Opłata za jednorazowe opakowania plastikowe – projekt ustawy

Opłata za jednorazowe opakowania plastikowe – projekt ustawy Przemysł i Środowisko

Loading

EDIT: 24 czerwca 2021 r. Zaktualizowano o Wytyczne Komisji dotyczące produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko [6] (zwane dalej: Wytycznymi), które opublikowano w dniu 7 czerwca 2021 r., oraz o stanowisko Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste i Fundacji WWF Polska.

EDIT 13 maja 2021 r. Zaktualizowano w oparciu o informacje podane przez wiceministra klimatu i środowiska Jacka Ozdobę, stanowisko Związku Pracodawców Przemysłu Opakowaniowego i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK (pismo z dnia 21 kwietnia 2021 r.) oraz uzupełniono informacje dotyczące obowiązków Urzędów Marszałkowskich i opinię Polskiego Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych oraz Fundacji WWF Polska.

W dniu 1 kwietnia 2021 r., na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano niezwykle ważny projekt ustawy o numerze UC73 [1], który dotyczy zmiany ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (dalej zwany: projekt o obowiązkach przedsiębiorców) [2]. Projekt przygotowany przez Ministra Klimatu i Środowiska ma na celu wdrożenie do polskiego prawa, do dnia 3 lipca 2021 r., przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/904 z 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Single Use Plastics) [3]. O konieczności podjęcia działań informowaliśmy już w styczniu w artykule Przygotuj się na podatek od plastiku

EDIT: 24 czerwca 2021 r. W opublikowanych Wytycznych [6] dotyczących interpretacji i wdrażania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (zwanej dalej: Dyrektywą SUP), Komisja Europejska wskazuje przykłady produktów, które uznaje się za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. W Wytycznych skoncentrowano się na następujących produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych:

  • balony,
  • patyczki mocowane do balonów,
  • pojemniki oraz butelki na napoje o pojemności do trzech litrów, w tym ich zakrętki i wieczka,
  • wykonane z polistyrenu ekspandowanego pojemniki na napoje, w tym ich zakrętki i wieczka,
  • mieszadełka do napojów,
  • patyczki higieniczne,
  • kubki na napoje,
  • kubki na napoje oraz wykonane z polistyrenu ekspandowanego kubki na napoje – w tym ich pokrywki i wieczka,
  • sztućce (widelce, noże, łyżki, pałeczki),
  • pojemniki na żywność,
  • pojemniki na żywność wykonane z polistyrenu ekspandowanego,
  • lekkie plastikowe torby na zakupy,
  • paczki i owijki,
  • talerze, podpaski higieniczne, tampony oraz aplikatory do tamponów,
  • słomki,
  • wyroby tytoniowe z filtrami i filtry sprzedawane do używania z wyrobami tytoniowymi,
  • chusteczki nawilżane.

Wszystkie wskazane powyżej grupy produktów jednorazowych w Wytycznych zostały dokładnie opisane wraz ze wskazaniem kryterium określonym w Dyrektywie SUP. Ponadto przedstawiono wyłączenia, przegląd produktów oraz wykaz ilustrujących je przykładów.

W Wytycznych Komisji Europejskiej nie ujęto szczegółowo narzędzi połowowych ani produktów z oksydegradowalnego tworzywa sztucznego. W ich przypadku, zgodnie z zapisami zawartymi w art. 5 Dyrektywy SUP, zakazuje się wprowadzania ich do obrotu. Zakaz obejmuje wszystkie rodzaje produktów wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, niezależnie od tego, czy są one jednorazowego użytku, czy też nie.  Ponadto nie stosuje się rozróżnienia między oksydegradowalnym tworzywem sztucznym ulegającym biodegradacji a oksydegradowalnym tworzywem sztucznym, które nie ulega biodegradacji.

W dokumencie Komisja Europejska przedstawia dokładne wytyczne dotyczące najważniejszych definicji Dyrektywy SUP (zaczynając od samego tworzywa sztucznego, które zostało bardzo szczegółowo przedstawione [7]) i przykłady produktów, co do których należy rozważyć, czy wchodzą w jej zakres.

Przykłady wskazane w Wytycznych, służą zilustrowaniu sposobu interpretacji niektórych definicji i stosowanych wymogów Dyrektywy SUP w kontekście konkretnych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Samą treść opublikowanego dokumentu wraz z przykładami należy odbierać jako odzwierciedlenie poglądów Komisji Europejskiej – nie jest ona prawnie wiążąca dla członków UE (wiążąca interpretacja przepisów UE leży w wyłącznej kompetencji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej).

W przygotowanych Wytycznych dużą wagę położono na kwestię bezpieczeństwa żywności. Działając w  świetle pandemii koronawirusa Komisja podkreśliła, że zgodnie z zapisami zawartymi w art. 11 Dyrektywy SUP, w których wymaga się, aby środki podejmowane w celu transpozycji i wdrożenia art. 4–9 Dyrektywy, były zgodne z unijnym prawem żywnościowym, co ma na celu zapewnienie, by higiena żywności i bezpieczeństwo żywności nie były zagrożone. Wymaga się, aby środki nie zagrażały również dobrym praktykom w zakresie higieny oraz zakresie produkcji, a także informacjom dla konsumentów.

Wytyczne Komisji wskazują również dokładne powiązanie między dwoma dyrektywami tzn. między Dyrektywą SUP, a Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady nr 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r., w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych [8].

