W pierwszej części artykułu dotyczącego studium praktycznych przypadków z tematu usuwania drzew i krzewów z nieruchomości przedstawione zostały zagadnienia związane z samym zgłoszeniem i uzyskaniem decyzji administracyjnej. W niniejszym artykule, stanowiącym kontynuację wcześniejszego wpisu, omawiamy szczególne sytuacje usuwania drzew i krzewów w praktyce.

Sytuacjami szczególnymi są:

• usuwanie drzew i krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków,
• usuwanie drzew i krzewów na obszarze objętym formą ochrony przyrody,
• usuwanie drzew rosnących na granicy działek,
• usuwanie drzew na podstawie ustawy o transporcie kolejowym,
• usuwanie drzew i krzewów w związku z utrzymaniem urządzeń melioracyjnych.

Usuwanie z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków

Należy pamiętać, że niektóre zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia na usunięcie drzewa/krzewu nie dotyczą nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków. Na tych nieruchomościach nie można skorzystać ze zwolnienia dla usuwania krzewów, na terenach pokrytych roślinnością pełniącą funkcje ozdobne, urządzoną pod względem rozmieszczenia i doboru gatunków posadzonych roślin (art. 83f ust. 1 pkt 2 u.o.p. [1]) oraz usuwania drzew lub krzewów owocowych (art. 83f ust. 1 pkt 5 u.o.p. [2])

Niezależnie od przepisów ustawy o ochronie przyrody, w niektórych sytuacjach w celu wycinki drzewa/krzewu należy uzyskać pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków wydawane na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej: u.o.z.o.z.) [3]. Pozwolenie na usunięcie drzewa lub krzewu jest wymagane w odniesieniu do nieruchomości lub jej części będącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem lub inną formą zaprojektowanej zieleni, w przypadku:

• prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru (art. 36 ust. 1 pkt 1 u.o.z.o.z. [4]);
• podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru, z wyłączeniem działań polegających na usuwaniu drzew lub krzewów z terenu nieruchomości lub jej części niebędącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem lub inną formą zaprojektowanej zieleni (art. 36 ust. 1 pkt 11 u.o.z.o.z. [5]);

W przypadku nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, ale nie będących parkami, ogrodami ani formami zaprojektowanej zieleni stosujemy przepisy ustawy o ochronie przyrody [6].

W przypadku nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, stanowiących indywidualnie wpisane parki, ogrody i formy zaprojektowanej zieleni, aby móc usunąć drzewa lub krzewy, konieczne jest uzyskanie dwóch decyzji: z jednej strony zezwolenia na usunięcie drzewa, z drugiej pozwolenia wydanego na podstawie ustawy o ochronie zabytków [3].

W przypadku nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, stanowiących indywidualnie wpisane parki, ogrody i formy zaprojektowanej zieleni, gdy zachodzą przesłanki z art. 83f ust. 1 u.o.p. [7] należy uzyskać pozwolenie wydawane na podstawie ustawy o ochronie zabytków [3].

Usuwanie drzew i krzewów na obszarze objętym formą ochrony przyrody

Zwolnienie z obowiązku uzyskania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów nie zwalnia z obowiązku uzyskania zezwolenia na czynności zakazane w stosunku do gatunków chronionych w przypadku stwierdzenia, że usunięcie zadrzewienia spowoduje naruszenie tych zakazów (na przykład umyślne płoszenie, lub niepokojenie w okresie lęgowym, niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd ptasich).

Natomiast nie ma potrzeby występowania o zezwolenie na usunięcie gniazd ptasich, jeżeli drzewa lub krzewy będą usuwane poza sezonem lęgowym (tj. od 16 października do końca lutego) z obiektów budowlanych lub terenów zieleni pod warunkiem, że będzie to wynikać ze względów bezpieczeństwa lub sanitarnych – zgodnie z § 9 pkt 2 ww. rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r. poz. 2183) [8].

