System BDO (Baza Danych o Produktach i Opakowaniach oraz o Gospodarce Odpadami) to kluczowy element gospodarki odpadami w Polsce. Zapowiadana nowelizacja m.in. ustawy o odpadach wprowadzi szereg istotnych zmian na rok 2025. Będą one dotyczyły zarówno przedsiębiorców, jak i instytucji, które zajmują się gospodarką odpadami. Poniżej omówimy najważniejsze z zapowiadanych zmian systemu BDO. Warto je znać, szczególnie w kontekście nowych regulacji dotyczących odpadów budowlanych i niebezpiecznych.
Odpady budowlane – planowane zmiany w przepisach
Jedną z największych nowości będzie zmiana w przepisach dotyczących odpadów budowlanych. Od 1 stycznia 2025 roku zacznie obowiązywać selektywne zbieranie odpadów budowlanych z podziałem na sześć frakcji: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips oraz odpady mineralne (np. beton, cegła, kamienie). Celem jest zwiększenie poziomu recyklingu oraz zminimalizowanie wpływu budowlanych odpadów na środowisko przyrodnicze.
Ustawodawca chce ograniczyć gromadzenie odpadów zmieszanych i spowodować gospodarowanie nimi selektywnie już na etapie ich wytwarzania. Temu ma służyć nowelizacja ustawy o odpadach i wprowadzenie do niej art. 101a o proponowanym w projekcie ustawy brzmieniu [1]:
Art. 101a. 1. Wytwórca odpadów budowlanych i rozbiórkowych jest obowiązany do zapewnienia wysegregowania z wytworzonych przez siebie odpadów budowlanych i rozbiórkowych co najmniej: drewna, metali, szkła, tworzyw sztucznych, gipsu i odpadów mineralnych, w tym betonu, cegły, płytek i materiałów ceramicznych oraz kamieni. Wysegregowania dokonuje się w celu zapewnienia przydatności do przygotowania do ponownego użycia, recyklingu lub innego odzysku.
2. Za osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami obowiązek określony w ust. 1 wykonuje następny posiadacz odpadów.
3. Wytwórca odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz następny posiadacz odpadów, o którym mowa w ust. 2, mogą zlecić wykonanie obowiązku określonego
w ust. 1 podmiotowi, o którym mowa w art. 27 ust. 2. W takim przypadku odpowiedzialność, o której mowa w art. 27 ust. 3, przechodzi na ten podmiot pod warunkiem zawarcia, pod rygorem nieważności, umowy w formie pisemnej określającej dalsze zagospodarowanie wysegregowanych odpadów.
4. Posiadacz odpadów przekazuje odpady wysegregowane zgodnie z ust. 1 do dalszego zagospodarowania zgodnie z art. 18;
Wejście w życie art. 101a u.o.o. planowane jest na 1 stycznia 2025 r.
Firmy budowlane będą musiały dostosować swoje działania do nowych regulacji, wprowadzając odpowiednie systemy segregacji odpadów. Co więcej, przedsiębiorstwa, które nie będą przestrzegać tych przepisów, mogą liczyć się z sankcjami. Zwłaszcza jeśli odpady będą nieodpowiednio magazynowane lub usuwane bez segregacji.
Odpady niebezpieczne – nowe przepisy w gospodarce odpadami
Zmiany dotkną również przepisów dotyczących odpadów niebezpiecznych, które obejmują m.in. zużyte baterie, farby czy odpady elektroniczne. Co oznacza zmiany dla wytwórców odpadów.
Art. 35 dyrektywy 2008/98/WE [2] nakłada potrzebę zmian w ewidencji kodów odpadów. Dyrektywa ta zobowiązuje do prowadzenia ewidencji wszystkich rodzajów odpadów niebezpiecznych, bez względu na wytworzoną ilość. Z tego powodu planowane jest usunięcie pięciu kodów odpadów niebezpiecznych z dotychczasowej listy kodów odpadów, dla których nie jest wymagane prowadzenie ewidencji [3]. Załącznik do projektu rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 8 sierpnia 2024 w sprawie rodzajów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów [4] nie zawiera następujących kodów odpadów, które były w dotychczasowym rozporządzeniu [5]:
3 02 08* Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe
czyli oleje powstające w warsztatach mechanicznych, warsztatach naprawy pojazdów – np. z wymiany oleju silnikowego, oleje z utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń produkcyjnych w przemyśle, przeterminowane oleje
15 01 10* Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone
czyli puszki po farbach, baniaki i beczki po olejach, butelki i słoiki po chemikaliach (kwasy, zasady, substancje organiczne i nieorganiczne) np. po rozpuszczalnikach, paletopojemniki (mauzery, DPPL) po np. wodorotlenku sodu, worki po nawozach, plastikowe butelki po środkach czystości (np. wybielaczach, środkach dezynfekujących, silnych środkach czystości, środkach do udrażniania rur), tuby i butelki po niektórych farbach do włosów i ich składnikach
ex15 01 11* Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego inne niż z azbestu, włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi
czyli opakowania po zużytych farbach w sprayu, opakowania po odrdzewiaczach i smarach w sprayu (WD-40)
16 02 13* Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 12
czyli: świetlówki, lampy sodowe, żarówki energooszczędne
16 06 03* Baterie zawierające rtęć
czyli baterie usunięte ze starych (starszych niż 10 lat): wykrywaczy metalu, rozruszników serca, aparatów słuchowych, urządzeń elektronicznych – obecnie stosowanie tego typu baterii jest zakazane.