W zestawieniach tabelarycznych zamieszczonych w Wytycznych, wskazano jakie produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, uważa się za opakowania i których nie uważa się za opakowania na podstawie dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Zgodnie z tabelą 1-3 zawartą w Wytycznych Komisji: Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, których nie uważa się za opakowania to:

  • Sztućce, słomki i mieszadełka, gdyż zazwyczaj nie pełnią funkcji opakowania (nie spełniają kryterium art. 3 pkt 1 ppkt (iii) dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych);
  • Pojemniki, w tym pojemniki na żywność, pojemniki na napoje i butelki na napoje (w tym ich zakrętki i wieczka), kubki na napoje (i ich pokrywki i wieczka) wprowadzone do obrotu puste i bez zamiaru napełnienia ich w punkcie sprzedaży (nie spełniają kryterium art. 3 pkt 1 ppkt (ii) dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych);
  • Produkty, których nie uważa się za opakowania: to patyczki higieniczne, balony, podpaski higieniczne, tampony oraz aplikatory do tamponów, chusteczki nawilżane, wyroby tytoniowe z filtrami i filtry sprzedawane do używania z wyrobami tytoniowymi.

Dla przypomnienia Dyrektywa SUP kładzie nacisk na bardziej wydajne wykorzystywanie zasobów oraz ogólnie bardziej wydajną gospodarkę o zamkniętym obiegu tworzyw sztucznych, z jednoczesnym zachowaniem wysokiej efektywności gospodarczej i środowiskowej. Dyrektywa jest w pełni zgodna z celami polityki gospodarki o obiegu zamkniętym, stanowiąc  integralną część 10-ciu priorytetów Komisji Europejskiej pod przewodnictwem Jeana-Claude’a Junckera. W szczególności pierwszego priorytetu – dotyczącego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i inwestycji.

EDIT 13 maja 2021 r. Zaktualizowano w oparciu o informację podaną przez wiceministra klimatu i środowiska Jacka Ozdobę.

Podczas wywiadu udzielonego Dziennikowi Gazeta Prawna, wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba poinformował, że zakończyły się konsultacje projektu ustawy w sprawie wdrożenia Dyrektywy Single Use Plastics. Jednocześnie zaznaczył, że lipcowy termin wejścia krajowych przepisów wdrażających Dyrektywę SUP, jest trudny do dotrzymania, a Ministerstwo jest otwarte na konsultacje dotyczące samej ustawy, jak i rozporządzeń. Zaznaczył, że decyzje związane z wdrożeniem do krajowego prawa Dyrektywy SUP podejmowane są przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz m.in. kancelarię premiera. Sam projekt uwzględniający uwagi wniesione w czasie konsultacji społecznych powinien pojawić się w czerwcu br.

Cel Dyrektywy Single Use Plastics

Dyrektywa powstała w czerwcu 2019 r., wcześniej kraje członkowskie zaobserwowały, że tworzywa sztuczne stanowią od 80 do 85 proc. wszystkich odpadów, które znajdują się w morzach. Aż 50 proc. z nich to właśnie odpady w postaci przedmiotów wykorzystywanych przez nas jednorazowo, a kolejne 27 proc. odpadów stanowią narzędzia połowowe, zawierające tworzywa sztuczne. Naukowcy badający organizmy morskie potwierdzili obecność fragmentów tworzyw sztucznych u takich gatunków morskich, jak: żółwie morskie, wieloryby, ptaki, a także u niektórych gatunków ryb oraz skorupiaków. Morza i oceany od wieków stanowią ogromną bazę żywieniową człowieka. Spożywając dary morza do naszych organizmów wraz z wszystkimi makro- i mikaro- elementami trafiają również tworzywa sztuczne. Podjęte przez Unię działania mają zmniejszyć masę oksydegradowalnych tworzyw sztucznych w akwenach morskich, umożliwiając ochronę: zdrowia i życia człowieka, a także organizmów morskich, jak i samych mórz. Obserwacje te zostały opublikowane m.in. w dokumencie z dnia 16 stycznia 2018 r., w postaci „Sprawozdania Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wpływu stosowania oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, w tym oksydegradowalnych plastikowych toreb na zakupy, na środowisko naturalne” [4].

EDIT: 24 czerwca 2021 r. Zaktualizowano o stanowisko Fundacji WWF Polska.

Fundacja WWF Polska podkreśla, że projekt ustawy wdrażającej Dyrektywę SUP obejmuje również narzędzia połowowe zawierające tworzywa sztuczne. Wprowadzenie w życie zapisów Dyrektywy SUP dotyczących zobowiązań przedsiębiorcy do ponoszenia kosztów: zbierania, transportu i zagospodarowania opadów z zagubionych narzędzi połowowych umożliwi zmniejszenie problemu jakim są zagubione narzędzia połowowe w regionie Morza Bałtyckiego. Ponadto wskazuje, że w rozwiązaniu problemu pomoże wyznaczenie minimalnych poziomów ich zbierania.

Jednakże w ocenie Fundacji WWF Polska, do kluczowych zagadnień związanych z zanieczyszczeniem środowiska morskiego należy także: znakowanie sieci, odbiór tych, które wyciągnięto z morza, oraz tych znajdujących się w portach rybackich oraz ich unieszkodliwianie. Problem stanowi również infrastruktura portów, jak i same porty, które nie są przygotowane na odbiór tego typu odpadów. Według danych podanych przez Fundację WWF Polska, tylko w 28 proc. portów dostępne są urządzenia do odbioru zużytych sieci, których rocznie jest to około 10 tys. sztuk.

