Czy świadczący usługi jest wytwórcą odpadów?

Wytwórca odpadów jest jednym z kluczowych podmiotów w systemie gospodarki odpadami. A ponieważ status wytwórcy odpadów wiąże się z koniecznością uzyskania odpowiednich pozwoleń, warto wiedzieć, kto nim jest.

● Kto może być wytwórcą odpadów?
●  Teoria a praktyczne zastosowanie – jak rozumienie definicji może wpłynąć na rzeczywiste określanie wytwórcy odpadów w momencie świadczenia usług?
●  Czy firma świadcząca usługę musi posiadać pozwolenia na wytwarzanie odpadów?
●  Na co powinien zwrócić uwagę usługobiorca podczas wyboru podmiotu świadczącego usługi?
●  Czy firma świadcząca usługę może wytworzyć odpad o dokładnie takim samym kodzie co usługobiorca?
●  W jakich przypadkach taka sytuacja może mieć miejsce?
●  Który podmiot zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji w BDO?
●  Co grozi za brak prawidłowego ewidencjonowania odpadów?

Kto może być wytwórcą odpadów?

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587) przez wytwórcę odpadów rozumie się „każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów”. Ustawa zaznacza także, że w przypadku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw, wytwórcą odpadów jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej [1].

W przypadku odpadów zdawanych do portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków w rozumieniu art. 5 pkt 9 ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów ze statków (Dz. U. poz. 1250) wytwórcą odpadów jest podmiot świadczący usługę odbioru odpadów w porcie lub przystani morskiej [2].

Teoria a praktyczne zastosowanie – jak rozumienie definicji może wpłynąć na rzeczywiste określanie wytwórcy odpadów w momencie świadczenia usług?

W teorii zgodnie z ustawą o odpadach świadczący usługi w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest także wytwórcą odpadów powstających w trakcie świadczenia tych usług. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy umowa pomiędzy Usługodawcą a Usługobiorcą stanowi inaczej. Natomiast kiedy zdawane są odpady do portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków wytwórcą odpadów jest podmiot świadczący usługę odbioru odpadów w porcie lub przystani morskiej.

Odnosząc się dalej wyłącznie do świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, to wytwórcą odpadów jest tylko i wyłącznie Usługodawca. Jednak Usługobiorca może poprzez zapisy w umowie zostać wytwórcą konkretnych rodzajów odpadów, które powstały w wyniku realizacji usług.

W praktyce najczęściej tego typu zapisy w umowie stosuje się w przypadku odpadów mających jakąś wartość materialną i pieniężną, przykładowo złomu żelaznego i nieżelaznego.

Czy firma świadcząca usługę musi posiadać pozwolenia na wytwarzanie odpadów?

Podmiot świadczący usługę w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw, stanowiący wytwórcę odpadów nie zawsze potrzebuje pozwolenia na wytwarzanie odpadów. Pozwolenie na wytwarzanie odpadów zgodnie z art. 180 oraz 180a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r. poz. 54) wymagane jest wyłącznie w związku z wytwarzaniem odpadów w wyniku eksploatacji instalacji o masie powyżej [3]:

• 1 Mg rocznie w przypadku odpadów niebezpiecznych,
• 5000 Mg rocznie w przypadku odpadów innych niż niebezpieczne.

Zatem, jeśli odpady powstają poza instalacją w wyniku świadczenia usług, w większości przypadków nie ma obowiązku uzyskiwania pozwolenia, ale konieczne jest spełnienie innych wymagań prawnych, np. wpis do rejestru BDO czy prowadzenie ewidencji odpadów.

Na co powinien zwrócić uwagę usługobiorca podczas wyboru podmiotu świadczącego usługi?

Usługobiorca podczas wyboru podmiotu świadczącego usługę powinien sprawdzić, czy podmiot świadczący usługę jest wpisany do BDO oraz zwrócić uwagę, czy dotychczas miał doświadczenie w zakresie świadczenia danej usługi.

