Ilość odpadów opakowaniowych w Unii Europejskiej (UE) nieustannie rośnie. Średnio każdy Europejczyk generuje prawie 180 kg odpadów opakowaniowych rocznie. Dla Polski wartość ta wynosi około 172 kg. Od 2009 r. do 2019 r. ilość odpadów opakowaniowych w UE wzrosła o 13,5 mln ton do ponad 79 mln ton [1]. Według szacunków Komisji Europejskiej, do 2030 r. ilość odpadów z opakowań wzrośnie o kolejne 15 mln ton. Aby przeciwdziałać temu zjawisku UE podejmuje działania zmierzające do upowszechnienia opakowań wielokrotnego użytku.

W ostatnich 20 latach w UE użycie wielokrotnych opakowań drastycznie zmalało. Dla przykładu, w okresie od 1999 r. do 2019 r. w Danii udział opakowań wielokrotnego użytku zmalał o 80 proc., a w Finlandii – o 76 proc. Aby odwrócić tę tendencję UE proponuje nowe przepisy dotyczące odpadów opakowaniowych wyraźnie wskazujące na odejście od opakowań jednorazowych.

30 listopada 2022 r. Parlament Europejski i Rada Europy przedstawiły propozycję rewizji rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Zmiany zaproponowane w przepisach mają na celu zmniejszenie ilości odpadów opakowaniowych na osobę o 15 proc. w każdym państwie członkowskim do 2040 r. W ramach nowych przepisów UE proponuje wprowadzenie obowiązku oferowania przez końcowych dystrybutorów lub producentów określonego procentu swoich produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku – do 2030 r. 20 proc., a do 2040 r. 80 proc. zimnych i gorących napojów będzie musiało być sprzedawanych w opakowaniach wielokrotnego użytku lub w ofercie musi być możliwość zakupu w postaci napełnienia przyniesionego pojemnika. Dla napojów alkoholowych, w tym piwa, cel ten do 2030 r. wynosi 10 proc., a do 2040 r. – 25 proc. Do 2030 r. 10 proc. opakowań branży e-commerce używanych do przewożenia produktów będzie musiało nadawać się do ponownego użycia, a do 2040 r. – 50 proc.

Co proponuje Unia Europejska?

UE proponuje także ujednolicone i czytelne oznakowanie opakowań wielokrotnego użytku, wycofanie miniaturowych opakowań kosmetyków w hotelach i zakaz stosowania opakowań jednorazowych dla klientów gastronomicznych spożywających posiłek wewnątrz lokalu. W celu zwiększenia wielkości i opłacalności recyklingu opakowań, Parlament Europejski i Rada Europy zaproponowały utworzenie obowiązkowych systemów kaucji za plastikowe butelki i puszki aluminiowe oraz wprowadzenie minimalnej zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w produkowanych opakowaniach.

Unijne cele dotyczące recyklingu, a Polskie realia

Polska jest daleka od spełnienia celów UE dla recyklingu. Według danych Eurostatu, w 2019 r. w Polsce 55 proc. odpadów opakowaniowych zostało poddanych recyklingowi (wzrost z 36,8 proc. w 2009 r.) [2], w tym prawie 80 proc. opakowań papierowych i kartonowych, 67 proc. opakowań szklanych i prawie 32 proc. opakowań z tworzyw sztucznych [1]. Według danych IOŚ-PIB, w 2020 r. w Polsce tylko 45 proc. odpadów opakowaniowych zostało poddanych recyklingowi. Najniższą efektywność recyklingu, wynoszącą 28,6 proc., odnotowano dla odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych, najwyższą – 60,4 proc. – dla odpadów opakowaniowych z papieru i tektury [3]. Na mocy obowiązującej dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, do 2025 r. co najmniej 65 proc. wszystkich opakowań musi zostać poddana recyklingowi, a od 2030 r. – 70 proc. (dokładniej do 2025 r. – 50 proc. opakowań plastikowych, 75 proc. opakowań papierowych i 70 proc. opakowań szklanych) [4].

Wygląda więc na to, że Polscy producenci opakowań oraz firmy wprowadzające opakowania na polski rynek powinni nie tylko zadbać o możliwość recyklingu wytwarzanych przez nich opakowań, ale również rozważyć wejście w segment opakowań wielokrotnego użytku, co z pewnością wymagać będzie analizy całej strategii biznesowej przedsiębiorstwa, które obecnie koncentrują się na opakowaniach jednorazowych.

^{Opracowanie na podstawie Tygodnika Gospodarczego Polskiego Instytutu Ekonomicznego nr 49/2022 z 8 grudnia 2022 r.}

[1] Eurostat: „Packaging waste by waste management operations” https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/ENV_WASPAC__custom_4057362/default/table?lang=en  [dostęp: 2023-01-03]

[2] Eurostat: „Packaging waste by waste management operations” https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/ENV_WASPAC/default/table?lang=en  [dostęp: 2023-01-03]

[3] Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy Raport: „Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w Polsce w 2020 r. Sprawozdania Organizacji Odzysku Opakowań” https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2022/08/Raport-Gospodarka-opakowaniami-i-odpadami-opakowaniowymi-w-Polsce-w-2020-r._11.02-1.pdf  [dostęp: 2023-01-03]

[4] Dyrektywa 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31994L0062:EN:HTML  [dostęp: 2023-01-03]