EDIT 13 maja 2021 r. Zaktualizowano w oparciu o stanowisko Związku Pracodawców Przemysłu Opakowaniowego i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK (pismo z dnia 21 kwietnia 2021 r.) [5] oraz informację podaną przez wiceministra klimatu i środowiska Jacka Ozdobę.

Związek Pracodawców Przemysłu Opakowaniowego i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK (zwany dalej Związkiem) podkreśla, że Dyrektywa SUP zostanie wdrożona częściowo, gdyż nadal brak zmian w innych ustawach regulujących gospodarkę opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Szczególne obawy budzi wprowadzenie obowiązku określonego w art. 8 Dyrektywy, który projekcie wpisano jako art. 1 pkt. 5) oraz wprowadzenie art. 3k-3o do zmienianej ustawy z dnia 11 maja 2001 r., o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej.

Związek podkreśla, że „projekt przewiduje, iż przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego […] ponosi coroczną opłatę na pokrycie kosztów: zbierania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju, które wprowadził do obrotu, pozostawionych w publicznych systemach zbierania odpadów, w tym kosztów utworzenia i utrzymania tych systemów, transportu tych odpadów i ich przetwarzania, oraz uprzątania, transportu i przetwarzania odpadów powstałych z produktów takiego samego rodzaju jak odpady powstałe z produktów, które wprowadził do obrotu. Opłata ma wynosić maksymalnie 5 groszy od każdego wprowadzonego produktu, a ostateczna jej wysokość […] zostanie określona na drodze rozporządzenia, […] zaś podstawą do określenia stawek będzie konieczność pokrycia kosztów zagospodarowania tych odpadów oraz utworzenia i utrzymania publicznych systemów zbierania.” Taki zapis w ocenie Związku nie jest zgodny z art. 8 ust 3 i 4 Dyrektywy SUP, gdyż w projekcie nie wskazano i nie uzasadniono: jakie są koszty zbierania odpadów i utrzymania w czystości miejsc publicznych? Jak te środki będą wykorzystywane przez NFOŚiGW na pokrycie kosztów prac utrzymania czystości? Jaki jest związek opłaty w wymiarze stawki maksymalnej z kosztami jakie należy pokryć oraz czy stawka jest proporcjonalna do kosztów?

Zgodnie z Dyrektywą SUP „koszty są ustalone z zachowaniem przejrzystości między zainteresowanymi podmiotami.” Według Związku zgodnie z zapisami projektu „przedsiębiorcy obciążeni opłatą nie będą mieli żadnego udziału w procesie ustalania kosztów ani wiedzy, jakie są to koszty i czy pobrane od nich środki są do tych kosztów adekwatne”. Ponieważ w projekcie ustawy gminy nie zostały zobowiązane do publikowania informacji o kosztach, które mają być pokrywane z opłaty, może to naruszać istotę przejrzystości. Ponad to Dyrektywa SUP zakłada, że „z myślą o minimalizacji kosztów administracyjnych państwa członkowskie mogą ustalić wkłady finansowe na rzecz kosztów sprzątania odpadów poprzez ustanowienie odpowiednich, wieloletnich kwot zryczałtowanych.” Jak podkreśla Związek, zgodnie z zapisami Dyrektywy SUP, koszty te mają odzwierciedlać rzeczywiste nakłady poniesione na zbiórkę i usuwanie zanieczyszczeń z miejsc publicznych. Czyli nie mogą dotyczyć tych odpadów, które są zbierane selektywnie jako element systemu lub poza systemem i poddawane procesom recyklingu czy odzysku.

Zaproponowanym przez Związek rozwiązaniem może być opłata zryczałtowana, ale „wyłącznie na określone ilościowo, wymienione w załączniku do ustawy odpady po produktach, które nie trafiają do zbiórki selektywnej w systemie pojemnikowym/workowym lub poza systemem […] i nie trafią z takiej zbiórki do recyklingu lub odzysku.” Sama zaś opłata powinna być pobierana po określeniu, rzeczywistych kosztów realizacji danych działań przez gminy, a nie pobierana z założeniem, że każdy produkt stanie się odpadem, który znajdzie się na terenie publicznym i go zanieczyści. Poza tym opłata powinna dotyczyć nie tylko rodzajów opakowań znajdujących się poza systemem zbiórki, ale również i ich masy.

Jak wskazał w wywiadzie dla Dziennika Gazety Prawnej, Jacek Ozdoba kwota 5 groszy stanowi proponowaną maksymalną stawkę, natomiast rzeczywiste stawki dla konkretnych grup produktów będą określane w rozporządzeniach. Zaznaczył, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska jest otwarte na uwagi, jednakże musimy pamiętać o tym, że jesteśmy zobowiązani do implementacji przepisów Unii Europejskiej.

EDIT: 24 czerwca 2021 r. Zaktualizowano stanowisko Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste.

Polskie Stowarzyszenie Zero Waste podkreśla, że w założeniu Komisji Europejskiej opłata za wprowadzania do obrotu plastikowych przedmiotów przeznaczonych do jednorazowego użycia miała wymusić na producentach tych przedmiotów stosowanie recyklatu oraz takich opakowań, które łatwo będzie można przetworzyć, a nie obciążać budżet państwa, czyli obywateli, jak zapowiedział w marcu br. wiceminister Jacek Ozdoba.