Usługodawca zobowiązany jest do:

• rejestracji w BDO,
• prowadzenia ewidencji odpadów (jeśli odpady nie są zwolnione z obowiązku ewidencji),
• przekazywania odpadów do uprawnionych podmiotów (np. firm zajmujących się odbiorem i przetwarzaniem odpadów).

Czy firma świadcząca usługę może wytworzyć odpad o dokładnie takim samym kodzie co usługobiorca?

Firma świadcząca usługę może wytwarzać odpady o dokładnie takim samym kodzie jaki Usługobiorca ma wpisany w pozwoleniu na wytwarzanie odpadów. Dodatkowo należy zaznaczyć, iż wytwórca odpadów jest zobowiązany do właściwej klasyfikacji wytworzonych odpadów podczas świadczenia usług przy wykorzystaniu kodów wskazanych w rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. poz. 10) [4].

W jakich przypadkach taka sytuacja może mieć miejsce?

Częstym przykładem kiedy firma świadcząca usługę może wytworzyć odpady o dokładnie takim samym kodzie jaki Usługobiorca ma wpisany w pozwoleniu na wytwarzanie odpadów są odpady z podgrupy 13 05 (odpady z odwadniania olejów w separatorach), z wyłączeniem odpadów o kodzie 13 05 03* (szlamy z kolektorów). Prowadzący instalację w normalnych warunkach funkcjonowania osadnika z separatorem substancji ropopochodnych może sam dokonywać czyszczenia osadnika oraz separatora i przy tym wytwarzać przykładowo odpady o kodzie 13 05 01*, 13 05 02*, 13 05 06*, 13 05 07* oraz 13 05 08* o masie powyżej 1 Mg na rok. Zatem kody te muszą być ujęte w pozwoleniu na wytwarzanie odpadów prowadzącego instalację. Niemniej jednak w przypadku awarii osadnika z separatorem substancji ropopochodnych prowadzący instalację może wynająć podmiot świadczący usługę w zakresie naprawy i czyszczenia urządzeń, które jest konieczne do wykonania przed naprawą. Tym samym Usługodawca staje się wytwórcą odpadów o kodach 13 05 01*, 13 05 02*, 13 05 06*, 13 05 07* lub 13 05 08*, natomiast Usługobiorca przy normalnym funkcjonowaniu urządzeń także wytwarza odpady o takich kodach.

W nawiązaniu do powyższego należy zaznaczyć, iż w momencie wykonywania czyszczenia separatora konieczne jest sporządzenie protokołu z wykonania usług czyszczenia separatora.

Kolejnym przykładem kiedy sytuacja taka może mieć miejsce jest następujący przykład – Usługobiorca prowadzi instalację do obróbki metali lub tworzyw sztucznych z zastosowaniem procesów elektrolitycznych. Usługobiorca w pozwoleniu na wytwarzanie odpadów w związku z prowadzoną działalnością może mieć ujęte odpady z grupy „odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych” o kodzie 11 01 11* wody popłuczne zawierające substancje niebezpieczne. Odpady o takim kodzie mogą powstawać, gdy wymagane jest wytworzenie i zagospodarowanie nadmiarowej ilości wód płuczki w związku z koniecznością ich rozcieńczenia poprzez uzupełnienie wanny wodą świeżą.

W przypadku awarii instalacji przykładowo wanny galwanicznej Usługobiorca może wynająć do jej wyczyszczenia przed naprawą awarii podmiot zewnętrzny świadczący takową usługę. Usługodawca podczas czyszczenia wanny galwanicznej wytworzy przykładowo odpad stanowiący mieszaninę wód popłucznych, fragmentów okładziny wanny (części stałych, które w wyniku usterki technicznej mającej wpływ na dalsze procesy technologiczne przedostały się do cieczy, cząstek kleju) oraz środków neutralizujących wody popłuczne wykorzystywanych do jej wyczyszczenia przed przystąpieniem do naprawy, który stanowi odpad o tożsamym kodzie, który Usługobiorca ma ujęty w pozwoleniu na wytwarzanie odpadów, tzn. odpad o kodzie 11 01 11*.

