Pod koniec 2022 roku Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy podzielił się ogromną ilością danych dotyczących gospodarki odpadami w 2020 roku w formie raportu „Gospodarowanie odpadami komunalnymi w 2020 r. Sprawozdania marszałków województw z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2020 r.” [1]. Dzięki temu zbiorowi informacji można się dowiedzieć między innymi, ile odpadów komunalnych zostało wytworzonych, jakie odpady były wytwarzane najczęściej, w jaki sposób były zagospodarowywane, ile wyniósł wskaźnik efektywności gospodarowania odpadami i wiele innych.
Sprawdźmy, co przyniosło gospodarka odpadów komunalnymi w 2020 roku!
Źródła danych
Dane zawarte w raporcie IOŚ-PIB pochodzą z rocznych sprawozdań marszałków województw, które prezentują zbiorcze dane o gospodarowaniu odpadami komunalnymi w systemie gminnym w ujęciu wojewódzkim. Marszałkowie zbierają dane poprzez roczne sprawozdania przekazywane im przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, podmioty prowadzące punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych (tzw. PSZOKi), podmioty zbierające odpady komunalne (punkty skupu) oraz podmioty prowadzące instalacje komunalne (IK).
Wytworzone odpady komunalne i ich zagospodarowanie – wszystkie źródła
Po zsumowaniu ilości wszystkich odebranych i zebranych odpadów komunalnych w systemie gminnym można wywnioskować, że w 2020 roku wytworzone zostało ich 13 889,0 tys. Mg. Spośród tego 12 890,9 tys. Mg należało do podgrupy o kodzie odpadu 15 01 (odpady opakowaniowe włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) i grupy 20 (odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie). 90,7 proc. wszystkich wytworzonych odpadów zostało odebrane od właścicieli nieruchomości, PSZOKi odebrały 5,8 proc., a punkty skupu zebrały 3,5 proc. odpadów. Wskaźnik wytwarzania wszystkich odpadów komunalnych wskazanych w sprawozdaniach wyniósł 365 kg na mieszkańca, a dla odpadów z podgrupy 15 01 i grupy 20 – 339 kg na mieszkańca.
Spośród odpadów objętych selektywnym zbieraniem największą masę raportowano dla bioodpadów – 1 599 tys. Mg i szkła – 710 tys. Mg. Ilość zebranych rodzajów odpadów różni się w zależności od zbierającego. Takie odpady jak szkło, zmieszane odpady opakowaniowe, tworzywa sztuczne, papier i bio są głównie odbierane bezpośrednio od właścicieli nieruchomości, a metale oddawane punktom skupu.
Spośród wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych 91,4 proc. z nich zostało przekazanych do instalacji, 1,6 proc. podlegało magazynowaniu, 0,8 proc. zostało poddane odzyskowi poza instalacjami i urządzeniami, a 0,3 proc. zostało przekazane osobom fizycznym. Sposób zagospodarowania 6 proc. wytworzonych odpadów nie jest znany.
Odpady komunalne zmieszane – wszystkie źródła
Sprawozdania marszałków województw zawierają szczegółowe informacje na temat niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, czyli 20 03 01. Marszałkowie wykazali, że w 2020 roku odebrano 7 536,6 tys. Mg odpadów komunalnych zmieszanych. Najwięcej odpadów tego typu powstało w województwie mazowieckim, a najmniej w podlaskim i lubuskim. Wskaźnik wytwarzania odpadów przez mieszkańców uwzględniający populację województw wykazuje, że najwięcej, bo 266,4 kg odpadów zmieszanych przypadało na mieszkańca w województwie dolnośląskim. Najniższy wskaźnik posiadało województwo lubelskie.
84,5 proc. zebranych odpadów zmieszanych poddano przetwarzaniu w instalacjach MBP, 9,8 proc. poddano termicznemu przekształcaniu, a 1,4 proc. było magazynowane, sortowane, składowane lub zostało poddane innym procesom. Nie jest znany sposób postępowania z 4,3 proc. odpadów.