Jakie konsekwencje dla wytwarzających odpady wynikną z nowelizacji rozporządzania?
Usunięcie z obecnie obowiązującego rozporządzenia (rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie rodzajów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów) pięciu kodów odpadów niebezpiecznych oznacza, że prowadzący działalność, którzy obecnie nie funkcjonują w BDO w wyniku nowelizacji staną się wytwórcami odpadów niebezpiecznych. Będą oni musieli dokonać wpisu do systemu, czyli złożyć wniosek rejestracyjny i rozpocząć prowadzenie ewidencji w systemie BDO. Poza tym zobowiązani będą do uiszczania rocznych opłat na konto urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na lokalizację i wywiązania się z obowiązku sprawozdawczości.
Podmioty, które już są w rejestrze BDO będą musiały rozszerzyć ewidencję odpadów o wytworzone odpady niebezpieczne.
Podmioty, które nie wytwarzają odpadów niebezpiecznych, a masa odpadów innych niż niebezpieczne (o wskazanych kodach) nie przekracza określonej w nowelizacji rozporządzenia, nie będą musiały podejmować żadnych nowych działań.
System BDO a finanse [6]
Planowane jest dodanie ust. 13 do art. 26a ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2023 poz. 1587, 1597, 1688, 1852, 2029) (zwana dalej u.o.o.). Umożliwi on przekazywanie środków z rezerwy celowej budżetu państwa organom właściwym bez konieczności posiadania przez nich 20% wkładu własnego.
Planuje się, że wpływy do budżetu państwa z tytułu opłat rejestrowych i rocznych [7] będą bezpośrednim przychodem NFOŚiGW.
Z kolei w art. 251 ust. 3 u.o.o. planuje się wprowadzenie zmiany, która zwiększy na lata 2025-2034 limit wydatków ze środków NFOŚiGW na cele BDO.
Zmienią się także wysokości należnych opłat. Zwiększone zostaną stawki opłaty rejestrowej i opłaty rocznej do kwot: 200 zł dla mikro przedsiębiorców i 800 zł dla pozostałych podmiotów [8].
Zmiany przesunięte w czasie
Wprowadzenie w życie niektórych z zapowiadanych wcześniej zmian zostało odroczone. Przykładem jest uruchomienie tzw. Modułu Potwierdzeń w rejestrze BDO [6], wystawianie w ramach systemu BDO dokumentów (np. DPR i EDPR) potwierdzających recykling dla opakowań i produktów objętych systemem ROP oraz zaświadczeń dla sprzętu elektronicznego, elektrycznego, baterii oraz akumulatorów. Zmiana została przesunięta na 1 stycznia 2027 r.
Podsumowanie o odpadach w 2025 r.
Rok 2025 zapewne przyniesie znaczące zmiany w systemie BDO i przepisach o gospodarowaniu odpadami. Celem nowelizacji ustawy o odpadach ma być zwiększenie kontroli nad gospodarką odpadami w Polsce, poprawa recyklingu i ochrony środowiska. Aby uniknąć wysokich kar i problemów z administracją, warto już teraz przygotować się na nadchodzące zmiany.
Autorki: Agnieszka Popiela i Paulina Pelczyk-Nieborak, Kancelaria Ekologiczna
Pytanie? Konkretna odpowiedź!
Wytwarzam odpady niebezpieczne o łącznej masie 0,001 Mg (1 kg) w okresie roku. Czy muszę uzyskać pozwolenie na wytwarzanie odpadów?