Biorąc pod uwagę fakt, iż umowa nie stanowiła inaczej odpad powstały podczas świadczenia usługi został wytworzony przez Usługodawcę.

Nawiązując do powyższego przykładu zaznacza się jednocześnie, iż zgodnie z ustawą o odpadach [5]:

1. art. 5 – „zakazuje się zmiany klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne przez ich rozcieńczanie (…), prowadzące do obniżenia początkowego stężenia substancji niebezpiecznych do poziomu niższego niż poziom określony dla odpadów niebezpiecznych”;

2. art. 21 ust. 1 – „zakazuje się mieszania odpadów niebezpiecznych różnych rodzajów, mieszania odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niż niebezpieczne, a także mieszania odpadów niebezpiecznych z substancjami, materiałami lub przedmiotami, w tym rozcieńczania substancji niebezpiecznych”;

3. art. 21 ust. 2 – „dopuszcza się mieszanie odpadów niebezpiecznych różnych rodzajów (…), jeżeli ich zmieszanie służy poprawie bezpieczeństwa procesów przetwarzania odpadów powstałych po zmieszaniu i jeżeli w wyniku prowadzenia tych procesów nie nastąpi wzrost zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub środowiska”;

4. art. 122 ust. 3 – „zakazuje się rozcieńczania lub sporządzania mieszanin odpadów ze sobą lub z innymi substancjami lub przedmiotami w celu spełnienia kryteriów dopuszczenia odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 118”;

5. art. 194 ust. 1 administracyjne kary pieniężne wymierza się m.in. za:

1) zmianę klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne, o której mowa w art. 5;

2) mieszanie odpadów niebezpiecznych różnych rodzajów itp. o którym mowa w art. 21 ust. 1, lub mieszanie tych odpadów, wbrew warunkom, o których mowa w art. 21 ust. 2;

7) rozcieńczanie lub sporządzanie mieszanin odpadów ze sobą lub z innymi substancjami lub przedmiotami, o którym mowa w art. 122 ust. 3;

6. art. 194 ust. 3. „administracyjna kara pieniężna za naruszenia, o których mowa w ust. 1, wynosi nie mniej niż 1000 zł i nie może przekroczyć 1 000 000 zł”.

Który podmiot zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji w BDO?

Podmiotem zobowiązanym do prowadzenia ewidencji w BDO w przypadku odpadów wytworzonych ze świadczenia usług jest Usługodawca, chyba że umowa z Usługobiorcą stanowi inaczej.

Jednocześnie należy zauważyć, iż w przypadku wytworzenia odpadów ze świadczenia usług podczas wypełniania karty ewidencji odpadów (przy zaciąganiu karty przekazania odpadów do ewidencji) Usługodawca ma możliwość oraz obowiązek wskazania, że dany odpad został wytworzony w wyniku świadczenia usług.

Co grozi za brak prawidłowego ewidencjonowania odpadów?

Zgodnie z art. 194 ust. 1 pkt. 5b ustawy o odpadach kto wbrew obowiązkowi nie prowadzi ewidencji odpadów albo prowadzi ją nieterminowo lub niezgodnie ze stanem rzeczywistym, podlega administracyjnej karze pieniężnej. Wysokość tej kary, zgodnie z art. 194 ust. 3, wynosi nie mniej niż 1000 zł i nie może przekroczyć 1 000 000 zł. Administracyjną karę pieniężną wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska właściwy ze względu na miejsce wytwarzania lub gospodarowania odpadami, zgodnie z art. 196 [5].

Pytanie? Konkretna odpowiedź!

Co należy do obowiązków wytwórcy odpadów?

Wytwórca odpadów musi zapewnić ich właściwe zagospodarowanie, poznać rodzaje odpadów oraz przypisane im kody, uzyskać wpis i numer rejestru BDO. Obowiązkowa dla wytwórcy odpadów jest ich ewidencja, prowadzenie sprawozdawczości.