Ponowne użycie i recykling – wszystkie źródła
Spośród 3 990,8 tys. Mg odpadów odebranych i zebranych w postaci papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50 proc. wagowo, 2 880,7 tys. odpadów zostało przygotowanych do ponownego użycia lub poddanych recyklingowi. 2 795,5 tys. Mg, czyli 97 proc. przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi odpadów należało do podgrupy 15 01 (odpady opakowaniowe włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi), grupy 20 (odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie) i podgrupy 19 12 (odpady z mechanicznej obróbki odpadów (np. obróbki ręcznej, sortowania, zgniatania, granulowania) nieujęte w innych grupach). Były to głównie odpady opakowaniowe ze szkła, papieru i odpady biodegradowalne o łącznej masie odpowiednio: 669,9 tys. Mg, 538,8 tys. Mg i 496,5 tys. Mg.
Najwięcej odpadów przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi przekazano w województwie wielkopolskim, a najmniej w podlaskim. Wskaźnik efektywności gospodarowania odpadami z podgrupy 15 01 i grupy 20 wykazał, że najwyższy poziom efektywności posiada województwo wielkopolskie, a najniższy świętokrzyskie. Wskaźnik efektywności dla Polski dla odpadów z podgrupy 15 01 i grupy 20 wyniósł 21,7 proc., a dla wszystkich odpadów komunalnych przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi oraz wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych w systemie gminnym wyniósł 20,7 proc.
Odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości
W 2020 roku odpady komunalne w systemie gminnym zostały odebrane od 8 664 638 właścicieli nieruchomości, a ich masa łącznie to 12 595 tys. Mg odpadów. Najwięcej odpadów komunalnych przypadających na mieszkańca województwa (populacja według rejestru gmin) zostało odebranych w województwie małopolskim, a najmniej w podkarpackim. Wskaźniki odbioru dla tych obszarów wynosiły odpowiednio 503 kg i 228 kg na mieszkańca. Suma odebranych odpadów była jednak największa w województwie mazowieckim, gdzie odebrano ich 1 923,9 tys. Mg. Najmniej odpadów odebrano w województwie podlaskim. Było to 40 tys. Mg odpadów.
W Polsce odpady powinny być selektywnie zbierane z podziałem na: papier, szkło, metale, tworzywa sztuczne, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady. Łącznie zebrano ich 3 610,4 tys. Mg, czyli stanowiły one około 29 proc. wszystkich odebranych w systemie gminnym odpadów. Najczęściej selektywnie zbieranymi odpadami komunalnymi, które były odbierane od właścicieli nieruchomości były odpady biodegradowalne, a następnie szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe, tworzywa sztuczne, papier i metale.
Odpady z grupy 20 (odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie) i podgrupy 15 01 (odpady opakowaniowe włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) stanowią łącznie prawie 97 proc. wszystkich odebranych odpadów komunalnych, a 30 proc. odebranych odpadów z tych grup to odpady zebrane selektywnie. Z podgrupy 15 01 najwięcej zostało odebranych odpadów o kodach 15 01 07 (opakowania ze szkła) i 15 01 06 (zmieszane odpady opakowaniowe). Wśród odpadów z podgrupy 20 01 dominowały te o kodzie 20 01 08 (odpady kuchenne ulegające biodegradacji), w podgrupie 20 02 – 20 02 01 (odpady ulegające biodegradacji), a w podgrupie 20 03 – 20 03 01 (niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne). Odpady komunalne zmieszane (niesegregowane) były najczęściej odbieranym odpadem od właścicieli nieruchomości w systemie gminnym, stanowiąc prawie 60 proc. wszystkich odebranych odpadów.
Zagospodarowanie odebranych od właścicieli nieruchomości odpadów komunalnych
Do zagospodarowania w 2020 roku w Polsce zostało przekazanych 12 103,8 tys. Mg odpadów odebranych od właścicieli nieruchomości. Aż 95 proc. odebranych odpadów zostało przekazanych do instalacji. Sposób zagospodarowania 4 proc. odpadów nie jest znany. Niewielka część odebranych odpadów została poddana odzyskowi poza urządzeniami i instalacjami oraz przekazana osobom fizycznym. Były to głównie odpady o kodzie 20 03 07 (odpady wielkogabarytowe) i 15 01 02 (opakowania z tworzyw sztucznych) i były one przekazywane w największych ilościach w województwie śląskim i dolnośląskim. W województwie lubuskim i podlaskim całość odebranych od właścicieli nieruchomości w systemie gminnym odpadów komunalnych była zagospodarowywana w instalacjach.
