Jak przemysł 4.0 troszczy się o środowisko?

Nowoczesny przemysł w Polsce

Loading

EDIT 25.11.2021 r. Dotyczy barier we wdrażaniu przemysłu 4.0 w Polsce

Na naszych oczach następują zmiany gospodarcze, których tempo i nieuchronność są bezprecedensowe. Globalna konkurencja, rewolucja cyfrowa, zmiana postaw konsumenckich oraz ewolucja podejścia do wykorzystania zasobów naturalnych stają się fundamentami gospodarki przyszłości.

Współczesny rozwój przemysłu wcale nie musi negatywnie wpływać na środowisko naturalne. Coraz częściej innowacyjne i nowoczesne technologie umożliwiają efektywne oszczędzanie zasobów naturalnych. Jak przedsiębiorstwa mogą zadbać o zwiększanie rentowności, obniżenie kosztów z poszanowaniem dóbr naturalnych? Odpowiedź przynosi Przemysł 4.0., którego elementy stosuje już blisko trzy czwarte firm produkcyjnych w Polsce [1].

Czym jest przemysł 4.0?

Przemysł 4.0 to zbiorcze pojęcie opisujące integrację inteligentnych maszyn, systemów w sieci oraz modyfikację procesów produkcyjnych w taki sposób, by miały zwiększoną wydajność wytwarzania oraz umożliwiały elastyczne zmiany asortymentu. Przemysł 4.0 dotyczy nie tylko technologii, ale też nowych sposobów pracy i roli ludzi w przemyśle. 
Przemysł 4.0 integruje ludzi oraz sterowane cyfrowo maszyny z Internetem i technologiami informacyjnymi. Materiały produkowane lub wykorzystywane do produkcji można zawsze zidentyfikować, mają one także możliwość niezależnego komunikowania się między sobą. Przepływ informacji jest realizowany w pionie: z poszczególnych komponentów do działu IT przedsiębiorstwa oraz z działu IT do komponentów. Drugi kierunek przepływu informacji jest realizowany w poziomie: pomiędzy maszynami zaangażowanymi w proces produkcji a systemem produkcyjnym przedsiębiorstwa.
Dzięki czwartej rewolucji przemysłowej zunifikowany został cały proces powstawania produktów – począwszy od składania zamówień, dostarczania komponentów, produkcję, wysyłkę gotowego towaru, aż do obsługi posprzedażowej. Innowacyjne systemy nie tylko przyniosły zwiększenie wydajności, ale przede wszystkim oznaczają oszczędności w wydatkach. Umożliwiają tzw. mass customization – uelastycznienie produkcji, indywidualizację wyrobów i zlecanie krótkich serii fabrycznych. Dzięki temu zamówienia są realizowane szybciej, a przedsiębiorstwo obniża koszty produkcji mając na uwadze również ochronę środowiska naturalnego.