Usuwanie drzewa rosnącego na granicy działek

Drzewa i krzewy rosnące w granicy działek stanowią współwłasność właścicieli tychże działek (każdorazowo wymagana jest zgoda każdego ze współwłaścicieli). Na podstawie art. 154 kodeksu cywilnego (dalej k.c.) [9] domniemywa się, że drzewa i krzewy rosnące na granicy gruntów sąsiadujących służą do wspólnego użytku sąsiadów.

Warto pamiętać o roszczeniu negatoryjnym z art. 222 §2 k.c. [10]: przepis ten przyznaje właścicielowi nieruchomości roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń „przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą”. Sąd może uznać żądanie powoda i nakazać usunięcie drzew z nieruchomości sąsiada. Z orzecznictwa wynika, że nie ulega wątpliwości, że ograniczenie światła słonecznego przez konary drzew oraz to, że konary te zwisają nad sąsiednią działką, dodatkowo stwarzając zagrożenie dla budynków, stanowi naruszenie prawa własności i rodzi roszczenie właściciela o przywrócenie stanu zgodnego z prawem.

W przypadku usuwania drzew i krzewów rosnących przy granicy działki przydatne mogą być również przepisy Kodeksu Cywilnego:

• art. 148 [Owoce] Owoce opadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki. Przepisu tego nie stosuje się, gdy grunt sąsiedni jest przeznaczony na użytek publiczny [11].
• art. 149 [Usunięcie gałęzi, owoców] Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody [12].
• art. 150 [Usunięcie korzeni] Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie przechodzące z sąsiedniego gruntu. To samo dotyczy gałęzi i owoców zwieszających się z sąsiedniego gruntu; jednakże w wypadku takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć sąsiadowi odpowiedni termin do ich usunięcia [13].

Usuwanie zieleni na podstawie ustawy o transporcie kolejowym [14]

Na podstawie art. 56 ust.1 ustawy o transporcie kolejowym (dalej: u.t.k.) [15] starosta wydaje decyzje zezwalające na usunięcie drzew lub krzewów, gdy utrudniają one widoczność sygnałów i pociągów, lub eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują powstawanie zasp śnieżnych. Zezwolenia wydawane jest na wniosek zarządcy. Zarządca jest również wykonawcą zezwolenia. Opłata skarbowa za załatwienie sprawy nie jest pobierana (na podstawie ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej). Termin załatwienia sprawy wynosi 1 miesiąc, a w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej w ciągu dwóch miesięcy. Odwołanie od decyzji można złożyć do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, za pośrednictwem starosty w terminie 14 dni od dnia doręczenia niniejszej decyzji.

Powyższy przepis stosuje się do sytuacji, w których usuwane drzewa rosną w pasie zieleni powyżej 15 metrów od osi skrajnego toru kolejowego. Jeśli usuwane drzewa rosną w pasie zieleni znajdującym się do 15 metrów względem osi skrajnego toru kolejowego wówczas obowiązującą podstawą prawną jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1227) [16]. Stanowi ono, że:

• na gruntach położonych w sąsiedztwie linii kolejowej drzewa i krzewy mogą być usytuowane w odległości nie mniejszej niż 15 m od osi skrajnego toru kolejowego (§ 1 rozporządzenia) [17],
• drzewa i krzewy, elementy ochrony akustycznej oraz zasłony odśnieżne w sąsiedztwie przejazdów i przejść kolejowych powinny być usytuowane w odległości zapewniającej warunki widoczności przejazdów i przejść, określone w przepisach o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać skrzyżowania linii kolejowych z drogami publicznymi i ich usytuowanie (§ 3 rozporządzenia) [18].