Nie. Zgodnie z artykułem 180a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska [9] pozwolenie wymagane jest wyłącznie w sytuacjach, w których na terenie zakładu funkcjonuje instalacja, która wytwarza rocznie ponad 1 Mg odpadów niebezpiecznych lub ponad 5000 Mg odpadów innych niż niebezpieczne. Istotne jest to, że pozwolenie to dotyczy wyłącznie odpadów powstających w instalacji. Jeśli przedsiębiorca wytwarza odpady o większej masie, ale nie powstają one w instalacji, to nie ma potrzeby posiadania pozwolenia na wytwarzanie odpadów. Co ważne, gdy podmiot produkuje odpady w instalacji i poza nią, przy obliczaniu masy odpadów powstających w instalacji, należy brać pod uwagę wyłącznie te faktycznie powstające w instalacji. Mając powyższe na uwadze prowadzący zakład zwolniony jest z obowiązku posiadania pozwolenia na wytwarzanie odpadów, jednak zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji w systemie BDO i wywiązywania się z obowiązków z nim związanych np. sporządzania sprawozdania odpadowego w celu informowania o wytwarzanych odpadach.
Kto będzie musiał prowadzić ewidencję odpadów w systemie BDO po nowelizacji rozporządzenia?
Z obowiązku prowadzania ewidencji w systemie BDO będą musiały wywiązać się wszystkie podmioty, które w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej wytworzą odpad niebezpieczny. To np. warsztaty samochodowe, niektóre gabinety kosmetyczne i salony fryzjerskie, warsztaty stolarskie, świadczący szeroko pojęte usługi serwisowe, prowadzący warsztaty zajęciowe np. ceramiczne, malarskie, świadczący usługi porządkowe, remontowe. Wszystkie te i tego typu podmioty zobowiązane będą do wypełniania obowiązków z zakresu gospodarki odpadami. Będą musiały prowadzić ewidencję odpadów w systemie BDO.
Czy jeśli zlecę wymianę świetlówek (jedyny odpad niebezpieczny powstający w moim zakładzie) firmie zewnętrznej, również będę musiał prowadzić ewidencję w systemie BDO?
Nie. Bowiem w myśl art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, 1597, 1688, 1852, 2029) przez wytwórcę odpadów rozumie się każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej; [10]. Wymiana świetlówek wpisuje się w konserwację i naprawę sprzętu oświetleniowego, więc zleceniodawca nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji w systemie BDO. Wytwórcą odpadu jest zleceniobiorca.
[1] Projekt ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw z dnia 24 kwietnia 2024 r. https://legislacja.gov.pl/projekt/12384653/katalog/13056281#13056281 [dostęp: 2024-09-30]
[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (Tekst mający znaczenie dla EOG) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0098 [dostęp: 2024-09-30]
[3] Wykaz prac legislacyjnych Ministra klimatu i środowiska (Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, L.p. 1198) https://bip.mos.gov.pl/fileadmin/user_upload/bip/prawo/wykaz_prac_legislacyjnych/2024.09.06_Wykaz_prac_legislacyjnych_Ministra_Klimatu_i_Srodowiska.pdf [dostęp: 2024-09-30]
[4] Projekt rozporządzenie Ministra klimatu i środowiska z dnia 8 sierpnia 2024 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów wymienia następujących 41 kodów odpadów:
1) 02 01 03 Odpadowa masa roślinna – bez ograniczeń
2) 02 01 06 Odchody zwierzęce – bez ograniczeń
3) 02 01 07 Odpady z gospodarki leśnej – do 10 [MG]/rok
4) 02 01 10 Odpady metalowe – do 10 [MG]/rok
5) 03 01 01 Odpady kory i korka – do 20 [MG]/rok
6) 03 01 05 Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne niż wymienione w 03 01 04 – do 20 [MG]/rok
7) 08 03 18 Odpadowy toner drukarski inny niż wymieniony w 08 03 17 – do 0,2 [MG]/rok
8) 12 01 01 Odpady z toczenia i piłowania żelaza oraz jego stopów – do 0,1 [MG]/rok
9) 12 01 03 Odpady z toczenia i piłowania metali nieżelaznych – do 0,05 [MG]/rok
10) 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury – do 0,5 [MG]/rok
11) 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych – do 0,5 [MG]/rok
12) 15 01 03 Opakowania z drewna – do 1 [MG]/rok
13) 15 01 04 Opakowania z metali – do 1 [MG]/rok
14) 15 01 05 Opakowania wielomateriałowe – do 0,5 [MG]/rok
