W każdym zakładzie, w którym przechowuje się substancje niebezpieczne – takie jak farby, kleje, smary czy nawozy – zawsze istnieje ryzyko wystąpienia sytuacji awaryjnej. Może to być wyciek, zalanie, pożar lub inne zdarzenie prowadzące do uszkodzenia pojemników i uwolnienia substancji do środowiska. W przypadku awarii kluczowe znaczenie ma nie tylko szybka reakcja, ale przede wszystkim znajomość procedur bezpieczeństwa, przeszkolenie personelu i odpowiednie wyposażenie. Nawet substancja wcześniej uznawana za bezpieczną może w wyniku pożaru lub kontaktu z wodą ulec przemianie w niebezpieczną. Zagadnienie omawia Agnieszka Popiela, specjalistka ds. ochrony środowiska, bhp oraz ppoż. w Kancelarii Ekologicznej Sp. z o.o.
Do kogo skierowane jest nagranie?
Nagranie „Sytuacje awaryjne a magazynowanie substancji niebezpiecznych w zakładzie” skierowane jest do:
- specjalistów ds. ochrony środowiska, BHP i ppoż.,
- osób zarządzających gospodarką chemikaliami w zakładach produkcyjnych i magazynach,
- osób odpowiedzialnych za reagowanie na sytuacje awaryjne,
- właścicieli i kadry zarządzającej firmami, które magazynują substancje niebezpieczne.
Czego się dowiesz?
- Kto może wejść do magazynu substancji niebezpiecznych po awarii – i pod jakimi warunkami?
- Jakie zasady obowiązują przy sprawdzaniu stanu magazynu w przypadku wycieku, po pożarze lub innym zdarzeniu?
- W jaki sposób usuwać uszkodzone substancje niebezpieczne – i kto może to robić?
- Jakie odpady powstają po sprzątaniu awarii i jak je klasyfikować?
- Czy zakład musi mieć na miejscu specjalistyczne pojemniki na odpady niebezpieczne?
Co zyskasz?
- Zrozumiesz, jak właściwie reagować w kryzysowych sytuacjach w magazynach z substancjami niebezpiecznymi.
- Dowiesz się, jak ograniczyć ryzyko dla ludzi i środowiska.
- Poznasz praktyczne wskazówki dotyczące środków ochrony indywidualnej, doboru pojemników oraz działań zespołowych.
- Zyskasz pewność, że Twoje procedury są zgodne z dobrymi praktykami i przepisami.
Podstawa prawna
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650 ze zm.) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20031691650/O/D20031650.pdf
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2025 r. poz. 277) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf
- Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów (Dz.U., poz. 1742) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200001742/O/D20201742.pdf
Dla tych, którzy wolą przeczytać
Jeśli w zakładzie magazynowane są substancje niebezpieczne – takie jak np. farby, smary, kleje, nawozy – to w przypadku sytuacji awaryjnej pierwszym krokiem powinno być sprawdzenie stanu magazynu. Dostęp do magazynu substancji niebezpiecznych mogą mieć wyłącznie wyznaczone przez pracodawcę osoby, odpowiednio przeszkolone i wyposażone w środki ochrony indywidualnej. Najlepiej, aby sprawdzenie stanu po awarii odbywało się zespołowo – w obecności dwóch lub więcej pracowników, co umożliwi sprawnie zareagować na ewentualne problemy.
Jeśli w wyniku awarii substancje uległy uszkodzeniu – np. opakowania zostały przerwane, zalane wodą worki z nawozami uległy rozmoczeniu – należy je w sposób bezpieczny usunąć z magazynu. Te uszkodzone substancje niebezpieczne mogą usuwać ci sami pracownicy, którzy wcześniej zostali do tego wyznaczeni, obsługują magazyn i są przeszkoleni do reagowania na wypadek awarii. Zawsze jednak należy zachować szczególną ostrożność.
Niejednokrotnie substancje chemiczne w kontakcie z wodą czy w przypadku pożaru mogą zareagować w sposób niebezpieczny. Substancja, która była wcześniej substancją bezpieczną, może stać się, wskutek wzajemnego oddziaływania, substancją niebezpieczną. Dlatego należy podchodzić do takich sytuacji ze szczególną ostrożnością.
Warto pamiętać też o tym, że są specjalne służby, które w razie potrzeby mogą pomóc uprzątnąć taki magazyn, pozbyć się resztek substancji niebezpiecznych, wyczyścić go, tak aby można było ten magazyn przywrócić do normalnego, bezpiecznego funkcjonowania. Pamiętać należy również o tym, że odpady powstałe w wyniku sprzątania magazynu substancji niebezpiecznych zawsze będą odpadami niebezpiecznymi. To, w jakich pojemnikach należy je przechowywać i pod jakimi kodami należy je klasyfikować, zależy od tego, co magazynowaliśmy w danym miejscu.
Inną ważną kwestią są pojemniki. Muszą być one odporne na działanie substancji, które w nich przechowujemy. Oczywiście, w sytuacji gdy substancje ucierpiały w wyniku awarii trudno jest jasno stwierdzić, co wkładamy do pojemnika, gdyż zostały one np. zalane, wymieszały się, być może przereagowały. Rzeczywiście to jest trudne. Warto skorzystać ze specjalnych pojemników dostępnych na rynku, które przeznaczone są do przechowywania, do gromadzenia wszelkiego rodzaju materiałów niebezpiecznych. Takie pojemniki można zakupić wcześniej i przechowywać na terenie zakładu bądź zakupić na bieżąco, gdy taka sytuacja awaryjna nastąpi. Zakład nie musi posiadać ich na miejscu w każdej chwili, ale powinien wiedzieć, skąd je szybko pozyskać w razie potrzeby.
Podsumowanie
Reagowanie na sytuacje awaryjne związane z magazynowaniem substancji niebezpiecznych wymaga wiedzy, procedur i gotowości organizacyjnej. Należy pamiętać o tym, że w sytuacji awaryjnej nawet substancja, która wcześniej była bezpieczna może nabrać cech substancji niebezpiecznej. W takich sytuacjach kryzysowych kluczową rolę ma zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom i zabezpieczenie środowiska naturalnego. Dlatego szczególne znaczenie ma edukacja pracowników, regularne zaznajamianie ich z obowiązującymi przepisami i przygotowanie na ewentualne sytuacje awaryjne.