W sytuacji, gdy drzewa i krzewy rosnące w sąsiedztwie linii kolejowej usytuowane są w odległości mniejszej lub równej 15 m od osi skrajnego toru kolejowego, wobec wprowadzenia fikcji prawnej, że takie ich usytuowanie powoduje zagrożenie bezpieczeństwa ruchu kolejowego, organ wydający decyzję o usunięciu drzew na podstawie art. 56 ust. 1 u.t.k. [15] nie musi dokonywać ustaleń, że takie usytuowanie drzew lub krzewów utrudnia widoczność sygnałów i pociągów lub eksploatację urządzeń kolejowych albo powoduje zaspy śnieżne.

Jeśli strona uzyska pozwolenie na przebudowę linii kolejowej (co oznacza też legitymowanie się przez nią tytułem do gruntu na cele budowlane, a więc status posiadacza samoistnego tego gruntu), organ ochrony środowiska, wydając zezwolenie na usuniecie drzew i krzewów, nie będzie mógł naliczać opłaty za ich usunięcie (wynika to z art. 86 ust. 1 pkt 6 u.o.p.) [19].

W praktyce pojawia się wiele wątpliwości natury prawnej dotyczących usuwania drzew w ramach modernizacji linii kolejowej. Kto w takiej sytuacji powinien wydać zezwolenie (starosta zgodnie z art. 56 ustawy o transporcie kolejowym czy prezydent miasta/burmistrza/wójt zgodnie z art. 83 ustawy o ochronie przyrody)? Czy do wniosku o wydanie decyzji na usunięcie powinna być dołączona zgoda właściciela gruntów (Lasy Państwowe) na wycięcie drzew? Czy w związku z usunięciem przysługuje odszkodowanie właścicielowi gruntu? Organem właściwym do wydania decyzji o usunięciu drzew, w przypadku, gdy usunięcie to służyć ma poprawie widoczności sygnałów i pociągów lub umożliwieniu eksploatacji urządzeń kolejowych (co może mieścić się w zakresie zadania „modernizacji linii kolejowej”) jest właściwy miejscowy starosta na podstawie art. 56 ust. 1 u.t.k. Usunięcie drzew w trybie art. 56 u.t.k. nie jest uzależnione od zgody właściciela gruntu porośniętego drzewami podlegającymi usunięciu. Zgoda właściciela gruntu nie jest wymagana ani jako element formalny wniosku zarządcy infrastruktury kolejowej, ani jako dowód w sprawie wpływający na jej rozstrzygnięcie. Właścicielowi gruntu porośniętego drzewami podlegającymi usunięciu przysługuje odszkodowanie. W omawianym przypadku uprawnionym do udziału w postępowaniu oraz do uzyskania odszkodowania będą Lasy Państwowe. Ustalenie odszkodowania za drzewa i krzewy oraz za ich usunięcie następuje w drodze umowy stron. Odszkodowanie, ustala, w przypadku braku umowy stron, starosta, z zastosowaniem zasad przewidzianych przy wywłaszczaniu nieruchomości. Odszkodowanie nie przysługuje, jeżeli posadzenie drzew lub krzewów nastąpiło po wybudowaniu linii kolejowej z naruszeniem przepisów ustawy, bądź gdy drzewa lub krzewy przy skrzyżowaniach z drogami w poziomie szyn utrudniają użytkownikom tych dróg dostrzeżenie nadjeżdżającego pociągu lub sygnałów dla nich przeznaczonych.

Usuwanie drzew a utrzymywanie urządzeń melioracyjnych w należytym stanie

Czy trzeba zwracać się do urzędu o zezwolenie na wycięcie drzew w rowie oraz na jego brzegach w celu wykonania swojego obowiązku utrzymania rowu w należytym stanie? Co do zasady w sytuacji konieczności wycinki zieleni celem utrzymania urządzeń melioracji wodnych we właściwym stanie posiadacz terenu powinien uzyskać decyzję właściwego organu zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody [6]. Zgodnie z art. 86 ust 1 pkt 14 u.o.p [20] organ wydający zezwolenie na usunięcie zieleni nie naliczy opłaty, co nie wyklucza jednak możności nałożenia na wnioskodawcę obowiązku wykonania nasadzeń kompensacyjnych.