15) 15 01 07 Opakowania ze szkła – do 0,5 [MG]/rok
16) 15 01 09 Opakowania tekstyliów – do 0,2 [MG]/rok
17) 15 02 03 Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne inne niż wymienione w 15 02 02 – do 0,2 [MG]/rok
18) 16 02 14 Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 – do 0,1 [MG]/rok
19) 16 02 16 Elementy usunięte ze zużytych urządzeń inne niż wymienione w 16 02 15 – do 0,05 [MG]/rok
20) 16 03 04 Nieorganiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 03, 16 03 80 – do 0,2 [MG]/rok
21) 16 03 06 Organiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 05, 16 03 80 – do 0,2 [MG]/rok
22) 16 03 80 Produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia – do 0,1 [MG]/rok
23) 16 06 04 Baterie alkaliczne (z wyłączeniem 16 06 03) – do 0,02 [MG]/rok
24) 16 06 05 Inne baterie i akumulatory – do 0,02 [MG]/rok
25) 16 80 01 Magnetyczne i optyczne nośniki informacji – do 0,05 [MG]/rok
26) 17 01 01 Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów – do 10 [MG]/rok
27) 17 01 02 Gruz ceglany – do 10 [MG]/rok
28) 17 01 03 Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia – do 10 [MG]/rok
29) 17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 – do 10 [MG]/rok
30) 17 01 80 Usunięte tynki, tapety, okleiny itp. – do 5 [MG]/rok
31) 17 02 01 Drewno – do 5 [MG]/rok
32) 17 02 02 Szkło – do 5 [MG]/rok
33) 17 02 03 Tworzywa sztuczne – do 5 [MG]/rok
34) 17 04 01 Miedź, brąz, mosiądz – do 5 [MG]/rok
35) 17 04 03 Ołów – do 5 [MG]/rok
36) 17 04 04 Cynk – do 5 [MG]/rok
37) 17 04 05 Żelazo i stal – do 5 [MG]/rok
38) 17 04 06 Cyna – do 5 [MG]/rok
39) 17 04 07 Mieszaniny metali – do 5 [MG]/rok
40) 17 05 04 Gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w 17 05 03 – do 20 [MG]/rok
41) 17 08 02 Materiały budowlane zawierające gips inne niż wymienione w 17 08 01 – do 10 [MG]/rok.
https://legislacja.gov.pl/projekt/12388302/katalog/13075118#13075118 [dostęp: 2024-09-30]
[5] Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190002531/O/D20192531.pdf [dostęp: 2024-09-30]
[6] Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Projekt ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-odpadach-oraz-niektorych-innych-ustaw8 [dostęp: 2024-09-30]
[7] Opłata rejestrowa za wpis do rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach oraz gospodarujących odpadami wymienionych w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2023 poz. 1587, 1597, 1688, 1852, 2029):
1. Wpis do rejestru dla:
1) wprowadzających sprzęt i autoryzowanych przedstawicieli,
2) wprowadzających baterie lub akumulatory,
3) wprowadzających pojazdy,
4) producentów, importerów i wewnątrzwspólnotowych nabywców opakowań,
5) wprowadzających do obrotu produkty w opakowaniach,
6) wprowadzających do obrotu opony,
7) wprowadzających do obrotu oleje smarowe,
8) wprowadzających do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych,
9) wprowadzających do obrotu narzędzia połowowe zawierające tworzywa sztuczne,
10) podmiotów reprezentujących
– podlega opłacie rejestrowej.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001587 [dostęp: 2024-09-30]
[8] Wykaz prac legislacyjnych ministra klimatu i środowiska (Projekt rozporządzenia Ministra
Klimatu i Środowiska w sprawie wysokości stawek opłaty rejestrowej oraz opłaty rocznej, L.p. 1210) https://bip.mos.gov.pl/fileadmin/user_upload/bip/prawo/wykaz_prac_legislacyjnych/2024.09.06_Wykaz_prac_legislacyjnych_Ministra_Klimatu_i_Srodowiska.pdf [dostęp: 2024-09-30]
[9] Art. 180a. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r. poz. 54, 834, 1089, 1222) brzmi:
Pozwolenie na wytwarzanie odpadów jest wymagane do wytwarzania odpadów:
1) o masie powyżej 1 Mg rocznie – w przypadku odpadów niebezpiecznych lub
2) o masie powyżej 5000 Mg rocznie – w przypadku odpadów innych niż niebezpieczne.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240000054 [dostęp: 2024-09-30]
[10] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, 1597, 1688, 1852, 2029) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001587 [dostęp: 2024-09-30]
