Wyzwania w gospodarce odpadami komunalnymi

Wyzwania w gospodarce odpadami komunalnymi Przemysł i Środowisko

Loading

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) [1] w 2020 r. w Polsce zebranych zostało 13,1 mln ton odpadów komunalnych [2].
Taka ich ilość oznacza wzrost w porównaniu z 2019 r. o 2,9 proc. Z gospodarstw domowych odebrano 11,3 mln ton odpadów, co stanowiło 86,1 proc. wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych. Z danych GUS wynika również, że na jednego mieszkańca w 2020 roku przypadało średnio 342 kg zebranych odpadów komunalnych. Choć w porównaniu z rokiem 2019 było to o 10 kg więcej, to nadal jest to jeden z najniższych wskaźników w gronie krajów europejskich. I choć może brzmieć to optymistycznie, to wyzwań związanych z gospodarką odpadami komunalnymi jest w naszym kraju całkiem sporo.

Od czego zależy ilość odpadów komunalnych?

Ilość wytworzonych odpadów komunalnych jest zależna nie tylko od liczby ludności, ale też od wzorców konsumpcji. Wyraźnie widoczne
jest zróżnicowanie pomiędzy województwami w zachodniej części naszego kraju, a województwami wschodnimi. W województwach zachodnich wytwarzanych jest znacznie więcej odpadów komunalnych na mieszkańca niż w województwach ściany wschodniej. Najwięcej odpadów komunalnych wytwarzają mieszkańcy województwa dolnośląskiego (394 kg/os.), natomiast najmniej osoby zamieszkujące województwo świętokrzyskie (201 kg/os.) Jeszcze większe zróżnicowanie można zaobserwować pomiędzy gminami. Największe ilości odpadów komunalnych wytwarzane są w gminach turystycznych – zdarza się, że w niektórych z nich na jednego mieszkańca przypada ponad 1000 kg odpadów komunalnych (!). Jak wynika z najnowszego raportu Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB) [4] w przypadku dużych miast, zwłaszcza wojewódzkich, znaczący wpływ na wytwarzanie odpadów mają także: liczba studentów wyższych uczelni oraz liczba pracowników posiadających status imigrantów zagranicznych.

W stronę obiegu zamkniętego

Ilość odpadów komunalnych zebranych selektywnie [5] z roku na rok rośnie. Na koniec 2020 r. funkcjonowało w Polsce 271 składowisk przyjmujących odpady komunalne. W 2020 r. zamkniętych zostało 12 składowisk i zlikwidowano 9946 dzikich wysypisk, z których łącznie zebrano około 72,2 tys. ton odpadów komunalnych. Na koniec 2020 r. odnotowano istnienie 2025 dzikich wysypisk. GUS podaje również, że w 2020 r. funkcjonowało 2239 punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK-ów), a usługi odbierania odpadów komunalnych świadczyło 1306 przedsiębiorstw. 7732,8 tys. ton, czyli 59 proc. zebranych w 2020 r. odpadów komunalnych zostało skierowane do odzysku. Do recyklingu trafiło 3498,6 tys. ton
(26,7 proc.) odpadów komunalnych, kompostowaniem lub fermentacją objęto 1577,9 tys. ton odpadów (12,0 proc.), a przekształcenie termiczne z odzyskiem energii objęło 2656,2 tys. ton (20,3 proc.). Unieszkodliwieniu poddano natomiast 5384,1 tys. ton (41,0 proc.), w tym przez przekształcenie termiczne bez odzysku energii – 166,4 tys. ton (1,3 proc.), a przez składowanie – 5217,7 tys. ton (39,8 proc.).

