Znaczna część całkowitego zanieczyszczenia na terenie Unii Europejskiej ma swoje źródło w przemyśle i procesach w nim zachodzących – emisji szkodliwych substancji do powietrza, odprowadzaniem ścieków do wody i gleby oraz wytwarzaniem odpadów i ich gospodarowaniem. Pomocą miało być IED (Industrial Emissions Directive) – przyjęta przez państwa członkowskie UE w roku 2010 dyrektywa ws. emisji przemysłowych.
IED
IED jest głównym instrumentem UE. Wspomaga regulację emisji zanieczyszczeń pochodzących z przemysłu, monitorowanie wpływu działalności przemysłowej, pomaga w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska. Zgodnie z dyrektywą IED działa około 52 000 instalacji przemysłowych w Unii Europejskiej (dotyczy dużych instalacji przemysłowych i gospodarstw prowadzących intensywny chów). W Polsce dyrektywa IED obejmuje około 4300 podmiotów.
Podmioty podlegające pod dyrektywę IED muszą działać zgodnie z uzyskanym zezwoleniem, które oparte jest na zasadach i przepisach dyrektywy IED. Wydawane tym podmiotom pozwolenia uwzględniają całą efektywność środowiskową zakładu począwszy od emisji zanieczyszczeń, gospodarkę odpadami, efektywność energetyczną, po hałas i przeciwdziałanie wypadkom. Warunki pozwolenia opierają się na przyjętych przez Komisję Europejską w drodze decyzji wykonawczej konkluzjach BAT. W przypadku niektórych działalności (np. spalarni odpadów) obowiązują ogólnounijne dopuszczalne wielkości emisji, określone postanowieniami dyrektywy IED.
W roku 2022 Komisja Europejska dokonała przeglądu dyrektywy IED i oceniła skutki jej funkcjonowania. Wyniki analizy wykazały pozytywny wpływ postanowień dyrektywy IED na ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających mających swoje źródło w przemyśle. Jednocześnie pokazały, że jest jeszcze dużo do zrobienia. I tak np. instalacje objęte dyrektywą IED generują 20% całkowitych emisji uwalnianych do powietrza i wody oraz 40% wszystkich emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej. To oznacza, że problem z emisjami przemysłowymi nadal istnieje i jest jeszcze duże pole do poprawy oraz zmian.
Czym jest IED 2?
12 kwietnia 2024 r. Rada Unii Europejskiej ogłosiła przyjęcie zmienionej dyrektywy IED (IED 2) [1] oraz rozporządzenia o utworzeniu portalu dotyczącego emisji przemysłowych (IEP). Po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE i 22 miesiącach na transpozycję znowelizowanej dyrektywy do przepisów krajowych zacznie ona obowiązywać na terenie UE.
IED 2 jest nowelizacją dyrektywy ws. emisji przemysłowych. Jej główne cele to wyższa skuteczność ograniczania emisji zanieczyszczeń przemysłowych, a także widoczne i znaczące zwiększenie wymagań środowiskowych przez konieczność stosowania najlepszych dostępnych technik BAT.
Zachowana ma zostać dotychczasowa struktura dyrektywy oraz jej główne instrumenty, ponieważ dyrektywa IED wykazała wysoką skuteczność – jej wdrożenie pozwoliło zmniejszyć o 40-75% emisji przemysłowych do powietrza [2]. Aby zapewnić lepszą ochronę środowiska i zdrowia ludzkiego zaproponowano wprowadzenie w niej następujących zmian [3]:
- Zaostrzenie dopuszczalnych granicznych poziomów emisji – wielkości dopuszczalnej emisji określane będą na podstawie analizy prowadzącego instalacje ze wskazaniem na najniższy poziom z przedziału BAT AELs.
- Zwiększenie zakresu udziału społeczeństwa w postępowaniach w sprawie pozwoleń na emisje oraz dostępności do informacji na temat danych dotyczących pozwoleń oraz lokalnej działalności powodującej zanieczyszczenia (przekształcenie Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń w unijny portal emisji przemysłowych).
- Powołanie Ośrodka Innowacji w dziedzinie Transformacji Przemysłowej i Emisji Przemysłowych.
- Wprowadzenie nowych reguł oceny zasadności udzielania odstępstwa od BAT AELs.
- Rozszerzenie obowiązku uzyskania pozwoleń zintegrowanych o nowe branże – wybrane instalacje przemysłu wydobywczego, duże fabryki baterii, duże gospodarstwa hodowlane prowadzące intensywny chów zwierząt np. bydła, drobiu i trzody chlewnej.
