Instalacja jest jednym z podstawowych pojęć zdefiniowanych w Prawie ochrony środowiska. Wydaje się być bardzo oczywistym, aczkolwiek może budzić wątpliwości wynikających z ustalenia faktu czy coś jest instalacją czy nią nie jest, lub czy dane urządzenia są czy też nie są elementem danej instalacji. Problemy te mogą się pojawić zarówno przy zagadnieniu pozwolenia zintegrowanego, delimitacji instalacji objętych pozwoleniem zintegrowanym, jak i przy gospodarce odpadami w kontekście ustalenia czy dane odpady są powiązane z eksploatacją instalacji czy też nie lub czy dane odpady są przetwarzane w instalacji czy też nie.

Definicja instalacji została wyrażona w art. 3 pkt. 6 Prawa ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2020 poz. 2019) [1], który mówi, że przez instalację rozumie się:

1. stacjonarne urządzenie techniczne,
2. zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu,
3. budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,

      których eksploatacja może spowodować emisję (za emisję uznaje się także wytwarzanie odpadów).

Budowla – czyli co?

Pojęcie budowli wymienione w literze c) definicji instalacji zostało  zdefiniowane w art.3 pkt 3 i 3a Prawa budowlanego z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. 2020  poz. 1333) [2] w następujący sposób:

Budowla to każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, jak: obiekty liniowe, lotniska, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni wiatrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową. Przy czym przez „obiekt liniowy” rozumie się obiekt budowlany, którego charakterystycznym parametrem jest długość, w szczególności droga wraz ze zjazdami, linia kolejowa, wodociąg, kanał, gazociąg, ciepłociąg, rurociąg, linia i trakcja elektroenergetyczna, linia kablowa nadziemna i umieszczona bezpośrednio w ziemi, podziemna, wał przeciwpowodziowy oraz kanalizacja kablowa, przy czym kable w niej zainstalowane nie stanowią obiektu budowlanego lub jego części ani urządzenia budowlanego.

Budowlami, z którymi możemy najczęściej spotkać się w odniesieniu do definicji instalacji, są m.in. składowiska odpadów. W kontekście przytoczonej definicji za budowlę uznana zostanie kwatera jako konstrukcja ziemna podpoziomowa lub nadpoziomowa.

Według orzecznictwa…

Jak natomiast definiować instalację w kontekście przymiotu stacjonarności urządzenia technicznego lub zespołu stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu? Stacjonarność urządzenia technicznego była wielokrotnie rozpatrywana przez Sądy Administracyjne. Przykładem mogą być dwa przywołane poniżej wyroki. W pierwszym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 3 grudnia 2013 roku, sygnatura akt: II SA/Ke 860/13 [3], stwierdzono, iż przymiot „stacjonarności” wynika nie tyle z faktu trwałego połączenia urządzenia z podłożem, lecz przeznaczenia do użytkowania w dłuższym czasie, a nie tylko jednorazowo. Nawet urządzenie „przewoźne”, które ze względu na swój charakter przeznaczone jest do użycia w określonym miejscu przez dłuższy czas, np. kilka lat jest stacjonarnym urządzeniem technicznym.

Natomiast  w Wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 kwietnia 2013 roku, sygnatura akt: II GSK 379/13 [4], podkreślono, że „Stacjonarność” urządzenia technicznego, podobnie jak pozostałych rodzajów instalacji, o których mowa w art. 3 ust. 6 p.o.ś., pozostaje w ścisłym związku z możliwością powodowania emisji przy ich eksploatacji. Cecha „instalacji”, jaką jest „stacjonarność”, nie wyklucza możliwości przemieszczenia urządzenia, jednak jego funkcjonowanie w każdym miejscu jest związane z emisją, czyli konsekwencjami, jakie korzystanie z instalacji może powodować dla środowiska. Emisja nie może przekształcić się w zanieczyszczenie, o którym mowa w art. 3 pkt 49 ustawy Prawo ochrony środowiska”.

Powyższe orzeczenia potwierdzają pogląd, że dane urządzenie ma przymiot stacjonarności, jeżeli celem jest jego eksploatacja w danym miejscu, bez przemieszczania go. Z orzecznictwa wynika zatem, że urządzenia ruchome do układania rękawów zawierających materiał (odpady) do kompostowania, jest stacjonarnym urządzeniem technicznym, bo wolą eksploatującego to urządzenie jest eksploatowanie go w danym, konkretnym miejscu.

Stacjonarny charakter urządzenia technicznego jest więc pojęciem szerszym niż trwałe związanie z gruntem, odnosi się bowiem do charakteru emisji a nie samego urządzenia. W związku z powyższym odpady wytwarzane w instalacji są związane z jej funkcjonowaniem/eksploatacją (w tym utrzymaniem jej w sprawności). Przy czym mogą być związane z listą odpadów objętą pozwoleniem na wytwarzanie odpadów (art. 180a Prawa ochrony środowiska), pozwoleniem zintegrowanym lub nie być objęte pozwoleniem, gdy odpady te wytwarzane są w ilości mniejszej niż wskazane w art. 180a Prawa ochrony środowiska lub nie podlegają pod pozwolenia zintegrowane.

