Dyrektywa Seveso III – sprawdź, czy realizujesz jej wymagania

Dyrektywa Seveso III – sprawdź, czy realizujesz jej wymagania? Przemysł i Środowisko

Loading

Funkcjonowanie dużych zakładów przemysłowych może wiązać się z wystąpieniem awarii, także tych o poważnym charakterze. Awarie takie mogą być spowodowane szeregiem czynników, takich jak: uszkodzenie wyposażenia i aparatury, błędy ludzkie, czy też wydarzenia zewnętrzne obejmujące m.in. czynniki atmosferyczne, awarie w sąsiedztwie, czy terroryzm. Skutki zdarzeń awaryjnych mogą ograniczać się jedynie do strat materialnych, jednak należy brać pod uwagę również możliwość zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego i przede wszystkim zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Historyczne zdarzenia awaryjne o poważnych skutkach, m. in. w Seveso, Bhopalu czy Tuluzie stanowiły przyczynę, dla której ustanowiono szereg przepisów określających obowiązki zakładów, w których ryzyko wystąpienia awarii jest największe.

Prawodawstwo w zakresie zapobiegania zdarzeniom o znamionach poważnej awarii przemysłowej obejmuje zarówno prawo unijne, jak i państwowe. Wśród dokumentów unijnych obecnie największe znaczenie ma dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 roku [1] w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi, zmieniająca, a następnie uchylająca dyrektywę Rady 96/82/WE zwana dyrektywą Seveso III. Dyrektywa ta określa zasady zapobiegania poważnym awariom z udziałem niebezpiecznych substancji oraz ograniczania ich skutków dla zdrowia ludzkiego i dla środowiska przyrodniczego.

Przepisy unijne znajdują odzwierciedlenie w prawie polskim, głównie w ustawie Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. 2022 poz. 1079) [2]. W rozdziale 2. powyższej ustawy określone są obowiązki prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej. W ślad za ustawą powstał szereg rozporządzeń dookreślających te wymagania, m.in.:

  • Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej
    (Dz.U. z 2016 poz. 138) [3],
  • Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie raportu o bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku
    (Dz.U. z 2016 poz. 287) [4],
  • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań, jakimi powinny odpowiadać plany operacyjno-ratownicze (Dz.U. z 2016 poz. 821) [5],
  • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji wymaganych do podania do publicznej wiadomości przez właściwe organy Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2015 poz. 2145) [6].

Prowadzisz zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (tj. zakład o zwiększonym ryzyku (ZZR) lub o dużym ryzyku (ZDR)? Sprawdź, czy realizujesz wymagania dyrektywy Seveso III. Ma ona znaczenie z punktu widzenia projektowania inwestycji, procesu budowlanego, prowadzenia zakładu i jego likwidacji. Procesy te powinny być prowadzone w sposób zapobiegający awariom przemysłowym i ograniczający ich skutki dla ludzi oraz środowiska przyrodniczego. Wynika to z ogólnej zasady wyrażonej w art. 249 ustawy Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś) [7].

Ponadto prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku (ZZR) zobowiązany jest do:

  • opracowania programu zapobiegania poważnym awariom i przedłożenia go właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej,
  • opracowania i wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem,
  • stosowania klasyfikacji substancji niebezpiecznych zgodnej z Globalnym Systemem Zharmonizowanym GHS,
  • określenia ilości progowych substancji niebezpiecznych i ich mieszanin,
  • dokonania zgłoszenia zakładu właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej.

Prowadzący zakład o dużym ryzyku (ZDR) zobowiązany jest do:

  • opracowania programu zapobiegania poważnym awariom i przedłożenia go właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej,
  • opracowania i wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem,
  • opracowania raportu o bezpieczeństwie i przedłożenia go komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska,
  • opracowania planów operacyjno-ratowniczych,
  • stosowanie się do wytycznych rozszerzonego obowiązku informacyjnego,
  • stosowania klasyfikacji substancji niebezpiecznych zgodnej z Globalnym Systemem Zharmonizowanym GHS,
  • określenia ilości progowych substancji niebezpiecznych i ich mieszanin,
  • dokonania zgłoszenia zakładu właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej.