Na przestrzeni lat zmienia się również struktura selektywnie zebranych odpadów komunalnych. Dominujące w 2005 r. frakcje odpadów takie jak papier i tektura, szkło oraz tworzywa sztuczne (łącznie 80 proc. selektywnie zebranych odpadów) stanowią obecnie 33 proc. ogółu, zmalał też udział metali (z 2,5 proc. w 2005 r. do 0,4 proc. w 2019 r.). Selektywna zbiórka odpadów wielkogabarytowych utrzymuje się na zbliżonym poziomie w granicach 10-15 proc., przy czym w ostatnich latach można zaobserwować niewielką tendencję wzrostową. Aktualnie największy udział w selektywnie zebranych odpadach komunalnych mają odpady biodegradowalne (30 proc. w 2019 r.) oraz pozostałe frakcje (21 proc. w 2019 r.), do których należą przede wszystkim zmieszane odpady opakowaniowe (59 proc.), opakowania wielomateriałowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, odpady niebezpieczne oraz odzież i tekstylia.

Na mocy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [3] właścicielem odpadów komunalnych są gminy i to one odpowiadają za ich zagospodarowanie. W dniu 21 sierpnia 2021 Prezydent RP podpisał nowelizację ustawy z dnia 13 września 1996 r., która obowiązuje od 6 września 2021 roku. Na mocy nowelizacji tejże ustawy gminy powinny zapewnić w pierwszej kolejności przygotowanie do ponownego użycia i recyklingu odpadów zebranych selektywnie oraz odpadów powstających w procesie sortowania. W efekcie mniej odpadów powinno trafiać na składowiska, co zmniejszy koszty gminy związane z zagospodarowaniem odebranych odpadów.

Wymagania określone w przepisach Unii Europejskiej

Unia Europejska poprzez pakiet dyrektyw dąży do wdrażania gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) w całej Europie. Polska jest zobowiązana do wdrożenia tych przepisów w ramach krajowego prawodawstwa. Na co powinniśmy zwrócić uwagę?

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE [7] w sprawie odpadów
(tzw. dyrektywa ramowa) zawiera wytyczne dotyczące zwiększenia przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych do 55 proc. do 2025 roku, do 60 proc. do 2030 roku oraz do 65 proc. do 2035 r. Zgodnie z dyrektywą do dnia 31 grudnia 2024 r. miałyby zostać ustanowione cele ilościowe dla przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów budowlanych i rozbiórkowych, odpadów tekstyliów, odpadów z handlu, odpadów przemysłowych innych niż niebezpieczne i innych strumieni odpadów, a także wyznaczone cele dla przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych i recyklingu bioodpadów komunalnych. Do 31 grudnia 2023 r. miałoby być wdrożone selektywne zbieranie bioodpadów i / lub przydomowe kompostowanie. Ponadto unijne przepisy zwracają uwagę na zapewnienie uproszczenia ram prawnych dotyczących produktów ubocznych oraz utraty statusu odpadów, propagowanie zapobiegania powstawaniu odpadów (w tym odpadów żywności) oraz ponowne użycie, wzmocnienie obowiązków producentów wprowadzających na rynek określone produkty polegające na zapewnieniu finansowania zbierania i gospodarowania odpadami poużytkowymi z tych produktów w ramach tzw. rozszerzonej odpowiedzialności producenta (EPR – ROP). Dla istniejących systemów EPR w poszczególnych krajach wprowadzający produkty na rynek powinni zapewnić pokrycie minimum 50 proc. kosztów zagospodarowania odpadów poużytkowych z tych produktów, natomiast dla nowych systemów EPR, wprowadzający powinni pokryć pełne koszty, chyba że państwo ograniczy je do 80 proc., jednak w tym przypadku, pozostałe 20 proc. muszą być pokryte przez faktycznych wytwórców tych odpadów, w większości przez konsumentów i użytkowników, w ramach systemu PAYT lub poprzez opłaty za gospodarowanie odpadami. Unia Europejska planuje również wprowadzenie systemu monitorowania osiągania celów w zakresie recyklingu oraz uproszczenie i optymalizację obowiązków sprawozdawczych. Ogólne wymagania dotyczące systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta, określone w art. 8a zmienionej dyrektywy ramowej powinny zostać wdrożone do dnia 5 stycznia 2023 r. W Polsce dotychczas nie ma jednej koncepcji ROP, trwają prace i konsultacje społeczne różnych rozwiązań organizacyjnych. (link do artykułu na blogu)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/850 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 1999/31/WE [8] w sprawie składowania odpadów określa dla roku 2035 maksymalny dopuszczalny poziom składowania odpadów komunalnych stanowiący 10 proc. masy wytworzonych odpadów komunalnych. Prawdopodobnie będzie wiązało się to z modyfikacją procesu sortowania odpadów zmieszanych tak, by zmniejszyć masę odpadów kierowanych do składowania.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE [9] w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych zakłada, że nie później niż do dnia 31 grudnia 2025 r. co najmniej 65 proc. wagowo wszystkich odpadów opakowaniowych zostanie przygotowane do ponownego użycia i poddane recyklingowi, natomiast do dnia 31 grudnia 2030 r. będzie to co najmniej 70 proc. Ponadto zgodnie z wymogami tej dyrektywy państwa członkowskie ustanowią do dnia 31 grudnia 2024 r. systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta w odniesieniu do wszelkich opakowań.