Przykłady instalacji, których eksploatacja prowadzi do wytwarzania odpadów:

• elektrociepłownie/ciepłownie;
• instalacja do termicznego przekształcania odpadów, instalacje MBP i inne instalacje do przetwarzania odpadów;
• instalacje z branży przemysłu chemicznego/petrochemicznego;
• oczyszczalnie ścieków;
• instalacje do obróbki metali;
• urządzenia stacjonarne do odsysania oleju znajdujące się w warsztacie samochodowym;
• stacjonarne urządzenie techniczne służące do lakierowania czy mycia samochodów;
• maszyny służące np. do produkcji, kruszenia, obróbki, szlifowania;

Do instalacji nie należą:

• środki transportu;
• mobilne urządzenia techniczne, których istotą/warunkiem funkcjonowania jest zmiana miejsca położenia (np. urządzenie do czyszczenia);
• budynek, którego eksploatacja może spowodować emisję (przy czym jeśli w budynku znajduje się stacjonarne urządzenie techniczne, którego eksploatacja może spowodować emisję to stanowi ono instalację).

Jeżeli chcesz dokonać zgłoszenia instalacji samodzielnie, ale nie masz pewności, czy robisz to dobrze, skorzystaj z naszego kursu, który krok po kroku przeprowadzi Cię przez cały proces zgłoszenia. Wypełnij formularz, aby otrzymać dostęp do darmowej lekcji.

Powiązanie technologiczne między urządzeniami

Jak rozumieć powiązanie technologiczne? Z pomocą przychodzą nam wytyczne Komisji Europejskiej z roku 2010 [5], które na podstawie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości omawiają pojęcie instalacji, prowadzącego instalację oraz doprecyzowują jak dokonywać kwalifikacji instalacji. Wprawdzie czynią to w oparciu o dyrektywę IPPC (Dyrektywa Unii Europejskiej 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń) [6] zastąpioną dyrektywą IED (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola)) [7] jednak ich orzecznictwo pozostaje w mocy. W krajowym orzecznictwie w tym samy tonie wybrzmiewa wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 lutego 2015 roku, sygnatura akt: II OSK 1734/13 [8], zgodnie z którym przez powiązanie technologiczne należy rozumieć konieczność istnienia tego typu powiązań (pomiędzy urządzeniami), które od strony technologicznej uzależniają pojawienie się ostatecznego efektu, dla osiągnięcia którego te urządzenia są uruchamiane, od współdziałania wszystkich urządzeń współtworzących instalację.

Znajomość pojęcia instalacji jest kluczowa w kontekście wielu przepisów prawa dotyczących ochrony środowiska. Do pojęcia instalacji zdefiniowanego w Prawie ochrony środowiska odwołują się bowiem inne ustawy, m.in.:

• Ustawa o odpadach [9];
• Prawo wodne [10];
• Ustawa o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji [11];
• Ustawa o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji [12];

[1] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2020 poz. 2019) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf  [dostęp: 2021-05-25]

[2] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 2020  poz. 1333) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19940890414/U/D19940414Lj.pdf  [dostęp: 2021-05-25]

[3] Wyrok WSA w Kielcach sygnatura akt II SA/Ke 860/13  https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/DEA5EBE242 [dostęp: 2021-05-25]

[4] Wyrok NSA sygnatura akt II GSK 379/13  https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/DF3E445A75  [dostęp: 2021-05-25]

[5] Wytyczne Komisji Europejskiej z roku 2010 dotyczące wdrażania i interpretacji Dyrektywy IPPC (dot. pozwoleń zintegrowanych) https://ekoportal.gov.pl/fileadmin/Ekoportal/Pozwolenia_zintegrowane/wytyczne_KE/7._Wskazowki_dotyczace_interpretacji_terminow_intsalacja_i_prowadzacy_dla_potrzeb_Dyrektywy_IPPC.pdf  [dostęp: 2021-05-25]

[6] Dyrektywa Unii Europejskiej 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:31996L0061&from=PL  [dostęp: 2021-05-25]

Wskazówki dotyczące interpretacji terminów „instalacja” i „prowadzący” dla potrzeb Dyrektywy IPPC http://ippc.mos.gov.pl/ippc/custom/installation_guidance_pol(4).pdf  [dostęp: 2021-05-25]

[7] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32010L0075&from=PL  [dostęp: 2021-05-25]

[8] Wyrok NSA sygnatura akt II OSK 1734/13  https://orzeczenia.nsa.pl/doc/A544D1E1A1  [dostęp: 2021-05-25]

[9] Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 kwietnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o odpadach (Dz. U. z 2021 r. poz. 779) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000779/U/D20210779Lj.pdf  [dostęp: 2021-05-25]

[10] Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. 2020 poz. 310) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001566/U/D20171566Lj.pdf  [dostęp: 2021-05-25]

[11] Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. 2021 poz. 332) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000332/O/D20210332.pdf    [dostęp: 2021-05-25]

[12] Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. 2020 poz. 1077) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200001077/O/D20201077.pdf  [dostęp: 2021-05-25]