Stowarzyszenie przedstawiło resortowi swoje uwagi i zastrzeżenia do projektu ustawy, która wdraża Dyrektywę SUP. Jedną z wniesionych uwag była propozycja ograniczenia zużycia jednorazowych kubków oraz pojemników na żywność do 50 proc. w 2025 r. oraz dalsze jego obniżanie do 80 proc. w 2030 r. Poza tym postulowano o wprowadzenie zakazu stosowania jednorazowych kubków i pojemników na żywność w administracji publicznej.

W ocenie Stowarzyszenia najważniejszym celem powinno być zastrzeżenie konieczności wykorzystania recyklatu we wszystkich typach opakowań na poziomie minimum 50 proc. do 2030 r. Realizacja tego celu miałaby być wzmacniana poprzez wprowadzenie opłaty modulowanej, ponoszonej przez wprowadzających produkty wyłącznie z surowca pierwotnego.

Polskie Stowarzyszenia Zero Waste opowiada się też za wprowadzeniem obowiązkowego, scentralizowanego i powszechnego systemu kaucyjnego, który obejmowałby jedno- i wielorazowe opakowania po napojach z tworzyw sztucznych, metalu i szkła.

Dlaczego ten projekt jest tak ważny?

Zapisy zawarte w projekcie dotyczą każdego z nas – pośrednio i bezpośrednio. Zgodnie z jego zapisami z dniem 3 lipca 2021 r. ma obowiązywać zakaz wprowadzania do obrotu plastikowych przedmiotów przeznaczonych do jednorazowego użycia, czyli sztućców, talerzy, słomek, patyczków higienicznych, patyczków do balonów itd., wykonanych z tworzyw sztucznych oraz produktów wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych. Dla tej grupy wyrobów zaproponowano najbardziej radykalne zapisy. Towary wykonane z tych materiałów będą mogły być sprzedawane jedynie do wyczerpania zapasów.

Poza zakazem wprowadzania na rynek części produktów z tworzyw sztucznych, za możliwość korzystania z „dobrodziejstw” innych grup opakowań przyjdzie nam dodatkowo zapłacić. Dotyczy to pojemników, w których sprzedawane są posiłki i napoje przeznaczone do bezpośredniego spożycia, czyli na przykład kubków czy pojemników z polistyrenu ekspandowanego. Takie działanie ma na celu zmniejszenie udziału tego typu opakowań na rynku. Opłata ta ma zostać określona osobnym rozporządzeniem. Zakłada się, że wynosić ona będzie 1 zł PLN za sztukę jednorazowego pojemnika wprowadzonego do obrotu. Opłata ma zostać wliczona w cenę produktu, czyli to konsument poniesie pełen koszt. Celem takiego zabiegu, w ocenie Resortu Klimatu i Środowiska, jest zmiana nawyków konsumenckich, poprzez zniechęcenie do zakupu towarów w opakowaniach jednorazowych z tworzyw sztucznych. Pierwsze efekty prośrodowiskowe w postaci zmniejszenia wykorzystania tego typu pojemników mają być widoczne już do 2026 r.

Poza tym, zgodnie z zapisami zawartymi w projekcie o obowiązkach przedsiębiorców, na wszystkich wyrobach, które zawierają tworzywa sztuczne mają pojawić się czytelne i dobrze widoczne oznaczenia, jak prawidłowo zagospodarować odpad. Gdzie takie informacje powinny się znaleźć? Poza kubkami, opakowaniami wykorzystywanymi do sprzedaży posiłków na wynos, również na chusteczkach nawilżanych czy filtrach stanowiących element wyrobów tytoniowych.

EDIT 13 maja 2021 r. Zaktualizowano o wypowiedź wiceministra klimatu i środowiska Jacka Ozdoby i stanowisko Fundacji WWF Polska.

Zgodnie z wypowiedzią Jacka Ozdoby dla DGP opłata za wprowadzenie pojemników, w których sprzedawane są posiłki i napoje przeznaczone do bezpośredniego spożycia, czyli na przykład kubki czy pojemniki z polistyrenu ekspandowanego, zostanie określona przez rozporządzenie, które zostanie wypracowane w toku konsultacji społecznych. Wskazana stawka 1 zł, jest to stawka maksymalna i będzie zróżnicowana w zależności od wprowadzonego produktu. Możliwe, że mając na uwadze trudną sytuację branży gastronomicznej wymogi zostaną złagodzone. Wykorzystamy zostanie model, który obowiązuje i sprawnie funkcjonuje w przypadku toreb foliowych. W przypadku handlu hurtowego, analizowane są zgłoszone w tej kwestii uwagi.

Wdrożenie Dyrektywy SUP bardzo cieszy Fundację WWF Polska. W ocenie jej przedstawicieli, implementacja pozwoli na ograniczenie „zalewania” środowiska przyrodniczego przez jednorazowe produkty z tworzyw sztucznych. Natomiast konieczność umieszczania informacji o zagospodarowaniu jest kolejną formą edukacji.

Kogo będzie beneficjentem nowych obowiązków?

Projekt ustawy o obowiązkach przedsiębiorców, wskazuje dwie grupy podmiotów gospodarczych, które będą musiały wywiązać się z nowych obowiązków. Jest to handel detaliczny i hurtowy oraz gastronomia, która od ponad roku znajduje się w trudnej sytuacji związanej z ograniczeniami wywołanymi przez wirus COVID-19 i jednocześnie została „uzależniona” od stosowania jednorazowych pojemników na żywność.