Nowy sposób obliczania poziomu recyklingu odpadów komunalnych

Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłosiło rozporządzenie z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych (Dz.U. poz. 1530) [6], które obowiązuje od 4 września 2021 r. i zastępuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. poz. 2167). Wydanie rozporządzenia stanowi wykonanie upoważnienia określonego w art. 3b ust. 3 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 2021 poz. 888). W nowym rozporządzeniu zmieniono sposób obliczania poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Wprowadzono wzór pozwalający na obliczenie poziomu dla wszystkich odpadów komunalnych, a nie tylko materiałów odpadowych, takich jak papier, metal, plastik i szkło.

Według rozporządzenia resortu klimatu z 3 sierpnia 2021 r. [6] poziomy przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych oblicza się zgodnie ze wzorem:

P = (Mr/Mw) × 100%

gdzie:
P – poziom przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, wyrażony w %,
Mr – łączna masa odpadów komunalnych przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi, wyrażona w Mg,
Mw – łączna masa wytworzonych odpadów komunalnych, wyrażona w Mg.

Przy czym do łącznej masy odpadów komunalnych przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi, oznaczonej symbolem „Mr”, zalicza się:

  • odpady komunalne z grupy 15 (odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach) oraz z grupy 20 (odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie), z wyjątkiem odpadów o kodach 20 02 02 (gleba i ziemia, w tym kamienie), 20 03 04 (szlamy ze zbiorników bezodpływowych służących do gromadzenia nieczystości) i 20 03 06 (odpady ze studzienek kanalizacyjnych);
  • odpady powstałe z przetworzenia odpadów, o których mowa w pkt 1.

Natomiast do łącznej masy wytworzonych odpadów komunalnych, oznaczonej symbolem „Mw”, zalicza się odpady komunalne z grupy 15 (odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach) oraz z grupy 20 (odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie), z wyjątkiem odpadów o kodach 20 02 02 (gleba i ziemia, w tym kamienie), 20 03 04 (szlamy ze zbiorników bezodpływowych służących do gromadzenia nieczystości) i 20 03 06 (odpady ze studzienek kanalizacyjnych).

W rozporządzeniu wskazano również, że masę bioodpadów (stanowiących odpady komunalne) posegregowanych i poddanych recyklingowi u źródła, określoną na podstawie art. 4 ust. 3 decyzji 2019/1004, uwzględnia się zarówno w łącznej masie odpadów komunalnych przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi, jak i łącznej masie wytworzonych odpadów komunalnych. Wskazano także, że do dnia 31 grudnia 2026 r. można będzie zaliczać bioodpady stanowiące odpady komunalne do odpadów poddanych recyklingowi, nawet jeżeli nie zostały zebrane selektywnie, pod warunkiem, że będą spełniały pozostałe przesłanki dotyczące zaliczania odpadów do odpadów poddanych recyklingowi. Po tym dniu jedynie bioodpady stanowiące odpady komunalne zebrane selektywnie będzie można brać pod uwagę przy obliczaniu poziomów recyklingu. Podmioty odbierające odpady na podstawie umów z właścicielami nieruchomości, nie będą dokonywać takich obliczeń.