Dodatkowe obowiązki nałożone na ZDR i ZZR w toku prowadzonej inwestycji wynikają między innymi z art. 73 ust. 3 i 3a [8] p.o.ś, zgodnie z którymi w obrębie zwartej zabudowy miast i wsi jest zabroniona budowa zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, a w szczególności zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Rozbudowa takich zakładów jest dopuszczalna pod warunkiem, że doprowadzi do ograniczenia zagrożenia dla zdrowia ludzi, w tym ograniczenia wystąpienia poważnych awarii przemysłowych. Przepis ten nie dotyczy budowy i rozbudowy zakładów na obszarach określanych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego jako tereny przeznaczone do działalności produkcyjnej, składowania i magazynowania, jeżeli plany te nie zawierają ograniczeń dotyczących zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi.

Zgodnie z art. 250 ust. 2 pkt 7 p.o.ś [9] zgłoszenie zakładu przez prowadzącego obejmuje nie tylko charakterystykę terenu w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu, ze szczególnym uwzględnieniem czynników mogących przyczynić się do zwiększenia zagrożenia awarią przemysłową lub pogłębienia jej skutków, ale również – jeżeli są dostępne – informacje dotyczące zakładów sąsiednich i obiektów, które nie są zakładami o zwiększonym ryzyku lub zakładami o dużym ryzyku, oraz obszarów i zabudowań, które mogą być źródłem zagrożeń lub zwiększać ryzyko ich wystąpienia albo pogłębiać skutki awarii przemysłowej lub nasilić efekt domina (wygenerowania lawinowego przebiegu awarii).

Kto podlega dyrektywie Seveso III?

Dyrektywa Seveso III ma zastosowanie do każdego zakładu, gdzie substancje niebezpieczne są stosowane w co najmniej jednej instalacji, z wyłączeniem dotyczącym:

  • zakładów, instalacji lub obiektów magazynowych o charakterze wojskowym;
  • zagrożeń spowodowanych promieniowaniem jonizującym generowanym przez substancje;
  • transportu drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, morskiego lub powietrznego niebezpiecznych substancji i związanego z tym procesem tymczasowego ich magazynowania;
  • transportu niebezpiecznych substancji za pośrednictwem rurociągów, włączając do tej grupy pompownie znajdujące się poza obszarem zakładów;
  • poszukiwania, wydobywania i przetwarzania kopalin w kopalniach i kamieniołomach, włączając do tej grupy wydobycie za pomocą odwiertów oraz eksploatacje morskich kopalin, np. węglowodorów;
  • magazynowania gazu w podziemnych obiektach morskich;
  • składowisk odpadów, w tym jednostek składujących odpady pod ziemią.

Zakłady przechowujące substancje niebezpieczne i używające ich w procesie produkcji zobowiązane są do monitorowania ryzyka wystąpienia awarii (zgodnie z wytycznymi przepisów prawnych) oraz prowadzenia odpowiedniej dokumentacji, sprawozdawczości i podejmowania innych działań zaradczych. Najczęściej są to zakłady przemysłu chemicznego (np. produkujących nawozy sztuczne), petrochemicznego, energetycznego (np. spalarnie biomasy) oraz farmaceutycznego.

Ile jest w Polsce zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku?

Jak podaje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w danych z roku 2020 w Polsce działa około 273 zakładów o zwiększonym ryzyku
i około 195 zakładów o dużym ryzyku. To właśnie przede wszystkim ich dotyczy dyrektywa Seveso III. Według raportów przygotowywanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w naszym kraju w roku 2013 (niestety, nie ma danych z lat późniejszych!) doszło do 30 zdarzeń o znamionach poważnej awarii w zakładach o dużym ryzyku, a w zakładach o zwiększonym ryzyku miały miejsca 3 zdarzenia, co oznacza, że w takich przedsiębiorstwach doszło do 39,3 proc. wszystkich awarii, jakie nastąpiły w 2013 roku na terenie zakładów przemysłowych (były to m.in. wyciek stężonego kwasu azotowego, wyciek ciężkiego oleju opałowego i skażenie nim gruntu, pożar etylenu).