Wszystkie podmioty gospodarcze wprowadzające na rynek opakowania jednorazowe z tworzyw sztucznych, w których podawane są napoje i posiłki, będą miały obowiązek pobierania opłaty. Następnie zebraną przez siebie sumę, raz na kwartał będą musiały wpłacić na konto urzędu marszałkowskiego, właściwego dla miejsca prowadzenia swojej działalności. Podobny sposób postępowania stosowany jest w przypadku opłat za wprowadzenie na rynek z jednorazowych toreb z tworzyw sztucznych.

Przedsiębiorcy będą mieli również obowiązek prowadzenia rocznej ewidencji (w formie papierowej lub elektronicznej), która będzie określać liczbę nabytych i wydanych jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych lub produktów w jednorazowych opakowaniach z tworzywa. Zestawienia będą musiały być archiwizowane przez okres 5 lat. Każdy sklep, hurtownia czy przedsiębiorstwo gastronomiczne ma prowadzić oddzielną ewidencję.

Co ciekawe, w projekcie nowelizacji, wnioskodawca wpisał również obowiązek umożliwienia klientowi dokonania wyboru opakowania wielokrotnego użytku lub wykonanego z innych niż tworzywa sztuczne materiałów.

EDIT 13 maja 2021 r. Zaktualizowano o stanowisko Fundacji WWF Polska.

WWF Polska chwali zaproponowany w projekcie ustawy wdrażającej Dyrektywę SUP, zapis dotyczący obowiązku umożliwienia wyboru innego opakowania, podkreślając, że jest to kolejny krok wdrażający ideę GOZ. Jak podkreślono, należy zwrócić szczególną uwagę, by alternatywne opakowania pozwoliły nie tylko ograniczyć konsumpcjonizm, lecz zapewnić wydłużenie cyklu życia produktu i tym samym zmniejszyć jego negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze.

Nie wiadomo jakie będą kary za niewywiązywanie się z nowych obowiązków przez przedsiębiorców, jednak można spodziewać się, że brak ewidencji będzie dotkliwy dla podmiotu, gdyż Minister Klimatu i Środowiska ma obowiązek raportowania poziomu zużycia tych plastikowych opakowań do Unii Europejskiej.

Projekt zakłada również, obowiązek uiszczania przez podmioty gospodarcze, które wprowadzają na rynek jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych i produkty w jednorazowych opakowaniach z tworzyw sztucznych opłat, które będą wydatkowane na kampanie edukacyjne, akcje sprzątania, transport i zagospodarowania odpadów powstałych z takich produktów. W projekcie ustalono maksymalną kwotę opłaty w wysokości 5 groszy, za każdą sztukę wprowadzanego na rynek jednorazowego opakowania plastikowego. Jednakże właściwe stawki zostaną dopiero określone w osobnym rozporządzeniu.

EDIT 13 maja 2021 r. Zaktualizowano o stanowisko Polskie Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych.

W ocenie Polskiego Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych (zwany dalej PZPTS) Dyrektywa SUP daje całą gamę możliwości zmniejszenia wprowadzanych na rynek ilości przedmiotów jednorazowego użytku. Jednak pierwszym krokiem przed wprowadzeniem nowych regulacji prawnych, powinna być analiza rzeczywistej ilości „problemowych” opakowań, a po 6 miesiącach działania ewidencji powinny zostać określone cele redukcji ich ilości wraz z doborem odpowiednich narzędzi. Poza tym arbitralne określenie opłaty jest niezgodne z Dyrektywą SUP, która wskazuje rodzaj kosztów ponoszonych przez producenta. Sprzeciw wzbudza nałożenie kolejnej opłaty na torby, które są już obłożone opłatą recyklingową w wysokości 25 groszy. Co istotne opłata recyklingowa w tym przypadku przyczyniła się redukcji stosowania toreb w Polsce o około 90 proc. PZPTS wskazuje również na problem przedsiębiorców związany z koniecznością szybkiej zmiany profilu działalności. Posiadane zasprzętowinie nie zawsze pozwala na zmianę stosowanego surowca.

Zakłada się, że opłata ta ma być uiszczana co roku na konto, właściwego ze względu na lokalizację podmiotu, urzędu marszałkowskiego. Następnie ma ona zostać przekazana na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wysokość opłaty określono jako iloczyn obowiązującej stawki oraz ilość jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych wprowadzonych do obrotu w okresie jednego roku kalendarzowego.

EDIT 13 maja 2021 r. Zaktualizowano o informacje dotyczące obowiązków Urzędów Marszałkowskich.

Zgodnie z projektem ustawy wdrażającej Dyrektywę SUP, opłaty będą wpłacane na konto urzędu marszałkowskiego do 15-go dnia miesiąca po kolejnym kwartale roku kalendarzowego. W przypadku, gdy opłata nie zostanie uiszczona lub w ocenie urzędu zostanie ona zaniżona, marszałek sam określi jej wysokość. Ponadto, jeśli jego decyzja nie zostanie zrealizowana, zgodnie z projektem będzie mógł on doliczyć do niej kolejne 50 proc.

Przewidywane zyski… i zagrożenia

Poza zmianą nawyków konsumenckich, wprowadzenie w życie zapisów określonych w projekcie o obowiązkach przedsiębiorców, Ministerstwo Klimatu i Środowiska przewiduje uzyskanie zysku z opłat w wysokości 21 mln PLN rocznie. Kwota ta możliwa będzie do uzyskania, w przypadku stuprocentowej ściągalności należności. Zakłada się, że 99 proc. z uzyskanej sumy ma trafić do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i zostać przeznaczona na ochronę środowiska, zaś 1 proc. ma umożliwić obsługę całego systemu.