Przydomowe kompostowanie bioodpadów

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [3] umożliwia polskim gminom zmniejszenie opłat za odbieranie odpadów tym mieszkańcom, którzy zadeklarują prowadzenie przydomowego kompostowania bioodpadów. Zniżki z tego tytułu nie są jednak znaczne i nie odpowiadają faktycznemu zmniejszeniu masy odpadów, które są odbierane z gospodarstw domowych praktykujących kompostowanie przydomowe. Masa bioodpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych z dużymi ogrodami może przekraczać nawet 50 proc. masy wszystkich odpadów wytwarzanych w takich gospodarstwach. Zmniejszenie opłaty za odbieranie odpadów o 1-5 zł na mieszkańca/gospodarstwo domowe miesięcznie może być zbyt niską motywacją dla zachęcenia mieszkańców do wprowadzenia takiego rozwiązania. Dodatkową zachętą może być nieodpłatne udostępnienie kompostowników. Pomysł ten wiąże się jednak z obawą, że niektórzy mieszkańcy nie będą wywiązywać się właściwie z przyjętych przez siebie obowiązków, pomimo że korzystać będą z ulg w opłatach. Podnosi się też problem skuteczności kontroli efektów przydomowego kompostowania i zgodności deklaracji mieszkańców ze stanem faktycznym.

Rzetelne dane na temat przydomowego kompostowania w Polsce nie są znane. Ostrożne szacunki zakładają, że całkowita masa odpadów zielonych poddawanych aktualnie kompostowaniu przydomowemu wynosi średnio 5 proc. w skali kraju (około 36 200 – 39 500 Mg rocznie). Szacuje się, że do roku 2034 kompostowanych miałoby być około 21,5 proc. odpadów kuchennych i zielonych. Osiągnięcie tego poziomu będzie wymagało wdrożenia znacznie bardziej efektywnych bodźców ekonomicznych niż te wskazane wyżej oraz promocji tego rozwiązania, jako elementu gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). Ponadto byłoby wskazane ujęcie w systemach ewidencji (w modułach sprawozdawczych i BDO lub w innej formie) strumienia bioodpadów przetwarzanych u źródła w ramach kompostowania przydomowego jako odpadów komunalnych wytwarzanych i przetwarzanych dla zbilansowania poziomów recyklingu. Kompostowania przydomowego nie można uznać za działanie służące zapobieganiu wytwarzania odpadów, gdyż w wyniku stosowania procesu kompostowania przydomowego ilość odpadów zielonych nie ulega zmianie z ogólnego punktu widzenia ilości odpadów wytwarzanych. Jest to proces recyklingu organicznego bioodpadów, potencjalnie przyczyniający się do zmniejszenia zapotrzebowania na przepustowość instalacji do przetwarzania selektywnie zbieranych bioodpadów, jeżeli zostanie wdrożony na szerszą skalę.

Użyj ponownie lub napraw

W założenia gospodarki o obiegu zamkniętym wpisuje się również utworzenie punktów przyjmujących rzeczy używane przeznaczone do ponownego użycia oraz punkty napraw, działające przy Punktach Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). W PSZOK zbierane są: odpady wielkogabarytowe, zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06, odpady ulegające biodegradacji, odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów, zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu inne niż wymienione w 17 09 01, 17 09 02, 17 09 03, zużyte opony, gruz ceglany, opakowania ze szkła, zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21, 20 01 23, 20 01 35 także te zawierające niebezpieczne składniki oraz opakowania z tworzyw sztucznych, opakowania z papieru i tektury, zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawierające niebezpieczne składnik.