Ochrona środowiska – jedno z największych wyzwań

Zmiany klimatyczne oraz ograniczony dostępu do czystej energii to zdaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego jedne z największych wyzwań, stojących przed Przemysłem 4.0. Czy im sprosta? Czy transformacja oparta na technologiach cyfrowych jest szansą dla środowiska naturalnego?
Według raportu “Accelerating Clean Energy through Industry 4.0” [2], opublikowanym przez UNIDO w 2017 roku przemysłowe technologie cyfrowe oferują wiele korzyści dla środowiska, m.in. zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej w produkcji, obniżenie emisji dwutlenku węgla, wzrost efektywności energetycznej w przemyśle czy zwiększenie produktywności przedsiębiorstw.
Przemysł 4.0. sprzyja realizacji celów zrównoważonego rozwoju, które zostały ujęte w dokumencie „Transforming Our World: The 2030 Agenda for Global Action” („Przekształcamy nasz świat: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – 2030”) [3] przyjętym przez ponad 100 państw podczas szczytu ONZ w Nowym Jorku w roku 2015.
Z perspektywy przemysłu najistotniejszy jest cel 9, mówiący o budowaniu stabilnej infrastruktury, promowaniu zrównoważonego uprzemysłowienia oraz wspieraniu innowacyjności. Tym samym, aby wywiązać się z realizacji tych założeń, kraje członkowskie ONZ muszą skupić się m.in. na modernizacji infrastruktury i unowocześnianiu przemysłu w taki sposób, by zapewnić jego zrównoważony rozwój. Ważnym aspektem realizacji tych założeń jest dbałość o środowisko naturalne. Dokument nakłada na kraje obowiązek bardziej efektywnego wykorzystania zasobów oraz stosowania czystych, przyjaznych dla środowiska technologii i procesów produkcyjnych.
Według danych zawartych w “Roczniku Statystycznym Przemysłu 2017”, przygotowanym przez GUS, polskie przedsiębiorstwa coraz częściej stawiają na tzn. technologie zintegrowane, a więc na zmniejszenie ilości wytwarzanych zanieczyszczeń poprzez modyfikację procesów technologicznych. W ten sposób produkcja staje się “czystsza” i bardziej przyjazna środowisku naturalnemu. Zgodnie z raportem wielkość nakładów na środki trwałe, służące ochronie środowiska w 2016 r. wyniosła ok. 6,5 mld zł. Najwięcej, bo ponad jedną trzecią przeznaczono na ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu.
Coraz więcej przedsiębiorstw docenia fakt, że rozwiązania oferowane przez Przemysłowy Internet Rzeczy (inne określenie dla Przemysłu 4.0.), dostarczają zarówno korzyści bezpośrednich, tj. oszczędności, związane z wcześniejszym wykrywaniem anomalii, unikaniem przestojów czy obniżeniem ilości zużywanej energii elektrycznej, jak i pośrednich, związanych ze zmniejszeniem ilości dwutlenku węgla emitowanego do środowiska. Tym bardziej, że sektor przemysłowy odpowiada aż za jedną trzecią globalnego zużycia energii końcowej i 40 proc. globalnej emisji CO2.
Przemysł 4.0. charakteryzuje się również zwiększeniem efektywności energetycznej procesów produkcyjnych, co wpływa m.in. z utrzymanie bezpieczeństwa energetycznego, obniżenie wydatków na energię oraz chroni środowisko naturalne. Te korzyści docenia coraz więcej państw, które opracowują specjalne strategie energetyczne. Należy do nich również Polska. W 2016 r. weszła w życie ustawa z 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. 2020 poz. 264) [4], określająca formalne zasady oraz obowiązki przedsiębiorców, mające na celu poprawę efektywności energetycznej, m.in. poprzez wdrażanie innowacyjnych rozwiązań, sporządzanie audytu energetycznego przedsiębiorstwa oraz poprawę ogólnej wydajności w różnych sektorach gospodarki. Dla przypomnienia – Unia Europejska planuje do 2030 roku obniżyć zużycie energii o 30 proc.

EDIT 25.11.2021 r. Dotyczy barier we wdrażaniu przemysłu 4.0 w Polsce

Finanse jedną z głównych barier

Rozwiązania wprowadzane w ramach przemysłu 4.0 sprzyjają trosce o środowisko oraz poprawie jakości pracy wielu przedsiębiorstw. Jego wdrożenie wiąże się zazwyczaj z wieloma inwestycjami w innowacyjne rozwiązania technologiczne, co oznacza konieczność poniesienia niemałych nakładów finansowych, które nie każdy przedsiębiorca jest w stanie przeznaczyć. Przejście na przemysł 4.0 nie jest jednak procesem, który wdrażany jest z dnia na dzień. Takie działania mogą zająć kilka lat i składać się z drobnych inwestycji rozłożonych w czasie. Małymi krokami poczynając od projektów najbardziej dopasowanych do potrzeb danego przedsiębiorstwa, jest ono w stanie poprawiać swoją wydajność, ponosząc względne niewielkie nakłady finansowe. Częstym problemem jest również chęć otrzymywania natychmiastowego zysku po wdrożeniu nowych technologii. Czas potrzebny na zwrot kosztów może wynieść nawet do trzech lat, co może stanowić zbyt duże obciążenie dla niektórych przedsiębiorców.