Mając na uwadze doświadczenia związane z uzyskaniem wpływów z opłat za jednorazowe torby z tworzyw sztucznych, osiągnięcie zysku w wysokości 21 mln PLN rocznie będzie bardzo trudne do zrealizowania… Niestety prace nad projektem ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, tylko delikatnie dotykały tematu związanego z rozszerzoną odpowiedzialnością producenta – ROP. Specjaliści z branży odpadowej cały czas podkreślają, że potrzebne są  systemowe rozwiązania dla całej gospodarki odpadami…

Głównym zagrożeniem jest czas. Dyrektywa Single Use Plastics powstała w 2019 roku. Polska jako członek Unii Europejskiej ma obowiązek wdrożyć jej zapisy w lipcu 2021 r., właśnie poprzez wdrożenie projektu ustawy o obowiązkach przedsiębiorców oraz wydanie rozporządzeń, które mogły jeszcze nie powstać, a przynajmniej ich treść nie jest znana. Mając na uwadze terminy, Polska ma niecałe 3 miesiące na implementację podstawowych zapisów dyrektywy. I tu nasuwa się pytanie: czy aby zdążymy w terminie? Teraz już wiemy, że jednak nie…


[1] Wykaz prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, projekt nr UC73 https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12345305/katalog/12777259#12777259 [dostęp: 2021-04-08]

[2] Projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12345305/12777259/12777260/dokument497235.pdf [dostęp: 2021-04-08]

[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32019L0904&from=PL  [dostęp: 2021-04-08]

[4] Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wpływu stosowania oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, w tym oksydegradowalnych plastikowych toreb na zakupy, na środowisko naturalne z dnia 16 stycznia 2018 r. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0035&from=EN [dostęp: 2021-04-08]

[5] Stanowisko Związku Pracodawców Przemysłu Opakowaniowego i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK (pismo z dnia 21 kwietnia 2021 r.) EKO-PARK Stanowisko dotyczące projektu nowelizacji ustawy o obowiązkach przedsiębiorców  [dostęp: 2021-05-13]

[6] Wytyczne Komisji dotyczące produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (2021/C 216/01) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021XC0607(03)&from=PL (dostęp: 2021-06-24)

[7] Definicja tworzywa sztucznego według Wytycznych Komisji dotyczących produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (2021/C 216/01), brzmi:

2.1 Tworzywa sztuczne (art. 3 pkt 1)

Definicję tworzywa sztucznego przedstawiono w art. 3 pkt 1: „tworzywo sztuczne” oznacza materiał składający się z polimeru zgodnie z definicją w art. 3 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (3), do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje i który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych, z wyjątkiem polimerów naturalnych, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane.

Zgodnie z motywem 11 w art. 3 pkt 1 dyrektywy odniesiono się do definicji przedstawionej w rozporządzeniu (WE) nr 1907/2006 (zwanym dalej „rozporządzeniem REACH”) i dodano do niej dodatkowe elementy, aby wprowadzić dostosowaną i odrębną definicję.

W motywie 11 wyraźnie wskazano farby, atramenty i kleje jako materiały polimerowe, które nie wchodzą w zakres stosowania dyrektywy i które nie są objęte zakresem definicji tworzywa sztucznego określonej w art. 3 pkt 1. W związku z tym produkt końcowy, który (inaczej) nie jest wykonany z tworzywa sztucznego, a do którego stosuje się te przepisy, nie jest produktem jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w rozumieniu tej dyrektywy. Kilka terminów i pojęć użytych w art. 3 pkt 1 i w motywie 11 wymaga dalszego wyjaśnienia. W poniższych sekcjach przedstawiono wytyczne dotyczące kluczowych pojęć, mianowicie:

  • polimer (sekcja 2.1.1),
  • może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych (sekcja 2.1.2), oraz
  • polimery naturalne, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane (sekcja 2.1.3).

2.1.1. Polimer

W art. 3 pkt 1 dyrektywy odniesiono się do definicji polimeru z art. 3 pkt 5 rozporządzenia REACH, która brzmi następująco:

„polimer: oznacza substancję składającą się z cząsteczek stanowiących sekwencję jednego lub kilku rodzajów jednostek monomeru. Cząsteczki takie muszą charakteryzować się statystycznym rozkładem masy cząsteczkowej w pewnym zakresie, a różnice w masie cząsteczkowej powinny wynikać przede wszystkim z różnic w liczbie jednostek monomeru w cząsteczce. Polimer zawiera:

a) cząsteczki stanowiące prostą większość wagową, które zawierają co najmniej trzy jednostki monomeru związane kowalencyjnie z co najmniej jeszcze jedną jednostką monomeru lub z innym reagentem;

b) cząsteczki niestanowiące prostej większości wagowej wśród cząsteczek o tej samej masie cząsteczkowej.

W kontekście tej definicji „jednostka monomeru” oznacza przereagowaną formę monomeru w polimerze.” Aby uzupełnić definicję polimeru z rozporządzenia REACH, dodatkowe wytyczne przedstawiono w Poradniku dotyczącym monomerów i polimerów Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) (zwanym dalej „poradnikiem ECHA”):

„Polimer, jak każda inna substancja zdefiniowana w art. 3 ust. 1 [rozporządzenia REACH], może również zawierać dodatki niezbędne do zachowania stabilności polimeru oraz zanieczyszczenia pochodzące z procesu produkcyjnego. Stabilizatory i zanieczyszczenia uznaje się za składniki substancji.”