Liczba PSZOK w danej gminie powinna być skorelowana z jej wielkością. W małych miejscowościach (o liczbie mieszkańców 15- 25 tys.) lub gminach wiejskich wystarczy jeden PSZOK. W uzasadnionych przypadkach (znacznie rozproszonej zabudowie, niewielkiej ilości mieszkańców w pobliskich gminach – do 1 tys. mieszkańców) wskazane jest utworzenie wspólnego PSZOK-u. W dużych miastach jeden tego typu obiekt powinien przypadać na około 50-80 tys. mieszkańców, obsługując teren w promieniu około 5-8 km. Wartym rozważenia jest również wprowadzenie mobilnego zbierania odpadów (odbywającego się na przykład dwa razy w roku) jako elementu uzupełniającego model zbierania odpadów, szczególnie w kontekście odbioru odpadów wielkogabarytowych, dużego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego czy odpadów remontowych spod domu na telefon. Odpowiedzią na zwiększający się strumień odpadów mogą być punkty napraw i/lub ponownego użycia (zlokalizowane na terenie PSZOK’u lub w jego pobliżu). Dodatkowo warto przewidzieć przestrzeń na edukację ekologiczną w zakresie właściwego postępowania z odpadami. Koncepcja utworzenia punktów napraw i punktów wymiany rzeczy używanych pojawiła się już w 2017 roku w raporcie opracowanym na zlecenie Ministerstwa Środowiska przez firmę SWECO Consulting sp. z o.o. „Rekomendacje dla budowy sieci napraw i ponownego użycia oraz wytyczne dotyczące minimalnej funkcjonalności punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych dla jednostek samorządu terytorialnego”. W 2017 nie funkcjonował żaden punkt tego typu, obecnie funkcjonują w Szczecinie, Poznaniu, Stalowej Woli, Słupsku, Gorzowie Wielkopolskim.

Jakie mogą być korzyści z tworzenia punktów napraw i ponownego użycia?

  • niższe koszty/możliwy dodatkowy przychód;
  • obniżenie ilości wytwarzanych odpadów, a co się z tym wiąże kosztów ich zagospodarowania;
  • dokumentowanie powtórnego użycia/zapobiegania;
  • ograniczenie problemu nieformalnych zbieraczy;
  • możliwość zatrudnienia osób wykluczonych społecznie czy wieloletnich bezrobotnych oraz aktywizacja osób starszych;
  • możliwość pomocy osobom potrzebującym – współpraca m.in. z ośrodkami pomocy społecznej;
  • proekologiczny wizerunek gminy.

W raporcie IOŚ-PIB [4] zapotrzebowanie na PSZOK w naszym kraju jest szacowane na poziomie 2 714 obiektów. Dla przypomnienia GUS podaje aktualną liczbę punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych na poziomie 2239. Łatwo więc zauważyć, że w tym obszarze Polska powinna poczynić inwestycje. Średni koszt budowy nowego PSZOK szacowany jest na poziomie 3,69 mln zł brutto.

Model współdziałania z PSZOK Przemysł i Środowisko

Ogromne potrzeby inwestycyjne

Instytut Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB) wskazuje w swoim najnowszym raporcie [4], że do 2034 roku systematycznie będzie malał udział odpadów zielonych i kuchennych (odpady żywności, a także odpady z przygotowania żywności). Wzrośnie natomiast udział papieru i tekstury, odpadów wielomateriałowych, tworzyw sztucznych, szkła, metali, odpadów mineralnych, drewna, a także odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych.