Kwestia pieniędzy łączy się również z drugą barierą przemysłu 4.0 – kosztami zatrudnienia pracowników. Przyjęcie do pracy nowych osób, które będą wykonywać pracę maszyn, jest dla niektórych przedsiębiorców korzystniejszym rozwiązaniem niż inwestycje w nowe technologie. Niskie płace, które są oferowane w zakładach przemysłowych w Polsce sprawiają, że chcąc poprawić wydajność zakładu, oszczędzając przy tym pieniądze, przedsiębiorca może zatrudnić nowego pracownika. Sytuacja wygląda inaczej za granicą, gdzie zarobki pracowników są wyższe, co sprawia, że inwestycje w ulepszanie infrastruktury są bardziej opłacalne niż zatrudnianie nowej siły roboczej. Polskie rozwiązanie jest korzystne, jeżeli na rynku pracy znajdują się chętni do pracy w przemyśle. Presja na cyfryzację w firmach może nastąpić, jeśli chętnych pracowników zacznie brakować, co może być spowodowane rosnącą emigracją zarobkową.

Koszty zatrudnienia w przemyśle - Przemysł i Środowisko

Problemy kadrowe

Wraz z rozwojem przemysłu 4.0 rola pracownika ewoluuje z operatora do menedżera, który musi mieć specjalistyczną wiedzę na przykład w zakresie programowania. Stawia to przed pracownikami wysokie wymagania, którym nie wszyscy są w stanie sprostać. Jest to kolejne duże wyzwanie dla polskich przedsiębiorstw, w których większość stanowisk zajmują osoby ze starszego pokolenia, którzy nie są obeznani w nowych technologiach, przez co ich przeszkolenie może sprawiać trudności. Nadzieją są  młodsi pracownicy wchodzący na rynek pracy, którzy od dzieciństwa otoczeni są sprzętem cyfrowym, przez co łatwiej jest im zrozumieć niektóre zagadnienia związane z nowinkami technologicznymi.

Zmiany wymagane są również w zakresie zarządzania, czyli kadry menadżerskiej. Mniejsze przedsiębiorstwa nie zawsze posiadają specjalistów, którzy w rozsądny sposób są w stanie wprowadzić rozwiązania przemysłu 4.0 w firmach. Ze względu na dużą wagę, jaką niosą ze sobą inwestycje w nowe technologie, przedsiębiorstwa potrzebują zespołu specjalistów IT, inżynierów i automatyków, którzy są w stanie opracować długoterminowy plan gwarantujący zysk opierający się o szczegółowe analizy. Większe zakłady mogą za to borykać się z problemem, jakim jest brak przekazywania doświadczenia i nowych rozwiązań między poszczególnymi działaniami. Sprawia to, że marnowany jest duży potencjał, z którego mogłaby skorzystać cała firma.

Mentalna blokada 

W przeciwieństwie do zagranicznych firm, oprócz finansów przed wprowadzeniem nowych technologii przedsiębiorców powstrzymuje jeszcze jedna rzecz. Jest to mentalność oraz niechęć do zmian. Częstym przeświadczeniem w zakładach, jest to, ze jeśli coś działa, to nie warto tego zmieniać. Występuje również obawa przed redukcją etatów pracy ze względu na implementację nowych maszyn, co jak wspomniano wcześniej, nie jest prawdą. Sytuacji tej nie pomaga również fakt, że Polska jest na końcu rankingów cyfryzacji przemysłu. Sprawia to, że brakuje pionierów, którzy pokazywaliby w jaki sposób przeprowadzić tę transformację. Wielu przedsiębiorców nie zna zalet nowych technologii, przez co nie są w stanie wyobrazić sobie korzyści, jakie przemysł 4.0 jest im w stanie zaoferować. W większości przypadków w Polsce brak przekonującego powodu do wdrażania innowacji w firmie jest głównym powodem, dla którego przedsiębiorcy nie decydują się na inwestycje [5], co może się wiązać ze wspomnianą małą wiedzą dotyczącą innowacji. Nowoczesne technologie przemysłu 4.0 mogą być dopasowane zarówno do prostych robotów, jak i skomplikowanych linii produkcyjnych, co sprawia, że każde przedsiębiorstwo jest w stanie wybrać coś dla siebie. Nawet najmniejsze projekty dopasowane do potrzeb firmy są w stanie w pozytywny sposób wpłynąć na jej funkcjonowanie. Przedsiębiorcy chcąc konkurować na rynkach zagranicznych powinni przełamać mentalne bariery związane z wdrażaniem nowych technologii.  