Analiza bezpieczeństwa w świetle dyrektywy Seveso III

Celem dyrektywy Seveso III jest podniesienie poziomu ochrony przed wypadkami w sektorze gospodarującym substancjami niebezpiecznymi, a tym samym polepszenie kontroli zagrożeń związanych z poważnymi awariami przemysłowymi. To dokument wskazujący sposoby przeciwdziałania i zarządzania ryzykiem w zakładach przemysłowych uznanych za niebezpieczne lub o podwyższonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej. Ponadto dyrektywa zawiera ujednolicone kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin pod względem stwarzanych przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka i środowiska oraz wymagania dotyczące informowania o zagrożeniu w postaci etykiet ostrzegawczych oraz kart charakterystyki, które są spójne z obecnie obowiązującym na terenie Unii Europejskiej Globalnym Zharmonizowanym Systemem Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (Global Harmonised System, GHS) [10]. Substancje niebezpieczne podzielone są na cztery kategorie:

  • substancje stwarzające zagrożenie dla zdrowia (ostro toksyczne, posiadające działanie toksyczne na organy docelowe),
  • substancje stwarzające zagrożenie fizyczne (materiały wybuchowe, gazy łatwopalne, aerozole łatwopalne, gazy utleniające, ciecze łatwopalne, substancje i mieszaniny samoreaktywne oraz nadtlenki organiczne, substancje stałe i mieszaniny piroforyczne, substancje stałe i ciekłe utleniające),
  • substancje stwarzające zagrożenie dla środowiska przyrodniczego (stwarzające zagrożenie dla środowiska wodnego),
  • substancje stwarzające pozostałe zagrożenia (np. substancje, które w kontakcie z wodą wyzwalają gazy łatwopalne).

Wykaz substancji magazynowanych na terenie przedsiębiorstwa stanowi podstawę kwalifikacji do grupy zakładów od zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Istnieje możliwość wyłączenia niektórych substancji spod obowiązywania dyrektywy, co uszczegółowia przepisy związane z publicznym dostępem do informacji o poziomie bezpieczeństwa w zakładach oraz rozszerza wymogi dotyczące kontroli zakładów podlegających pod regulację. Wykaz substancji, decydujących o uznaniu zakładu za niebezpieczny wraz z wartościami progowymi został zamieszczony w Rozporządzeniu Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.U. 2016 poz. 138) [11].

Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia zainteresowanej społeczności możliwości wyrażenia, z odpowiednim wyprzedzeniem, opinii na temat projektów związanych z planowaniem nowych zakładów, istotnymi zmianami w zakładach, nowymi inwestycjami lokalizowanymi w ich pobliżu, gdzie lokalizacja lub inwestycje mogą zwiększyć ryzyko poważnej awarii lub jej skutki. Już na wczesnym etapie procedury podejmowania decyzji o inwestycji społeczność ma być informowana za pośrednictwem ogłoszeń publicznych lub innych odpowiednich środków, w tym mediów elektronicznych. Dyrektywa obliguje państwa członkowskie do zapewnienia możliwości zgłaszania uwag i opinii do właściwego organu przed podjęciem decyzji o inwestycji, oraz opublikowania treści decyzji dotyczących konkretnych projektów, przyczyn ich podjęcia, w tym wszelkich późniejszych aktualizacji, oraz wyników z konsultacji odbytych przed podjęciem.

Gdy już wiesz jakie są zasady kwalifikacji zakładów do kategorii zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR) lub o dużym ryzyku (ZDR) w świetle Dyrektywy Seveso III zapraszamy do lektury drugiej części artykułu. Dowiesz się z niej jakie są obowiązki zakładów przemysłowych o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowych, jak często przeprowadzane są kontrole w takich zakładach oraz jakie sankcje grożą za naruszenia krajowych przepisów stworzonych w oparciu o postanowienia dyrektywy Seveso III


[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi, zmieniająca, a następnie uchylająca dyrektywę Rady 96/82/WE (Dz. Urz. UE L 197/1 z 24 lipca 2012 r.).
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32012L0018&from=PL   [dostęp: 2022-06-09]

[2] Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. 2022 poz. 1079)
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf [dostęp: 2022-06-09]

[3] Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.U. 2016 poz. 138)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160000138/O/D20160138.pdf  [dostęp: 2022-06-09]

[4] Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie raportu o bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku (Dz.U. 2016 poz. 287)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160000287/O/D20160287.pdf   [dostęp: 2022-06-09]

[5] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać plany operacyjno-ratownicze (Dz.U. 2016 poz. 821)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160000821/O/D20160821.pdf   [dostęp: 2022-06-09]

[6] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji wymaganych do podania do publicznej wiadomości przez właściwe organy Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2015 poz. 2145)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150002145/O/D20152145.pdf   [dostęp: 2022-06-09]

[7] Art. 249 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r.  (Dz.U. 2022 poz. 1079) brzmi:
Każdy, kto zamierza prowadzić lub prowadzi zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku, jest obowiązany do zapewnienia, aby zakład ten był zaprojektowany, wykonany, prowadzony i likwidowany w sposób zapobiegający awariom przemysłowym i ograniczający ich skutki dla ludzi oraz środowiska.