Natomiast w sytuacji, gdy posiadacz terenu – na mocy decyzji wydanej w trybie art. 206 Prawa wodnego [21] – został obciążony obowiązkiem utrzymania urządzeń melioracji wodnych, z czym jest powiązana kwestia wycinki zieleni, wtedy nie jest konieczne występowanie o dodatkową decyzję w trybie ustawy o ochronie przyrody.

Artykuł 83f ust. 1 pkt 10 u.o.p. stwierdza, iż przepisów dotyczących uzyskiwania zezwoleń w trybie u.o.p. nie stosuje się do drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych.

Co prawda, aktualnie obowiązująca ustawa Prawo wodne zniosła dotychczasowy podział urządzeń melioracji wodnych na podstawowe i szczegółowe, należy jednak przyjąć, iż zwolnienie wskazane w art. 83f ust. 1 pkt 10 u.o.p. tyczy sytuacji wydania decyzji w trybie art. 206 Prawa wodnego.

[1] Art. 83f ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
Przepisów art. 83 ust. 1 nie stosuje się do krzewów na terenach pokrytych roślinnością pełniącą funkcje ozdobne, urządzoną pod względem rozmieszczenia i doboru gatunków posadzonych roślin, z wyłączeniem krzewów w pasie drogowym drogi publicznej, na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków oraz na terenach zieleni.

[2] Art. 83f ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
Przepisów art. 83 ust. 1 nie stosuje się do drzew lub krzewów owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków lub na terenach zieleni

[3] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2021 poz. 710)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000710/U/D20210710Lj.pdf [dostęp: 2021-11-04]

[4] Art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2021 poz. 710) brzmi:
Pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, w tym prac polegających na usunięciu drzewa lub krzewu z nieruchomości lub jej części będącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem lub inną formą zaprojektowanej zieleni.

[5] Art. 36 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2021 poz. 710) brzmi:
Pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru, z wyłączeniem działań polegających na usuwaniu drzew lub krzewów z terenu nieruchomości lub jej części niebędącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem albo inną formą zaprojektowanej zieleni.

[6] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000055/U/D20200055Lj.pdf  [dostęp: 2021-11-04]

[7] Art. 83f ust. 1 pkt 1 do 15 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
Przepisów art. 83 ust. 1 nie stosuje się do:
1) krzewu albo krzewów rosnących w skupisku, o powierzchni do 25 m2;

2) krzewów na terenach pokrytych roślinnością pełniącą funkcje ozdobne, urządzoną pod względem rozmieszczenia i doboru gatunków posadzonych roślin, z wyłączeniem krzewów w pasie drogowym drogi publicznej, na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków oraz na terenach zieleni;

3) drzew, których obwód pnia na wysokości 5 cm nie przekracza:
a) 80 cm – w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego,
b) 65 cm – w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego,
c) 50 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew;

3a) drzew lub krzewów, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej;

3b) drzew lub krzewów usuwanych w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego;

4) drzew lub krzewów na plantacjach lub w lasach w rozumieniu ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach;

5) drzew lub krzewów owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków lub na terenach zieleni;

6) drzew lub krzewów usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych;

7) drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu z obszarów położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, z wału przeciwpowodziowego i terenu w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału;

8) drzew lub krzewów, które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;

9) drzew lub krzewów stanowiących przeszkody lotnicze, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;

10) drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych;

11) drzew lub krzewów usuwanych z obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody nieobjętego ochroną krajobrazową;

12) drzew lub krzewów usuwanych w ramach zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych parku narodowego lub rezerwatu przyrody, planu ochrony parku krajobrazowego, albo planu zadań ochronnych lub planu ochrony dla obszaru Natura 2000;