Prognozowane zmiany w składzie strumieni odpadów są związane z:

  • z zakazem stosowania od 2021 r. jednorazowych wyrobów z tworzyw sztucznych, co może przełożyć się na spadek ilości tworzyw sztucznych w odpadach o około 10 proc. w stosunku do masy opakowań wytwarzanych,
  • ze znaczącym ograniczeniem stosowania opakowań z tworzyw sztucznych do roku 2035,
  • z zastępowaniem części opakowań z tworzyw sztucznych opakowaniami ze szkła i papieru oraz prawdopodobnie także opakowaniami wielomateriałowymi,
  • z ograniczaniem marnotrawstwa żywności poprzez działania edukacyjne, a także programy dzielenia się żywnością, realizowane szczególnie w dużych miastach,
  • ze zmianami w zakresie utrzymania terenów zielonych w miastach,
  • rezygnacją z koszenia części trawników i użytkowaniem ich jako łąki, wynika to m.in. ze względów klimatycznych, wysokich temperatur i trudności w nawadnianiu tych terenów,
  • suszami w okresie letnim, które przyczyniają się do wolniejszego wzrostu oraz wysychania traw i roślin zielnych, co przekłada się na mniejszą ilość odpadów zielonych, także z prywatnych ogrodów przydomowych,
  • z ograniczaniem zużycia paliw stałych w gospodarstwach domowych (programy antysmogowe w miastach i na obszarach wiejskich).

Według analizy ekspertów największymi wyzwaniami w rozwoju gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce są:

  1. zapewnienie przetwarzania wysokokalorycznej frakcji odpadów,
  2. zapewnienie wysokiej efektywności selektywnego zbierania i recyklingu frakcji surowcowych (w tym zwłaszcza opakowaniowych) oraz bioodpadów dla osiągnięcia wymaganych poziomów recyklingu w latach 2025, 2030 i 2035 w stosunku do całej masy wytwarzanych odpadów,
  3. ograniczenie składowania odpadów, docelowo do 10 proc. masy odpadów w roku 2035.

Z uwagi na wielkość nakładów inwestycyjnych do poniesienia, szczególnie ważne będzie znalezienie dla nich źródeł finansowania. Z pewnością część nakładów zostanie poniesiona przez inwestorów prywatnych, szczególnie w tych obszarach, gdzie oczekiwane są szybkie zwroty nakładów inwestycyjnych i dodatni bilans finansowy funkcjonowania inwestycji. Prawdopodobnie również nowe przepisy o Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) będą zawierały mechanizmy finansowe, dzięki którym producenci opakowań będą ponosić odpowiedzialność za zagospodarowanie odpadów powstających z wyprodukowanych przez nich opakowań. Zatem część środków na gospodarowanie odpadami opakowaniowymi i ich recykling będzie pochodziła z systemu ROP. Obecnie, większość instalacji komunalnych oraz kompostowni należy do instytucji samorządowych,
które realizują inwestycje z przychodów bilansowych w systemie gospodarki odpadami. Koszty funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi, w myśl ustawy o utrzymaniu czystości w porządku w gminie [3], pokrywają opłaty za gospodarowanie odpadami wnoszone przez mieszkańca. Zwiększenie tych opłat, w związku z realizacją inwestycji, może być nieakceptowalne społecznie. Niezbędne będzie wspieranie działań inwestycyjnych przez finansowanie zewnętrzne, w tym z programów Unii Europejskiej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz banków. W przypadku wsparcia dla inwestorów poprzez dotacje i/lub dofinansowanie oraz pożyczki na warunkach preferencyjnych powinny być one powiązane z wymogiem szczegółowego raportowania o przyjmowanych strumieniach odpadów i efektach procesów prowadzonych w instalacji pod rygorem zwrotu dotacji/dofinansowania lub przekwalifikowania preferencyjnej pożyczki na komercyjną. Ponadto, dla inwestorów, którzy uzyskają wsparcie dla budowy instalacji do recyklingu (w szczególności tworzyw sztucznych), powinny być wprowadzone mechanizmy, które (w zależności od wysokości procentowej dotacji/dofinansowania) będą zobowiązywały do przyjmowania do instalacji recyklingu, w odpowiedniej do przepustowości instalacji, ilości odpadów wytworzonych w Polsce przez wskazany w umowie okres. W innym przypadku instalacje recyklingu będą, z uwagi na przykład na nadpodaż odpadów tworzyw sztucznych w Europie, przyjmowały odpady spoza Polski, a zrealizowana inwestycja nie wypełni luki inwestycyjnej w Polsce.