Z drogi ewolucji przemysłowej nie da się zawrócić. Od tego jak wykorzystamy rozwój cyfrowych technologii przemysłowych zależy klimat naszej planety. Przemysł 4.0. niesie ze sobą wiele szans na symbiozę przemysłu i środowiska naturalnego.


[1]  Dane z opracowania „PSI Polska: Polska Produkcja gotowa na Przemysł 4.0.”

[2] Raport “Accelerating Clean Energy through Industry 4.0” https://www.unido.org/sites/default/files/2017-08/REPORT_Accelerating_clean_energy_through_Industry_4.0.Final_0.pdf [dostęp 2021-02-04]

[3] Dokument „Transforming Our World: The 2030 Agenda for Global Action” https://sdgs.un.org/sites/default/files/publications/21252030%20Agenda%20for%20Sustainable%20Development%20web.pdf [dostęp 2021-02-04]

[4] Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 264) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160000831/U/D20160831Lj.pdf [dostęp 2021-02-04]

[5] Raport Agencji Rozwoju Przemysłu “Integracja rynku robotyki i automatyki przemysłowej z rynkiem teleinformatyki. Szanse i wyzwania polskiego przemysłu 4.0” https://arp.pl/documents/42/Raport_ARP_2018_Przemysl_4_0.pdf  [dostęp: 2021-11-25]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Dlaczego warto nam zaufać?

Doświadczenie

Szkolenia, tworzone przez zespół ekspertów-praktyków

Proces od A do Zet

Szkolenia pokazują cały proces przebiegu postępowania administracyjnego

Wzory, kalkulatory i instruktaże

Dajemy Ci gotowe narzędzia do pracy

Materiały dostępne 24/7

Dzięki formie online możesz korzystać z materiałów w dowolnym czasie

Prosty przekaz

Zrozumiały, klarowny sposób przekazywania wiedzy na skomplikowane tematy

Pomoc w zrozumieniu przepisów

Pomagamy zrozumieć podstawy prawne i podnosimy kompetencje

Studium przypadku

Przykłady z życia wzięte - od najczęściej spotykanych po innowacyjne, niecodzienne

Analiza orzeczeń

Szczegółowo analizujemy orzeczenia sądów i akty prawne, aby najlepiej przygotować Cię do opracowania dokumentacji

Materiały publikowane w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska, nie stanowią porad prawnych lub innego profesjonalnego doradztwa. Prowadzący www.przemyslisrodowisko.pl dokładają wszelkich starań, aby informacje zamieszczone w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska były prawdziwe i rzetelne, jednakże nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie informacji publikowanych w Bazie wiedzy, w szczególności za szkody lub straty poniesione przez kogokolwiek wskutek jakiegokolwiek wykorzystania treści umieszczonych w Bazie wiedzy.

Wszelkie materiały umieszczone w Bazie wiedzy podlegają ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego oraz innych przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej. Nie dopuszcza się, bez wyraźniej, pisemnej zgody Akademii Przemysłu i Środowiska, kopiowania, redystrybucji, rozpowszechniania, udostępniania oraz wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie www.przemyslisrodowisko.pl i platformie szkoleniowej.