2.1.2. Może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych

W art. 3 pkt 1 dyrektywy tworzywo sztuczne zdefiniowano jako „materiał […], który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych”. Kwestia możliwości funkcjonowania jako główny składnik strukturalny produktów końcowych dotyczy definicji tworzywa sztucznego, nie zaś definicji produktu jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. W kontekście definicji tworzywa sztucznego kryterium to należy zatem rozumieć jako koncepcję ogólną. Ponieważ w art. 3 pkt 1 w żaden sposób nie określono ani nie ograniczono rodzaju produktu końcowego ani ilości polimeru, co do zasady istnieje szeroki zakres polimerów, które mogą funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych.

2.1.3. Polimery naturalne, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane

Polimery, które spełniają dwa następujące warunki określone w art. 3 pkt 1, wyłącza się z zakresu stosowania dyrektywy: (i) kwalifikują się jako polimery naturalne; oraz (ii) spełniają warunek, zgodnie z którym nie zostały chemicznie zmodyfikowane. Terminy te bardziej szczegółowo wyjaśniono w motywie 11:

Niezmodyfikowane polimery naturalne w rozumieniu definicji „substancji niemodyfikowanej chemicznie” zawartej w art. 3 pkt 40 rozporządzenia […] (WE) nr 1907/2006 nie powinny być objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, ponieważ naturalnie występują w środowisku. W związku z powyższym, do celów niniejszej dyrektywy, definicję polimerów zawartą w art. 3 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 należy dostosować i wprowadzić oddzielną definicję.

Tworzywa sztuczne produkowane przy użyciu zmodyfikowanych polimerów naturalnych lub tworzywa sztuczne produkowane z biopochodnych, kopalnych lub syntetycznych substancji wyjściowych nie występują naturalnie, powinny zostać zatem objęte niniejszą dyrektywą. W związku z tym zmodyfikowana definicja tworzyw sztucznych powinna obejmować oparte na polimerach artykuły gumowe oraz biopochodne i ulegające biodegradacji tworzywa sztuczne, zarówno pochodzące z biomasy, jak i mające ulec biodegradacji z upływem czasu.

(i) Polimery naturalne

Termin „polimery naturalne” zdefiniowano w poradniku ECHA w następujący sposób: Polimery naturalne rozumie się jako polimery będące produktem procesu polimeryzacji, który miał miejsce w przyrodzie, niezależnie od procesu ekstrakcji, za pomocą którego zostały wyodrębnione. Oznacza to, że polimery naturalne nie muszą być „substancjami występującymi w przyrodzie”, jeśli ocenia się je zgodnie z kryteriami określonymi w art. 3 ust. 39 rozporządzenia REACH.

W art. 3 pkt 39 rozporządzenia REACH termin „substancje występujące w przyrodzie” zdefiniowano w następujący sposób:

Substancje występujące w przyrodzie: oznaczają substancje w sposób naturalny występujące w ich postaci własnej, nieprzetworzone lub przetworzone jedynie ręcznie, mechanicznie lub z wykorzystaniem siły grawitacji; poprzez rozpuszczanie w wodzie, flotację, ekstrakcję z wody oraz destylacje z parą wodną lub ogrzewanie jedynie w celu usunięcia wody lub substancje, które w jakikolwiek sposób wyodrębniane są z powietrza.

W związku z powyższym terminy „polimer naturalny” i „substancja występująca w przyrodzie” są dwoma odrębnymi terminami i nie należy ich mylić. Główne rozróżnienie wiąże się z dozwolonymi metodami ekstrakcji. Zakres znaczeniowy terminu „polimer naturalny” odnosi się do szerszej grupy niezależnej od metody stosowanej do ekstrakcji substancji ze środowiska. Ponadto w dyrektywie nie odniesiono się bezpośrednio do art. 3 pkt 39 rozporządzenia REACH. Przykładową konsekwencją takiego podziału i zastosowania definicji zaczerpniętej z poradnika ECHA jest fakt, że celuloza i lignina wyodrębnione z drewna i skrobi kukurydzianej uzyskane w procesie mielenia na mokro spełniają kryteria definicji polimeru naturalnego.

Kolejnym istotnym rozróżnieniem jest to, czy proces polimeryzacji odbył się w przyrodzie, czy też jest wynikiem procesu przemysłowego z wykorzystaniem żywych organizmów. Na podstawie rozporządzenia REACH i powiązanego poradnika ECHA polimerów wytwarzanych w wyniku procesu fermentacji nie uznaje się za polimery naturalne, gdyż polimeryzacja nie odbyła się w przyrodzie. W związku z tym polimerów powstających w wyniku biosyntezy w prowadzonych przez człowieka procesach wytwarzania i fermentacji w warunkach przemysłowych, np. polihydroksyalkanianów (PHA), nie uznaje się za polimery naturalne, gdyż nie powstają one wskutek polimeryzacji odbywającej się w przyrodzie. Co do zasady, jeżeli polimer uzyskuje się w procesie przemysłowym, a ten sam rodzaj polimeru istnieje w przyrodzie, polimeru wytwarzanego nie kwalifikuje się jako polimer naturalny.