Podsumowując

Wymagane przez UE poziomy selektywnego zbierania surowców oraz bioodpadów, a także recyklingu odpadów komunalnych są bardzo ambitne i będą trudne, lub wręcz niemożliwe, do spełnienia bez daleko idących zmian procesów produkcyjnych i wymuszenia na producentach stosowania coraz wyższych udziałów surowców wtórnych w nowych produktach. Tym bardziej, że odpady zbierane selektywnie wymagają doczyszczenia w celu usunięcia zanieczyszczeń oraz odpadów nienadających się do recyklingu. Należy więc zebrać więcej odpadów niż wymagane poziomy recyklingu,
aby po doczyszczeniu w sortowni oraz przy uwzględnieniu strat materiałowych uzyskać wymagane poziomy recyklingu.

Należy również liczyć się z potrzebą sortowania zmieszanych odpadów komunalnych w ilościach większych niż założone. Biorąc pod uwagę problemy z uzyskaniem wysokiej jakości frakcji surowcowych, należy zdecydowanie postawić na selektywne zbieranie odpadów kuchennych z gospodarstw domowych, gdyż to ich udział w odpadach zmieszanych ma decydujący wpływ na niską jakość surowców, zwłaszcza papieru i tektury.

Należy liczyć się także z potrzebą sortowania odpadów przeznaczonych do spalania w istniejących i ewentualnie dodatkowo zbudowanych instalacjach TPOK. Problem termicznego przetwarzania odpadów komunalnych w przyszłości, w warunkach zdecydowanie zwiększonych poziomów selektywnego zbierania odpadów, szczególnie tworzyw sztucznych, wymaga już obecnie bardziej uważnej analizy. Wystąpi tu jeszcze jeden czynnik, z kolei korzystnie wpływający na właściwości palne odpadów – zmniejszanie zawartości mokrej frakcji bioodpadów kuchennych. Ostateczny wynik – wartość opałowa pozostałych resztkowych odpadów zmieszanych – będzie zależny od przebiegu obydwu procesów i ich skuteczności. Zwiększone poziomy selektywnego zbierania tworzyw sztucznych będą miały jeszcze większy wpływ na jakość paliwa RDF. Spadek wartości opałowej tych paliw może spowodować spadek zainteresowania nimi cementowni, dla których szczególnie istotna jest wartość opałowa paliwa zastępczego będącego substytutem węgla kamiennego.

Należy też przeanalizować wpływ selektywnego zbierania na jakość odpadów spalanych w spalarniach komunalnych. Zostały one zaprojektowane na wartości opałowe odpadów ok. 8 MJ/kg. W sytuacji zwiększonego selektywnego zbierania tworzyw sztucznych i papieru tylko wysoki poziom selektywnego zbierania bioodpadów kuchennych pozwoli utrzymać wartość opałową odpadów na tym poziomie dzięki obniżaniu wilgotności odpadów. Należy prowadzić regularny monitoring zmian ilościowych i jakościowych odpadów komunalnych, zarówno zbieranych selektywnie,
jak i pozostałych zmieszanych, dla przeciwdziałania ewentualnym niekorzystnym zmianom właściwości palnych odpadów (na przykład poprzez dodatek wysokokalorycznych odpadów przemysłowych, innych niż niebezpieczne). Pojawia się również pytanie ile surowców można pozyskać i skutecznie wykorzystać z odpadów komunalnych.

