Częste ekstremalne zdarzenia pogodowe i warunki klimatyczne stają się nową normą dla Europejczyków. W pamięci wciąż mamy obrazy z niektórych regionów Niemiec, Belgii czy Holandii, które w lipcu 2021 roku zostały zniszczone przez błyskawiczne powodzie [1]. Na początku 2022 roku pogoda zaskoczyła również mieszkańców Grecji i Turcji, gdzie miasta zostały pokryte grubą warstwą śniegu. Standardem w Europie stały się również coroczne ekstremalne fale upałów, które odczuwalne są w coraz to bardziej północnych regionach. Częstym zjawiskiem na starym kontynencie stają się również pustoszące ogromne obszary pożary, których ugaszenie wymaga międzynarodowej współpracy strażaków. Już teraz klimatolodzy i meteorolodzy obserwując zachodzące zmiany wskazują, jak Europa może wyglądać w 2100 r. W Polsce jednym z głównych problemów są susze, które od 2013 roku nawiedzają nasz kraj co roku, niszcząc uprawy i zmuszając ludzi do ograniczania wykorzystywania wody. Polakom często doskwierają także intensywne wiatry, a nawet trąby powietrzne. Takie wydarzenia niosą za sobą ogromne straty ekonomiczne i środowiskowe na przykład poprzez niszczenie ekosystemów. Niestety siła ekstremalnych zjawisk coraz częściej zabiera także ludzkie życia.
Koszty zmian klimatycznych
W latach 1980 – 2020 kraje Europejskiego Obszaru Gospodarczego poniosły straty o wysokości 450-520 miliardów euro, które spowodowane były zjawiskami pogodowymi i klimatycznymi. W tym samym okresie z tych powodów życie straciło od 85 000 do nawet 145 000 ludzi. Skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych i klimatycznych w Europie w opisywanym okresie najintensywniej dotknęły naszych zachodnich sąsiadów. W Niemczech na przestrzeni badanych lat ekonomiczne straty wyniosły aż 107 miliardów euro. W czołówce znalazła się także Francja, Włochy, Hiszpania, Szwajcaria, a także Polska ze stratami wynoszącymi 16 miliardów euro. Przeliczając koszty na kilometry kwadratowe powierzchni konkretnych państw, największe straty poniosła Szwajcaria, Malta i Luxemburg. Jedynie 23 proc. strat pokryły odszkodowania. Przy czym jest to wynik uśredniony, ponieważ ubezpieczenia nie były rozłożone regularnie we wszystkich obszarach Europy. W krajach takich jak Dania czy Holandia poniesione straty zostały pokryte przez ubezpieczenie w 55-56 proc. przypadków, natomiast w Rumunii – jedynie w 1 proc. Podobny trend widoczny jest także wśród ilości ofiar. W samych Niemczech zostało zarejestrowanych aż 42 000 przypadków śmiertelnych, a za nimi Francja, Włochy, Hiszpania, Portugalia i Belgia. W Polsce było to ponad 2 000 zmarłych [2].
Główne źródła strat
Ekstremalne zjawiska pogodowe i klimatyczne można podzielić na trzy grupy: meteorologiczną, hydrologiczną i klimatyczną. Najwięcej strat materialnych Europejczycy ponieśli przez zjawiska zaliczające się do tej drugiej grupy. Zaliczają się do niej powodzie i susze, które swoimi negatywnymi działaniami wpływają niszczycielsko na bardzo duże obszary terenu. Duży udział w stratach finansowych mają również zjawiska meteorologiczne takie jak deszcze, burze, grad czy śnieżyce. Sytuacja odmiennie prezentuje się w przypadku zgonów, gdzie wśród powodów dominują zjawiska klimatyczne w formie wysokich temperatur. Takie zjawiska są ciężkie do przetrwania przez osoby starsze oraz zmagające się z chorobami układu krążeniowego, astmatyków, cukrzyków i niemowlęta. Sytuacja jest wyjątkowo trudna w miastach, gdzie gęsta zabudowa, wszechobecny beton oraz brak roślinności i wody tworzy tak zwaną wyspę ciepła, czyli obszar podwyższonej temperatury. Szczególnie dramatyczne były skutki fali upałów z 2003 roku, która odpowiadała za 50-75 proc. zgonów spowodowanych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi i klimatycznymi w czterdziestoleciu 1980-2020.
Części zmian klimatycznych nie da się już odwrócić. Można nauczyć się jednak przed nimi chronić i przystosowywać się, tak aby powstrzymywać ich oddziaływanie na ludzi, środowisko i infrastrukturę. Świadoma tego faktu jest Unia Europejska, która oprócz wykonywania kroków w kierunku niwelowania emisji gazów cieplarnianych i osiągnięcia do 2050 roku neutralności klimatycznej, tworzy plany pomagające chronić się przed tym, co jest już nieodwracalne a także tym, co nadejdzie. W 2021 roku UE stworzyła dokument pod tytułem “Budując Europę odporną na zmianę klimatu – nowa Strategia w zakresie przystosowania do zmiany klimatu” [3], której celem jest wezwanie do jak najszybszej reakcji państw i inwestycji w środki ochronne, które oprócz zapewnienia bezpieczeństwa, wygenerują korzyści ekonomiczne w postaci innowacji i zwiększenia wydajności infrastruktury. Pozytywnym zmianom będzie przyświecać rozwój wiedzy, polityki, zaangażowania międzynarodowego i wspierania biedniejszych krajów, a podejmowane działania przystosowawcze do zmian klimatycznych przez UE są „światełkiem w tunelu”.
[1] Powódź błyskawiczna – szybki przepływ wysokiej wody spowodowany długotrwałym i intensywnym opadem deszczu lub innymi czynnikami, np. awarią urządzeń hydrotechnicznych.
[2] EEA “Economic losses and fatalities from weather- and climate-related events in Europe” https://www.eea.europa.eu/publications/economic-losses-and-fatalities-from/economic-losses-and-fatalities-from [dostęp: 28-06-2022]
[3] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów “Budując Europę odporną na zmianę klimatu – nowa Strategia w zakresie przystosowania do zmiany klimatu” (COM/2021/82 final) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021DC0082&from=PL [dostęp: 28-06-2022]
