Gospodarowanie zasobami wodnymi w naszym kraju wymaga przeorganizowania i uregulowania prawnego. Konieczne są przepisy mające na celu uregulowanie prawne gospodarki wodnej, aby zachować szczególną dbałość o należytą retencję wód deszczowych oraz eliminować utratę zasobów wodnych. Budowa sadzawek, oczek wodnych lub stawów przyczyniających się nie tylko do zwiększenia walorów estetycznych, ale również do zwiększenia udziału małej retencji. Mała retencja opiera się na gromadzeniu wody w niewielkich zbiornikach poprzez zatrzymywanie lub spowalnianie spływu wód, przyczyniając się do rozwoju krajobrazu naturalnego. Działania małej retencji mają na celu likwidację przyczyn i skutków pogorszenia naturalnych stosunków wodnych poprzez spowalnianie odpływu wody, minimalizację skutków suszy oraz przeciwdziałanie powodzi.
Czym jest oczko wodne?
Pojęcie oczka wodnego nie znajduje uregulowania prawnego w przepisach prawa czy literaturze technicznej. W potocznym rozumieniu, oczko wodne jest małym zalewem, stawem, zbiornikiem (o powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych i nieznacznej głębokości), który zwykle realizowany jest w celach estetycznych bądź krajobrazowych. Do budowy oczek wodnych wykorzystywane są ozdobne rośliny podwodne. Mała retencja to łatwy sposób na gromadzenie wód, który pozwala na spowolnienie spływu wód, zatem celem budowy omawianych obiektów jest ograniczenie spływu wód deszczowych przez betonowe kanały do rzek, a następnie do morza oraz zwiększenie wilgotności gleby. Oczka wodne wykonywane są najczęściej przez prywatnych właścicieli posesji i działek.
Budowa oczka wodnego, a projekt budowlany
Obowiązujące przepisy Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2003 r. nr 80 poz. 718)[1], niejako precyzują pojęcie oczka wodnego. Zgodnie z wprowadzonym ustawą art. 29.1 poz. 15[2], obiekt można przyporządkować jako przydomowy basen lub oczko wodne, jeśli powierzchnia lustra wody wynosi do 30m2. Zmienione Prawo Budowlane pozwala na instalację obiektu bez posiadania projektu budowalnego oraz procedury związanej z przygotowaniem inwestycji.
Dotacje na realizacje inwestycji
Program „Oczko Wodne Plus” prowadzony i zarządzany jest przez Ministerstwo Klimatu i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jego celem jest zwiększenie poziomu retencjonowania wód oraz ograniczenie skutków suszy w Polsce. Wsparcie przewidziano na zakup, montaż i uruchomienie instalacji pozwalających na zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych na terenie nieruchomości objętej przedsięwzięciem. Beneficjenci otrzymane środki będą mogli przeznaczyć na instalacje odprowadzające wody opadowe (zebrane z rynien, oczka wodnego, instalacji rozsączającej), zbiornik retencyjny podziemny lub nadziemny, oczko wodne, instalację rozsączającą oraz elementy do nawadniania. Program „Oczko Wodne Plus” ma sfinansować 20 tys. instalacji przydomowej retencji, a wolumen przeznaczony na instalacje wynosi do 5 tys. zł. Realizacja programu rozpoczęła się w lipcu 2020 r., potrwa do 30 czerwca 2024 r., a wydatkowanie środków do końca 2024 r.
Oczko wodne, a prawo wodne
Warto się zastanowić czy program „Oczko Wodne Plus” to zaplanowany plan na prawo do pierwokupu dla Skarbu Państwa. Należy zwrócić uwagę na zapisy Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. 2020 poz. 310), ponieważ zgodnie z art. 217 pkt. 13 „Skarbowi Państwa przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży nieruchomości obejmującej grunt pod śródlądowymi wodami stojącymi. Prawo pierwokupu wykonuje starosta w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej.” Z kolei śródlądowymi wodami stojącymi są w myśl art. 23 Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. 2020 poz. 310)[3], wody śródlądowe w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi śródlądowymi wodami płynącymi […] Przepisy o śródlądowych wodach stojących stosuje się odpowiednio do wód znajdujących się w zagłębieniach terenu powstałych w wyniku działalności człowieka, niebędących stawami. Nieruchomość, na której znajdują się śródlądowe wody stojące, może być sprzedana, zgodnie z art. 217 ust. 14 w/w ustawy[4], dopiero wówczas, gdy starosta z prawa pierwokupu w ciągu miesiąca nie skorzysta. Zatem, czy oczko wodne wchodzi w zakres definicji śródlądowych wód stojących? Otóż brakuje przepisów pozwalających jasno odpowiedzieć na pytanie. Śródlądowymi wodami stojącymi według wykładni Wód Polskich oraz Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej są również wody, które znajdują się we wgłębieniach powstałych na skutek działalności człowieka, nie stanowiących stawów. Oznaczać to może, że definicja dotyczy wód naturalnie znajdujących się we wgłębieniu powstałym wskutek działalności człowieka. Na podstawie powyższego można wnioskować, że oczko wodne nie należy przyporządkować definicji wód stojących. Opierając się na całości przepisów zawartych w Ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, można wnioskować, że dotyczy ona wód pochodzenia naturalnego zatem, takich warunków nie spełnia sztuczne oczko wodne. Według powyższego przepisy dotyczące pierwokupu przez Skarb Państwa nie odnoszą się do działki z oczkiem wodnym.
Czy biorąc pod uwagę brak precyzyjnych przepisów warto budować oczka wodne?
Możemy napotkać problem z potencjalnym zbyciem działki, więc może warto zastanowić się nad innymi formami małej retencji. Do zwiększenia poziomu retencjonowania wód możemy wykorzystać np. bioretencję tj. łąki kwietne, które nie wymagają intensywnego podlewania, zlokalizowane m.in. przed domem, na skwerach, przy drogach. Stanowią siedlisko dla setek gatunków roślin i zwierząt.
Zachęcamy również do zapoznania się z zagadnieniem ogrodów deszczowych.
[1] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2003 r. nr 80 poz. 718)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030800718/O/D20030718.pdf
[2] art. 29.1 poz. 15 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2003 r. nr 80 poz. 718) brzmi:
przydomowych basenów i oczek wodnych o powierzchni do 30 m2
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030800718/O/D20030718.pdf
[3] art. 23 Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. 2020 poz. 310) brzmi:
Śródlądowymi wodami stojącymi są wody śródlądowe w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi śródlądowymi wodami płynącymi. 2. Przepisy o śródlądowych wodach stojących stosuje się odpowiednio do wód znajdujących się w zagłębieniach terenu powstałych w wyniku działalności człowieka, niebędących stawami.
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001566/O/D20171566.pdf
[4] art. 217 ust. 14 Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. 2020 poz. 310) brzmi:
14. Sprzedaż, o której mowa w ust. 13, może nastąpić, jeżeli starosta nie wykona prawa pierwokupu. Prawo pierwokupu może być wykonane w terminie miesiąca od dnia otrzymania przez starostę zawiadomienia o treści umowy sprzedaży.
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001566/O/D20171566.pdf
