Pojęcie transformacji cyfrowej jest bardzo obszerne i może być rozpatrywane na wielu płaszczyznach. W tym wpisie przyglądamy się wynikom indeksu DESI (Digital Economy and Society Index – indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego) opublikowanym przez Komisję Europejską na rok 2022 [1]. Celem indeksu DESI jest monitoring postępu państw członkowskich UE w zakresie transformacji cyfrowej. Dane zbierane są od 2014 roku. Sprawozdania DESI 2022 opierają się głównie na danych z 2021 r. i śledzą postępy państw członkowskich UE w dziedzinie cyfrowej. Choć w ostatnich dwóch latach państwa członkowskie posuwały się naprzód w swoich wysiłkach na rzecz cyfryzacji, to nadal walczą o wypełnienie luk w zakresie umiejętności cyfrowych, transformacji cyfrowej MŚP oraz wprowadzenia zaawansowanych sieci 5G.

UE przeznaczyła znaczne środki na wsparcie transformacji cyfrowej. 127 mld EUR przeznaczono na reformy i inwestycje związane z cyfryzacją w krajowych planach naprawy i odporności. Jest to bezprecedensowa okazja do przyspieszenia cyfryzacji, zwiększenia odporności Unii i zmniejszenia zależności zewnętrznych zarówno za pomocą reform, jak i inwestycji. Państwa członkowskie przeznaczyły na transformację cyfrową średnio 26 proc. środków przyznanych w ramach Instrumentu Odbudowy i Odporności (RRP), czyli powyżej obowiązkowego progu 20 proc. Państwa członkowskie, które zdecydowały się zainwestować ponad 30 proc. swojego przydziału w ramach Instrumentu Odbudowy i Odporności w transformację cyfrową, to Austria, Niemcy, Luksemburg, Irlandia i Litwa.

Cyfryzacja Polski

W zestawieniu DESI za rok 2021 Polska na tle 27 krajów członkowskich zajmuje 24. miejsce. W kategorii „kapitał ludzki” Polska plasuje się poniżej średniej europejskiej. Tylko 43 proc. osób w wieku od 16 do 74 lat ma co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe. Średni poziom w UE to 54 proc. Dodatkowo, odsetek absolwentów kierunków informatycznych jest niższy niż średnia UE. Niedobór specjalistów ma istotny wpływ na absorpcję technologii cyfrowych przez przedsiębiorstwa. Jedynie 18 proc. polskich firm prowadzi szkolenia w zakresie IT, co w połączeniu z niskim poziomem umiejętności cyfrowych i niską skłonnością kadry kierowniczej do inwestowania w tym obszarze uniemożliwia przedsiębiorstwom, w szczególności MŚP, pełne wykorzystanie potencjału gospodarki cyfrowej również w obszarze ochrony środowiska. Polska cechuje się niskim odsetkiem specjalistów w dziedzinie technologii cyfrowych wśród ludności aktywnej zawodowo, zaś przyszłość w tym zakresie nie rysuje się w jasnych barwach biorąc pod uwagę niski wskaźnik naboru na studia i niską liczbę absolwentów w dziedzinie ICT.

Z drugiej strony, w 2021 r. w Polsce odnotowano istotny wzrost odsetka gospodarstw domowych objętych zasięgiem stałych sieci o bardzo dużej przepływności – wzrost o 5 pkt. proc. w porównaniu z 2020 r. Nadal istnieją jednak wyzwania związane z rozwojem sieci 5G. W szczególności w 2021 r. jedynie 34 proc. gospodarstw domowych było objętych technologią 5G, czyli poniżej średniej UE wynoszącej 65 proc. zaś częstotliwości przewidziane na tę technologię nie zostały jeszcze rozdzielone.

Cyfrowe technologie zyskują na popularności również wśród polskich przedsiębiorców (np. wykorzystując cyfrowe bliźniaki, które pozwalają na prowadzenie ciągłego monitoringu procesów, co wiąże się bezpośrednio z optymalizacją produkcji, zmniejszeniem ilości stosowanych surowców, a więc emisji do środowiska) 19 proc. z nich korzysta z rozwiązań w chmurze, a 32 proc. angażuje się w elektroniczną wymianę informacji (średnia w UE wynosi 38 proc.). Istnieje jednak nadal luka, którą należy zlikwidować do 2030 r., aby osiągnąć cel Cyfrowej Dekady [2] w zakresie chmury obliczeniowej, dużych zbiorów danych i sztucznej inteligencji (AI). Obecne wykorzystanie tych technologii waha się w przedziale 3-19 proc w porównaniu z unijnym celem 75 proc. do 2030 r. Ważne jest, aby zwiększyć wysiłki polskich przedsiębiorstw na rzecz dalszej cyfryzacji i ich potencjał w tym obszarze, ponieważ jedynie 40 proc. osiąga co najmniej podstawowy poziom wykorzystania technologii cyfrowych (średnia UE to 55 proc.). Nie idzie to w parze z celem Cyfrowej Dekady, zgodnie, z którym do 2030 r. nie mniej niż 90 proc. MŚP powinno dysponować „co najmniej podstawowym poziomem” wykorzystania technologii cyfrowych.

Polska będzie w stanie przyspieszyć swoją transformację cyfrową dzięki dalszym zachętom do inwestowania, ukierunkowanej pomocy oraz wsparciu (zwłaszcza dla przedsiębiorstw w regionach w niekorzystnym położeniu) oraz poprzez wzmocnienie przedsiębiorczości kobiet w sferze cyfrowej.

