dokonaniu delimitacji okaże się nie być objęta Konkluzjami BAT. Spod konkluzji BAT wyłączone są bowiem:

• obróbka wstępna odpadów przed spalaniem;
• obróbka popiołów lotnych ze spalania i innych pozostałości z oczyszczania spalin (FGC);
• spalanie lub współspalanie wyłącznie odpadów gazowych innych niż odpady powstałe w wyniku termicznego przekształcania odpadów;
• przetwarzanie odpadów w obiektach, o których mowa w art. 42 ust. 2 Dyrektywy 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. [5] w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) – są to instalacje do spalania odpadów promieniotwórczych, biomasy odpadowej produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, które nie są odpadami i są wyjęte spod tych przepisów.

Niniejszy artykuł jest jedynie wstępem do omówienia zagadnienia spalania odpadów jako paliwa w kontekście wymagań konkluzji BAT. Zapraszamy do zapoznania się drugą częścią artykułu „Czy odpady muszą mieć określoną jakość zgodnie z konkluzjami BAT?”. Wiedzy na temat wykorzystania odpadów jako paliwa warto również szukać w Sprawozdaniu Wspólnego Centrum Badawczego (JRC) „Nauka dla Polityki” – Dokument referencyjny dotyczący najlepszych dostępnych technik (BAT) w zakresie spalania odpadów.

[1] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2021 r. poz. 1973) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210001973/O/D20211973.pdf  [dostęp: 2022-02-08]

[2] art. 3 ust. 10 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2021 r. poz. 1973) stanowi:
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
najlepszych dostępnych technikach – rozumie się przez to najbardziej efektywny i zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, który wskazuje możliwe wykorzystanie poszczególnych technik jako podstawy przy ustalaniu dopuszczalnych wielkości emisji i innych warunków pozwolenia mających na celu zapobieganie powstawaniu, a jeżeli nie jest to możliwe, ograniczenie emisji i oddziaływania na środowisko jako całość, z tym, że:
a) technika – oznacza zarówno stosowaną technologię, jak i sposób, w jaki dana instalacja jest projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz likwidowana,
b) dostępne techniki – oznaczają techniki o takim stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem warunków ekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów i korzyści, a które to techniki prowadzący daną działalność może uzyskać,
c) najlepsza technika – oznacza najbardziej efektywną technikę w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości;

[3] art. 207 ust.1 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2021 r. poz. 1973) stanowi:
Najlepsze dostępne techniki powinny spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się jednocześnie:
1) rachunek kosztów i korzyści;
2) czas niezbędny do wdrożenia najlepszych dostępnych technik dla danego rodzaju instalacji;
3) zapobieganie zagrożeniom dla środowiska powodowanym przez emisje lub ich ograniczanie do minimum;
4) podjęcie środków zapobiegających poważnym awariom przemysłowym lub zmniejszających do minimum powodowane przez nie zagrożenia dla środowiska;
5) termin oddania instalacji do eksploatacji;
6) dokumenty referencyjne BAT oraz konkluzje BAT, o ile zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

[4] Decyzja Wykonawcza Komisji (UE) 2019/2010 z dnia 12 listopada 2019 r. ustanawiająca konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE w odniesieniu do spalania odpadów https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019D2010&from=PL  [dostęp: 2022-02-08]

[5] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) z dnia 24 listopada 2010 r. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32010L0075&from=PL  [dostęp: 2022-02-08]