- Wprowadzenie nowych przepisów dotyczących odszkodowań i kar.
- Powstanie Planów Transformacji do 2030 r., które nakreślą ścieżkę osiągnięcia przez instalację neutralności klimatycznej, ograniczenia emisji zanieczyszczeń i wdrożenia gospodarki o obiegu zamkniętym.
- Wprowadzenie obowiązku ustanowienia do roku 2035 elektronicznego systemu pozwoleń – w celu zwiększenia skuteczności wydawania pozwoleń.
Co dalej w kwestii ograniczenia emisji zanieczyszczeń w przemyśle?
Znowelizowana dyrektywa wejdzie w życie dwudziestego dnia po jej publikacji w Dzienniku Urzędowym UE. Państwa członkowskie UE będą miały 22 miesiące na dostosowanie prawa krajowego do przepisów dyrektywy IED 2.
Jednocześnie ustalono, że co pięć lat (począwszy od roku 2028) Komisja dokona przeglądu i oceny wdrażania przepisów dyrektywy o emisjach przemysłowych.
Pytanie? Konkretna odpowiedź!
Czym jest IEP?
To przyjęte rozporządzenie o utworzeniu portalu dotyczącego emisji przemysłowych [4]. Portal dotyczący emisji przemysłowych zastąpi istniejący Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (E-PRTR). Jego zadaniem będzie zapewnienie społeczeństwu dostępu do informacji na temat emisji przemysłowych i identyfikacji źródeł zanieczyszczeń. Jego powstanie na ma celu poprawę jakości sprawozdawczości środowiskowej.
Jakie akta prawne wdrażają w Polsce przepisy dyrektywy o emisjach przemysłowych?
Naczelnym aktem prawnym wdrażającym przepisy dyrektywy IED jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 54), zwana dalej p.o.ś. [5] i rozporządzenia wydane na jej podstawie, np. rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 24 września 2020 r. w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów [6].
Czym są NDT?
Najlepsze Dostępne Techniki to, jak mówi definicja legalna zawarta w p.o.ś. [5]:
“najbardziej efektywny i zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, który wskazuje możliwe wykorzystanie poszczególnych technik jako podstawy przy ustalaniu dopuszczalnych wielkości emisji i innych warunków pozwolenia mających na celu zapobieganie powstawaniu, a jeżeli nie jest to możliwe, ograniczenie emisji i oddziaływania na środowisko jako całość, z tym że:
a) technika – oznacza zarówno stosowaną technologię, jak i sposób, w jaki dana instalacja jest projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz likwidowana,
b) dostępne techniki – oznaczają techniki o takim stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem warunków ekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów i korzyści, a które to techniki prowadzący daną działalność może uzyskać,
c) najlepsza technika – oznacza najbardziej efektywną technikę w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości.”
Reasumując – Najlepsze Dostępne Techniki to nic innego jak poprawna eksploatacja zakładów przemysłowych i dobre praktyki branżowe.
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zmiany dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) i dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów https://data.consilium.europa.eu/doc/document/PE-87-2023-INIT/pl/pdf [dostęp: 2024-08-26]
[2] Mirosław Sobolewski, Tomasz Jaroszyński, Opinia na temat projektu nowelizacji dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) i dyrektywy w sprawie składowania odpadów (COM(2022) 156 final) [w:] Zeszyty prawnicze biura analiz sejmowych Kancelarii Sejmu, 3(75) 2022 https://orka.sejm.gov.pl/wydbas.nsf/0/A19C9D54B3B9DF68C1258965004C358D/%24File/ZP_3_2022.pdf [dostęp: 2024-08-26]
[3] Rada Unii Europejskiej, Komunikat prasowy z dnia 12 kwietnia 2024 r., Emisje przemysłowe: Rada zatwierdza zaktualizowane przepisy mające na celu lepszą ochronę środowiska https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2024/04/12/industrial-emissions-council-signs-off-on-updated-rules-to-better-protect-the-environment/ [dostęp: 2024-08-26]
[4] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przekazywania danych środowiskowych z instalacji przemysłowych, ustanowienia Europejskiego Portalu Emisji Przemysłowych oraz uchylenia rozporządzenia (WE) nr 166/2006 https://data.consilium.europa.eu/doc/document/PE-101-2023-INIT/pl/pdf [dostęp: 2024-08-26]
[5] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 54) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000054/U/D20240054Lj.pdf [dostęp: 2024-08-26]
[6] Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 24 września 2020 r. w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów (Dz. U. z 2020 r. poz. 1860) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200001860/O/D20201860.pdf [dostęp: 2024-08-26]