Zwrócić należy uwagę, że cykl przygotowania i realizacji inwestycji, w szczególności budowa nowych obiektów o znaczącym oddziaływaniu na środowisko, rozciągnięty jest w czasie. Długi okres, bo wynoszący około 4-6 lat, od podjęcia decyzji do uruchomienia, wynika z konieczności uzyskania niezbędnych decyzji i działań (na przykład procedur zamówień publicznych) umożliwiających realizację inwestycji. Zatem przygotowania do realizacji inwestycji, których funkcjonowanie oczekiwane jest w 2028 r., powinny się rozpocząć nie później niż w 2022 r.


[1] Informacja sygnalna GUS „Ochrona środowiska 2020” https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-w-2020-roku,12,3.html  [dostęp: 2021-09-21]

[2] Odpady komunalne są to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne wytworzone obejmują odpady odebrane od właścicieli nieruchomości oraz zebrane selektywnie stałe odpady komunalne.

[3] Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2021 poz. 888) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19961320622/U/D19960622Lj.pdf  [dostęp: 2021-09-21]

[4] Raport Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB) „Gospodarka Odpadami Komunalnymi w Polsce. Analiza kosztów gospodarki odpadami – ocena potrzeb inwestycyjnych w kraju w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz gospodarowania odpadami w związku z nową unijną perspektywą finansową 2021-2027” http://gabrielalenartowicz.pl/wp-content/uploads/2021/04/Raport-ex-ante-29.6-uzup-o-nowy-rozdzia%C5%82.pdf  [dostęp: 2021-09-21]

[5] Selektywne zbieranie odpadów to zbieranie, w ramach którego dany strumień odpadów, w celu ułatwienia specyficznego przetwarzania, obejmuje odpady charakteryzujące się takimi samymi właściwościami i takimi samymi cechami.

[6]Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210001530/O/D20211530.pdf  [dostęp: 2021-09-21]

[7] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L0851&from=PL  [dostęp: 2021-09-21]

[8] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/850 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 1999/31/WE https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L0850&from=PL [dostęp: 2021-09-21]

[9] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L0852&from=pl   [dostęp: 2021-09-21]

 

Kategorie:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Dlaczego warto nam zaufać?

Doświadczenie

Szkolenia, tworzone przez zespół ekspertów-praktyków

Proces od A do Zet

Szkolenia pokazują cały proces przebiegu postępowania administracyjnego

Wzory, kalkulatory i instruktaże

Dajemy Ci gotowe narzędzia do pracy

Materiały dostępne 24/7

Dzięki formie online możesz korzystać z materiałów w dowolnym czasie

Prosty przekaz

Zrozumiały, klarowny sposób przekazywania wiedzy na skomplikowane tematy

Pomoc w zrozumieniu przepisów

Pomagamy zrozumieć podstawy prawne i podnosimy kompetencje

Studium przypadku

Przykłady z życia wzięte - od najczęściej spotykanych po innowacyjne, niecodzienne

Analiza orzeczeń

Szczegółowo analizujemy orzeczenia sądów i akty prawne, aby najlepiej przygotować Cię do opracowania dokumentacji

Materiały publikowane w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska, nie stanowią porad prawnych lub innego profesjonalnego doradztwa. Prowadzący www.przemyslisrodowisko.pl dokładają wszelkich starań, aby informacje zamieszczone w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska były prawdziwe i rzetelne, jednakże nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie informacji publikowanych w Bazie wiedzy, w szczególności za szkody lub straty poniesione przez kogokolwiek wskutek jakiegokolwiek wykorzystania treści umieszczonych w Bazie wiedzy.

Wszelkie materiały umieszczone w Bazie wiedzy podlegają ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego oraz innych przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej. Nie dopuszcza się, bez wyraźniej, pisemnej zgody Akademii Przemysłu i Środowiska, kopiowania, redystrybucji, rozpowszechniania, udostępniania oraz wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie www.przemyslisrodowisko.pl i platformie szkoleniowej.