(ii) Niemodyfikowany chemicznie

W motywie 11 dyrektywy wyjaśniono, że termin „substancje niemodyfikowane chemicznie” należy odczytywać zgodnie z art. 3 pkt 40 rozporządzenia REACH, który stanowi:

substancja niemodyfikowana chemicznie: oznacza substancję, której struktura chemiczna pozostaje niezmieniona, nawet jeżeli została ona poddana procesowi chemicznemu lub obróbce lub też fizycznej transformacji mineralogicznej, na przykład w celu usunięcia zanieczyszczeń.

Frazę „nie zostały chemicznie zmodyfikowane” w art. 3 pkt 1 dyrektywy dotyczącą polimerów naturalnych należy interpretować następująco: podejmując decyzję o tym, czy polimer został podczas produkcji chemicznie zmodyfikowany, należy uwzględnić wyłącznie różnicę między wprowadzanym a uzyskanym polimerem, pomijając wszelkie modyfikacje, które mogły mieć miejsce podczas procesu produkcji, gdyż nie są one istotne dla właściwości i zachowania wykorzystanego i ostatecznie potencjalnie uwalnianego do środowiska polimeru.

Oznacza to, że na przykład przetwarzanej celulozy – w formie wiskozy, lyocellu i powłoki celulozowej – nie uznaje się za chemicznie zmodyfikowaną, gdyż powstające polimery są niemodyfikowane chemicznie w porównaniu z wprowadzonym polimerem. Octan celulozy uznaje się za chemicznie zmodyfikowany, gdyż – w porównaniu z wprowadzanym polimerem naturalnym – modyfikacje chemiczne celulozy zachodzące podczas procesu produkcji pozostają obecne na koniec procesu produkcji.

Jeżeli zmiany struktury chemicznej polimeru są skutkiem reakcji, które zachodzą wyłącznie podczas procesu ekstrakcji polimeru naturalnego (np. procesu pozyskiwania pulpy drzewnej do ekstrakcji celulozy i ligniny), nie uznaje się ich za skutek chemicznej modyfikacji polimeru naturalnego w rozumieniu art. 3 pkt 1 i motywu 11 dyrektywy. W związku z tym papieru powstałego w procesie pozyskiwania pulpy drzewnej nie uznaje się za składający się ze zmodyfikowanych chemicznie polimerów naturalnych. Interpretacja ta jest również zgodna z oceną skutków towarzyszącą wnioskowi Komisji Europejskiej dotyczącemu tej dyrektywy (zwaną dalej „oceną skutków”), w której produkty papierowe bez wykładziny lub powłoki z tworzywa sztucznego określono jako dostępne, bardziej zrównoważone alternatywy dla produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.

[8] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:31994L0062&from=pl (dostęp: 2021-06-24)

Komentarze do wpisu “Opłata za jednorazowe opakowania plastikowe – projekt ustawy

  1. AN

    Witam. Szukam potwierdzenia źródła informacji dot. przeiwdywanego zysku: „Poza zmianą nawyków konsumenckich, wprowadzenie w życie zapisów określonych w projekcie o obowiązkach przedsiębiorców, Ministerstwo Klimatu i Środowiska przewiduje uzyskanie zysku z opłat w wysokości 21 mln PLN rocznie. „. Czy to jest suma opłat z wprowadzenia całego systemu – kwota wydaje się bardzo mała…. Czy można to gdzieś zweryfikować?

    • Przemysł i Środowisko

      Dzień dobry Pani!
      Publikowany materiał został oparty na informacjach udzielonych Dziennikowi Gazecie Prawnej przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Mając to na uwadze potwierdzenie/weryfikacja tej informacji możliwa jest jedynie przez Resort.
      Pozdrawiam,
      Paulina Pelczyk-Nieborak

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Dlaczego warto nam zaufać?

Doświadczenie

Szkolenia, tworzone przez zespół ekspertów-praktyków

Proces od A do Zet

Szkolenia pokazują cały proces przebiegu postępowania administracyjnego

Wzory, kalkulatory i instruktaże

Dajemy Ci gotowe narzędzia do pracy

Materiały dostępne 24/7

Dzięki formie online możesz korzystać z materiałów w dowolnym czasie

Prosty przekaz

Zrozumiały, klarowny sposób przekazywania wiedzy na skomplikowane tematy

Pomoc w zrozumieniu przepisów

Pomagamy zrozumieć podstawy prawne i podnosimy kompetencje

Studium przypadku

Przykłady z życia wzięte - od najczęściej spotykanych po innowacyjne, niecodzienne

Analiza orzeczeń

Szczegółowo analizujemy orzeczenia sądów i akty prawne, aby najlepiej przygotować Cię do opracowania dokumentacji

Materiały publikowane w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska, nie stanowią porad prawnych lub innego profesjonalnego doradztwa. Prowadzący www.przemyslisrodowisko.pl dokładają wszelkich starań, aby informacje zamieszczone w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska były prawdziwe i rzetelne, jednakże nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie informacji publikowanych w Bazie wiedzy, w szczególności za szkody lub straty poniesione przez kogokolwiek wskutek jakiegokolwiek wykorzystania treści umieszczonych w Bazie wiedzy.

Wszelkie materiały umieszczone w Bazie wiedzy podlegają ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego oraz innych przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej. Nie dopuszcza się, bez wyraźniej, pisemnej zgody Akademii Przemysłu i Środowiska, kopiowania, redystrybucji, rozpowszechniania, udostępniania oraz wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie www.przemyslisrodowisko.pl i platformie szkoleniowej.