13) prowadzenia akcji ratowniczej przez jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inne właściwe służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia;

14) drzew lub krzewów stanowiących złomy lub wywroty usuwanych przez:
a) jednostki ochrony przeciwpożarowej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, właścicieli urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, zarządców dróg, zarządców infrastruktury kolejowej, gminne lub powiatowe jednostki oczyszczania lub inne podmioty działające w tym zakresie na zlecenie gminy lub powiatu,
b) inne podmioty lub osoby, po przeprowadzeniu oględzin przez organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu, potwierdzających, że drzewa lub krzewy stanowią złom lub wywrot;

15) drzew lub krzewów należących do gatunków obcych, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 120 ust. 2f

[8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. poz. 2183) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160002183/O/D20162183.pdf  [dostęp: 2021-11-04]

[9] Art. 154 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2021 poz. 1509) brzmi:
§ 1. Domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy.
§ 2. Korzystający z wymienionych urządzeń obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich utrzymania

[10] Art. 222 §2 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2021 poz. 1509) brzmi:
Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

[11] Art. 148 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2021 poz. 1509) brzmi:
Owoce opadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki. Przepisu tego nie stosuje się, gdy grunt sąsiedni jest przeznaczony na użytek publiczny.

[12] Art. 149 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2021 poz. 1509) brzmi:
Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.

[13] Art. 150 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2021 poz. 1509) brzmi:
Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie przechodzące z sąsiedniego gruntu. To samo dotyczy gałęzi i owoców zwieszających się z sąsiedniego gruntu; jednakże w wypadku takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć sąsiadowi odpowiedni termin do ich usunięcia.

[14] Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. 2020 poz. 1043)
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200001043/U/D20201043Lj.pdf [dostęp: 2021-11-04]

[15] Art. 56 ust.1 ustawy o transporcie kolejowym (Dz.U. 2020 poz. 1043) brzmi:
W razie potrzeby usunięcia drzew lub krzewów utrudniających widoczność sygnałów i pociągów lub eksploatację urządzeń kolejowych albo powodujących zaspy śnieżne, starosta, na wniosek zarządcy, wydaje decyzję o usunięciu drzew lub krzewów. Decyzję wykonuje zarządca.

[16] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1227)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140001227/O/D20141227.pdf [dostęp: 2021-11-04]

[17] § 1 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1227) brzmi:
Na gruntach położonych w sąsiedztwie linii kolejowej drzewa i krzewy mogą być usytuowane w odległości nie mniejszej niż 15 m od osi skrajnego toru kolejowego

[18] § 3 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1227) brzmi:
Drzewa i krzewy, elementy ochrony akustycznej oraz zasłony odśnieżne w sąsiedztwie przejazdów i przejść kolejowych powinny być usytuowane w odległości zapewniającej warunki widoczności przejazdów i przejść, określone w przepisach o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać skrzyżowania linii kolejowych z drogami publicznymi i ich usytuowanie.

[19] Art. 86 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
Nie nalicza się opłat za usunięcie drzew lub krzewów w związku z przebudową dróg publicznych lub linii kolejowych.

[20] Art. 86 ust 1 pkt 14 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55) brzmi:
Nie nalicza się opłat za usunięcie drzew lub krzewów, jeżeli usunięcie jest związane z regulacją i utrzymaniem koryt cieków naturalnych, wykonywaniem i utrzymaniem urządzeń wodnych służących kształtowaniu zasobów wodnych oraz ochronie przeciwpowodziowej w zakresie niezbędnym do wykonania i utrzymania tych urządzeń.

[21] Art. 206 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz.U. 2021 poz. 624) brzmi:
Jeżeli obowiązek, o którym mowa w art. 205, nie jest wykonywany, właściwy organ Wód Polskich ustala, w drodze decyzji, proporcjonalnie do odnoszonych korzyści przez właścicieli gruntów, szczegółowe zakresy i terminy jego wykonywania.