[8] Art. 73 ust. 3 i 3a ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r.  (Dz.U. 2022 poz. 1079) brzmi:
3. W obrębie zwartej zabudowy miast i wsi jest zabroniona budowa zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, a w szczególności zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Rozbudowa takich zakładów jest dopuszczalna pod warunkiem, że doprowadzi ona do ograniczenia zagrożenia dla zdrowia ludzi, w tym ograniczenia wystąpienia poważnych awarii przemysłowych.

3a. Przepis ust. 3 nie dotyczy budowy i rozbudowy zakładów na obszarach określanych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego jako tereny przeznaczone do działalności produkcyjnej, składowania i magazynowania, jeżeli plany te nie zawierają ograniczeń dotyczących zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi.

[9] Art. 250 ust. 2 pkt 7 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. 2022 poz. 1079) brzmi:
Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać […] charakterystykę terenu w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu, ze szczególnym uwzględnieniem czynników mogących przyczynić się do zwiększenia zagrożenia awarią przemysłową lub pogłębienia jej skutków, w tym – jeżeli są dostępne – informacje dotyczące zakładów sąsiednich i obiektów, które nie są zakładami o zwiększonym ryzyku lub zakładami o dużym ryzyku oraz obszarów i zabudowań, które mogą być źródłem zagrożeń lub zwiększać ryzyko ich wystąpienia lub pogłębiać skutki awarii przemysłowej lub nasilić efekt domina.

[10] Globalnym Zharmonizowanym Systemem Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (Global Harmonised System, GHS
https://unece.org/about-ghs  [dostęp: 2022-06-09]
https://unece.org/sites/default/files/2021-09/GHS_Rev9E_0.pdf  [dostęp: 2022-06-09]

[11] Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.U. 2016 poz. 138)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160000138/O/D20160138.pdf   [dostęp: 2022-06-09]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Dlaczego warto nam zaufać?

Doświadczenie

Szkolenia, tworzone przez zespół ekspertów-praktyków

Proces od A do Zet

Szkolenia pokazują cały proces przebiegu postępowania administracyjnego

Wzory, kalkulatory i instruktaże

Dajemy Ci gotowe narzędzia do pracy

Materiały dostępne 24/7

Dzięki formie online możesz korzystać z materiałów w dowolnym czasie

Prosty przekaz

Zrozumiały, klarowny sposób przekazywania wiedzy na skomplikowane tematy

Pomoc w zrozumieniu przepisów

Pomagamy zrozumieć podstawy prawne i podnosimy kompetencje

Studium przypadku

Przykłady z życia wzięte - od najczęściej spotykanych po innowacyjne, niecodzienne

Analiza orzeczeń

Szczegółowo analizujemy orzeczenia sądów i akty prawne, aby najlepiej przygotować Cię do opracowania dokumentacji

Materiały publikowane w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska, nie stanowią porad prawnych lub innego profesjonalnego doradztwa. Prowadzący www.przemyslisrodowisko.pl dokładają wszelkich starań, aby informacje zamieszczone w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska były prawdziwe i rzetelne, jednakże nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie informacji publikowanych w Bazie wiedzy, w szczególności za szkody lub straty poniesione przez kogokolwiek wskutek jakiegokolwiek wykorzystania treści umieszczonych w Bazie wiedzy.

Wszelkie materiały umieszczone w Bazie wiedzy podlegają ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego oraz innych przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej. Nie dopuszcza się, bez wyraźniej, pisemnej zgody Akademii Przemysłu i Środowiska, kopiowania, redystrybucji, rozpowszechniania, udostępniania oraz wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie www.przemyslisrodowisko.pl i platformie szkoleniowej.