Na miejsce Polski w rankingu rzutują ponadto będące poniżej średniej wyniki dotyczące cyfrowych usług publicznych, w przypadku których należy kontynuować wysiłki, aby Polska mogła osiągnąć do 2030 r. cel Cyfrowej Dekady zakładający 100 proc. świadczenia przez internet kluczowych usług publicznych na rzecz unijnych obywateli i przedsiębiorstw. W połączeniu z dodatkowymi działaniami propagującymi korzystanie z usług administracji elektronicznej wśród przedsiębiorstw i osób fizycznych wysiłki te wpłynęłyby dodatkowo na wzrost korzystania z tych usług oraz na poprawę ogólnego wyniku kraju w tym obszarze. Jeśli chodzi o otwarte dane, Polska nadal osiąga bardzo dobry wynik (95 proc. w porównaniu z 81 proc. w przypadku UE). W rankingu pt. „Stopień zaawansowania wdrożenia polityki otwartych danych w 2021 r.” Polska uplasowała się na czwartym miejscu, czyli znacznie powyżej średniej UE.

Istotniejsze niż pozycja w rankingu jest jednak tempo nadrabiania zaległości do liderów cyfryzacji.  Zagregowany wynik DESI Polski w ostatnich pięciu latach przekroczył unijną średnią, co świadczy o tym, że Polska nadrabia zaległości w stosunku do reszty UE. W porównaniu z innymi krajami szybko zmniejszamy dystans do najmocniej scyfryzowanych krajów UE. W latach 2017-2022 pozycja Polski wzrosła z 52,1 proc. punktacji lidera do 58,3 proc. Jest to czwarty najszybszy postęp w UE, za Włochami, Grecją i Cyprem. Należy zaznaczyć, że w całej UE zmniejsza się rozpiętość między liderem a krajem zamykającym ranking.

Powołując się na Raport DESI warto również pamiętać, że konstrukcja indeksu DESI sprawia, że znacząca poprawa pozycji jest bardzo trudna. W historii zestawienia tylko nieliczne państwa istotnie zmieniły swoją pozycję. Wynika to z zależności historycznych procesów modernizacyjnych. Dodatkowo, porównywanie zmiany pozycji krajów na przestrzeni lat obarczone jest problemem metodologicznym. Indeks jest regularnie aktualizowany i wagi wskaźników oraz źródła danych zmieniają się w poszczególnych latach.

Perspektywy do roku 2030

Polska nie ma obecnie specjalnej strategii na rzecz transformacji cyfrowej gospodarki i społeczeństwa. Trwają prace nad określeniem dalszych działań, które mają zostać zrealizowane w ramach nowej perspektywy finansowej w ramach programu Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS+) na lata 2021–2027 oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na lata 2021–2027. Ponadto planowane jest przyjęcie w trzecim kwartale 2022 r. strategii cyfryzacji w dziedzinie edukacji oraz Programu Rozwoju Kompetencji Cyfrowych, uwzględniających perspektywę do 2030 r.

Warto też przypomnieć o raporcie “Accelerating Clean Energy through Industry 4.0” [3], opublikowanym przez UNIDO w 2017 roku, który już klika lat temu wskazywał, ze przemysłowe technologie cyfrowe oferują wiele korzyści dla środowiska, m.in. zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej w produkcji, obniżenie emisji dwutlenku węgla, wzrost efektywności energetycznej w przemyśle czy zwiększenie produktywności przedsiębiorstw. Cyfryzacja przemysłu sprzyja realizacji celów zrównoważonego rozwoju, które zostały ujęte w dokumencie „Transforming Our World: The 2030 Agenda for Global Action” („Przekształcamy nasz świat: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – 2030”) [4] przyjętym przez ponad 100 państw podczas szczytu ONZ w Nowym Jorku w roku 2015. Według niego najistotniejsza jest realizacja celu 9, mówiącego o konieczności budowy stabilnej infrastruktury, promowaniu zrównoważonego uprzemysłowienia oraz wspieraniu innowacyjności.

Oczekuje się, że podjęte działania będą miały trwały wpływ na transformację cyfrową Polski, zwłaszcza na rozwój sieci szerokopasmowej i sieci 5G, co poprawi stan świadczenia usług publicznych na rzecz przedsiębiorstw i obywateli, a także stan cyfryzacji administracji publicznej, przy jednoczesnym wzmocnieniu odporności i cyberbezpieczeństwa. Działania te mają ponadto przyczynić się do cyfryzacji systemu edukacji oraz do rozwoju umiejętności cyfrowych. Ponadto cyfryzacja sieci energetycznych powinna służyć lepszemu wprowadzaniu odnawialnych źródeł energii oraz ograniczeniu strat energii i redukcji emisji. Elektryfikacja kolei w połączeniu z automatyzacją ruchu ma stanowić zachętę dla użytkowników do przejścia z indywidualnego na zbiorowy rodzaj transportu. Oczekuje się ponadto, że szersze wykorzystanie rozwiązań cyfrowych w zakresie e-zdrowia zwiększy efektywność, dostępność i jakość usług zdrowotnych.

[1] Raport Digital Economy and Society Index (DESI) 2022 Thematic chapters https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/desi [dostęp: 2022-11-29]

Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) na 2022 r. Polska
https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/countries-digitisation-performance [dostęp: 2022-11-29]

Raport DESI 2022 Polska Treść raportu w języku polskim 

[2] Program unijny „Droga ku Cyfrowej Dekadzie” https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/europes-digital-decade [dostęp: 2022-11-29]

[3] Raport “Accelerating Clean Energy through Industry 4.0” https://www.unido.org/sites/default/files/2017-08/REPORT_Accelerating_clean_energy_through_Industry_4.0.Final_0.pdf
[dostęp: 2022-11-29]

[4] Dokument „Transforming Our World: The 2030 Agenda for Global Action”
 https://sdgs.un.org/sites/default/files/publications/21252030%20Agenda%20for%20Sustainable%20Development%20web.pdf [dostęp: 2022-11-29]