Magazynowanie odpadów komunalnych odebranych od właścicieli nieruchomości
Pod koniec 2020 roku magazynowane było 167 tys. Mg odpadów komunalnych odebranych od właścicieli nieruchomości, czyli 1,3 proc. całości odebranych odpadów. Największa ilość odpadów była magazynowana w województwie małopolskim, a w województwie lubuskim odpady nie były magazynowane. Najczęściej magazynowane było odpady o kodzie 20 02 01 (odpady ulegające biodegradacji) i 20 03 01 (niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne).
Zebrane i magazynowane odpady komunalne – PSZOK
W 2020 roku PSZOKi zebrały 801,1 tys. Mg odpadów komunalnych, a 55 proc. z nich stanowiły odpady z podgrupy 15 01 (odpady opakowaniowe włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) i grupy 20 (odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie). 400,5 tys. Mg odpadów pochodziło z grupy 20, przy czym najczęściej były to odpady o kodach 20 03 07 (odpady wielkogabarytowe) i 20 02 01 (odpady ulegające biodegradacji). Z podgrupy 15 01 najwięcej odpadów miało kod 15 01 01 (opakowania z papieru i tektury), 15 01 07 (opakowania ze szkła) i 15 01 02 (opakowania z tworzyw sztucznych).
W 2020 roku zgodnie ze sprawozdaniami PSZOKi magazynowały łącznie 27,8 tys. Mg odpadów. 40 proc z nich stanowiły odpady z podgrupy 15 01 i grupy 20, w których przeważały odpady o kodzie 20 03 07 (odpady wielkogabarytowe), których było 4,1 tys. Mg. Największą ogólną ilość magazynowanych odpadów zanotowano dla województwa wielkopolskiego, mazowieckiego i zachodniopomorskiego, a najmniejszą dla lubuskiego i podlaskiego.
Zebrane i magazynowane odpady komunalne – punkty skupu
W 2020 roku w punktach skupu zebrano łącznie 492,7 tys. Mg odpadów komunalnych, przy czym 282,2 tys. Mg stanowiły odpady z podgrupy 15 01 (odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi)) i grupy 20 (odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie). Najwięcej zebranych odpadów z tych grup to odpady o kodach 15 01 01 (opakowania z papieru i tektury), 20 01 40 (metale) i 15 01 04 (opakowania z metali). Po dokonaniu sumowania wykazano, że największą masę posiadały zebrane odpady metalowe i papierowe.
Pod koniec 2020 roku punkty skupu magazynowały 20,7 tys. Mg odpadów, w tym 16,8 tys. Mg odpadów z podgrupy 15 01 i grupy 20. Największą masą charakteryzowały się odpady o kodzie 15 01 04 (opakowania z metali), 20 01 40 (metale) i 15 01 01 (opakowania z papieru i tektury).
Zagospodarowanie odpadów – PSZOK i punkty skupu
PSZOKi i punkty skupu łącznie do zagospodarowania w instalacjach przekazały w 2020 roku 1 175 tys. Mg odpadów komunalnych, czyli 96 proc. zagospodarowanych odpadów. Pozostałe 3 proc. odpadów zostało zagospodarowane poza instalacjami i urządzeniami, a 1 proc. przekazany został osobom fizycznym. Spośród odpadów z podgrupy 15 01 (odpady opakowaniowe włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) i grupy 20 (odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie), odpady o kodzie 15 01 03 (opakowania z drewna), 20 01 40 (metale) i 20 01 38 (drewno inne niż wymienione w 20 01 37) były przekazane osobom fizycznym w największej ilości. Spośród odpadów zagospodarowanych poza instalacjami i urządzeniami przeważały te o kodzie 20 03 07 (odpady wielkogabarytowe).
Cały czas trwa proces weryfikacyjny sprawozdań, co może sprawić, że dane przedstawione w opracowaniu IOŚ-PIB będą różnić się względem ostatecznych wyników. Aktualne dane pozwalają jednak na dokonanie ogólnej oceny efektywności gospodarowania odpadami komunalnymi.
Spodobał Ci się nasz materiał? Może zainteresuje Cię również:
● Odpady komunalne – dlaczego ich zagospodarowanie kosztuje coraz więcej?
[1] Raport IOŚ-PIB “Gospodarowanie odpadami komunalnymi w 2020 r. Sprawozdania marszałków województw z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2020 r.” https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2022/08/raport-gospodarowanie-odpadami-komunalnymi-w-2020-r-sprawozdania-marszalkow-wojewodztw.pdf [dostęp: 2023-01-31]
