System gospodarki odpadami w Polsce wymaga przeorganizowania i udoskonalenia. Poziom selektywnej zbiórki odpadów oraz przyjęte rozwiązania postępowania z odpadami wymagają zastosowania zmian. Dokładnie 14 maja 2020 r., wprowadzone zostały zmiany w zapisach ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 875)[1]. Zasadniczo nowelizacja przepisów może być kojarzona z koniecznością przebudowy mechanizmu funkcjonowania gospodarki odpadami, jednak również związana była ona ze wzrostem opłat z tytułu zagospodarowania odpadów komunalnych.

Przykłady wprowadzonych zmian w przepisach

1. Ograniczenia w czasie magazynowania odpadów

Nowelizacja przepisów wprowadziła roczne ograniczenia magazynowania odpadów komunalnych oraz niebezpiecznych. Wielu ekspertów branży odpadowej uważa, że jest to dobre rozwiązanie, opierając słuszność na względach higienicznych. Warto również podkreślić, że odpady mogą być magazynowane wyłącznie w przypadku, gdy wynika to z procesów technologicznych bądź organizacyjnych.

Więcej o wymogach magazynowania odpadów przeczytasz w artykule na temat nowelizacji przepisów dotyczących magazynowania odpadów.

2. Transport odpadów

W ocenie ekspertów w okresie ostatniego roku nastąpiło uporządkowanie zasad jak i samego transportu odpadów w ramach wprowadzonej nowelizacji przepisów. Włączenie kolejnych organów kontrolujących (Policji oraz Inspekcji Transportu Drogowego) w transport odpadów pozwala na eliminację nielegalnego importu odpadów z krajów Unii Europejskiej. Warto również nadmienić, że zgodnie z nowelizacją, marszałkowie województw zostali zobowiązani do wskazania starostów odpowiedzialnych za przygotowanie parkingów dla pojazdów transportujących odpady. Znaczna część przewoźników dostosowała działalność do nowych przepisów.

3. Obowiązkowa segregacja odpadów

Nowelizacja odpadów wprowadziła nakaz segregacji odpadów. Zasadniczo przyczyni się to do osiągnięcia wyższych, wymaganych przez Unię Europejską poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu. Im więcej posegregowanych odpadów u źródła, tym mniej odpadów resztkowych. Ilość odpadów zmieszanych powinna być minimalizowana, bowiem z odpadów zmieszanych można wyodrębnić wyłącznie 10 proc. odpadów surowcowych. Zestawiając pierwsze półrocze 2019 r. z tym samym okresem 2020 r., nasuwają się wnioski, że dzięki obowiązkowej segregacji odpadów realizowanej zarówno przez mieszkańców, jak i przedsiębiorców, wzrósł udział selektywnej zbiórki metali, tworzyw sztucznych, papieru oraz szkła. Znajduje to odzwierciedlenie w generowanych ilościach odpadów zmieszanych, bowiem nastąpił spadek o blisko 15 proc. Eksperci branży odpadowej przypisują temu efekt działań edukacji ekologicznej społeczeństwa.

Specjaliści branżowi m.in. związani z gospodarką odpadami, sceptycznie odnoszą się do wymogów w ramach jakości monitoringu wizyjnego w miejscach magazynowania odpadów.  Do prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów zostali zobowiązani posiadacze odpadów prowadzący magazynowanie odpadów lub zarządzający składowiskiem odpadów. Zdaniem przedstawicieli resortu środowiska stanowić ma wydatek kilkunastu tysięcy zł. Jednak w rzeczywistości, aby móc w pełni dostosować działalność do wymogów rozporządzenia Ministra Środowiska z 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. poz. 1755)^[2], należy być przygotowanym na wydatek co najmniej pół miliona zł.

Warto również zwrócić uwagę na problem z właściwym określeniem wysokości zabezpieczenia roszczeń przy magazynowaniu odpadów. Wysokości zabezpieczenia ma istotne znaczenie dla gminy, w chwili, gdy podmiot zamierza zlikwidować instalację, do likwidacji jest zobligowany lub miało miejsce zanieczyszczenie jednego lub kilku komponentów środowiska przyrodniczego. Specjaliści wskazują na fakt niewłaściwego przygotowania rynku usług ubezpieczeniowych do właściwego i racjonalnego oszacowania  wysokości zabezpieczenia. Wprowadzony przepis, obligujący podmioty prowadzące działalność w zakresie gospodarowania odpadami do ustalenia wartości zabezpieczeń roszczeń, ma bezpośrednio przyczynić się do ochrony finansowej w przypadku konieczności likwidacji skutków zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska.

Więcej o zabezpieczeniu roszczeń przeczytasz także kolejnym naszym artykule dotyczącym tego zagadnienia.

Jak branża odpadowa ocenia efektywność znowelizowanych przepisów prawa?

Zasadniczo nowelizacja przepisów miała stanowić odpowiedź na pytanie jak należy bilansować coraz wyższe koszty gospodarowania odpadami komunalnymi, które ukierunkowane są trendami światowymi bądź wynikają ze zmian w przepisach krajowych. W efekcie nowela doprowadziła do wzrostu kosztów, na co wpływ miała m.in. podwyżka opłaty marszałkowskiej z tytułu umieszczenia odpadów na składowisku oraz obowiązku prowadzenia działań przeciwpożarowych. Samorządowcy swoje niezadowolenie wskazują głównie z wyznaczonej wysokości maksymalnych stawek opłat za pojemniki czy worki dla nieruchomości niezamieszkałych, uniemożliwiającą bilansowanie się systemu. W wielu miastach odnotowano deficyt wynikający z niedoszacowania kosztów związanych z odbiorem odpadów od przedsiębiorców.

Kolejnym aspektem podlegającej dyskusji jest częstotliwość odbioru niektórych frakcji z terenów aglomeracji wiejskiej. Wątpliwości specjalistów podlega słuszność częstotliwości odbioru odpadów biodegradowalnych z odległych od siebie gospodarstw domowych. Zgodnie z nowelizacją przepisów odbiór odpadów musi być realizowany nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie, a jeżeli w gminie jest choćby jeden dom wielolokalowy, wówczas odbiór należy realizować raz w tygodniu.

Zmiany przepisów prawa miały przyczynić się do wzrostu poziomu recyklingu odpadów komunalnych. Gminy, chcąc wywiązać się z wymogów Unii Europejskiej, już w 2020 r. będą musiały osiągnąć 50 proc. poziomu recyklingu. Pomimo, że nastąpił przyrost zbiórki części selektywnej odpadów w stosunku do poziomu wszystkich zebranych odpadów, nadal nie są to zadawalające wyniki.

Samorządowcy i przedstawiciele branży odpadowej nie mają wątpliwości, że należy wprowadzić zmiany w przepisach. Zdanie to podziela Ministerstwo Klimatu, które zapowiedziało kolejną nowelizację ustawy, proponując tym samym:

• ułatwienia przy zabezpieczaniu roszczeń dla recyklerów;
• zmianę sposobu wyliczania poziomu recyklingu odpadów komunalnych;
• wzrost maksymalnej stawki dla właścicieli nieruchomości niezamieszkanych – nawet do 300 zł za pojemnik 1100- litrowy;
• konieczność umieszczania kodów na workach ze śmieciami od mieszkańców domów wielorodzinnych;
• możliwość podziału odpadów na trzy frakcje, a nie jak dotychczas na pięć, pod warunkiem zapewnienia technicznych możliwości gminy oraz zgody resortu środowiska na taką zmianę;
• bardziej surowe kary za zaśmiecanie – do 5 tys. zł za zaśmiecanie miejsc publicznych czy podrzucanie ich np. do lasów.

Ważne jest, aby we współpracy specjalistów branży odpadowej i Resortu Klimatu wypracować najbardziej spójny i efektywny system gospodarki odpadami w Polsce.

[1] Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 875)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000875

[2] Rozporządzenie Ministra Środowiska z 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. poz. 1755)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190001755/O/D20191755.pdf