Do kogo skierowane jest nagranie?
Nagranie będzie przydatne dla:
- dla kadry zarządzającej małym, średnim i dużym przedsiębiorstwem,
- dla pracowników wydziałów środowiskowych w zakładach,
- osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i higienę pracy na terenie zakładu,
- pracowników małych, średnich i dużych zakładów,
- pracowników zakładów, którzy posiadają szczególną rolę podczas sytuacji kryzysowej,
- osób, które chcą poszerzyć swoje uprawnienia np. jako ratownik w zakładzie pracy,
osób opracowujących procedury funkcjonowania zakładów w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej, - osób poszkodowanych w wyniku wypadku przy pracy,
- osób, które są w zespołach powypadkowych.
Co zyskasz?
- Dowiesz się, w jaki sposób postępować w przypadku rozszczelnienia się zbiornika z substancją płynną, a jaki gdy ma miejsce rozszczelnienie się instancji wodociągowej.
- Dowiesz się, jakie podjąć działania, kiedy sytuacja kryzysowa związana z wyciekiem na terenie zakładu wpływa na sieć kanalizacyjną odbiorcy ścieków lub substancja np. niebezpieczna przedostała się do środowiska
- Nauczysz się, jak prawidłowo postępować, jeśli na terenie zakładu wydarzył się wypadek.
- Uzyskasz wiedzę na temat na temat zespołu powypadkowego – kiedy go powołać i kto wchodzi w jego skład.
- Dowiesz się, czy można przywrócić pracę urządzenia/instalacji, jeśli wypadek na terenie zakładu zakwalifikowany został jako wypadek ciężki.
Czego się dowiesz?
- W jakich przypadkach mówimy o zalaniu terenu zakładu?
- Kiedy po zalaniu terenu można rozpocząć działania mające na celu przywrócenie zakładu do pracy w normalnym reżimie?
- W jaki sposób postępować podczas pożaru na terenie zakładu?
- Jak rozwiązać problem odpadów powstałych w wyniku sytuacji kryzysowej, która dotknęła przedsiębiorstwo?
- Kto ponosi koszty przywrócenia środowiska do stanu sprzed sytuacji kryzysowej?
Jakie są rzeczywiste skutki wynikające z pożaru i akcji gaśniczej, z jakimi musi się zmierzyć prowadzący zakład przed przywróceniem pracy w normalnym reżimie? Kiedy pracownicy mogą powrócić na swoje stanowiska pracy, jeśli na terenie zakładu miał miejsce wypadek przy pracy?
Dlaczego działania prewencyjne tj. szkolenia pracowników, terminowe przeglądy instalacji, stworzenie i wdrożenie procedur na wypadek sytuacji kryzysowych są tak ważne?
W materiale tym omówiony zostanie sposób postępowania w czasie zaistnienia sytuacji kryzysowej, jaką jest zalanie, pożar, wyciek substancji niebezpiecznej z rozszczelnionego zbiornika, wypadek przy pracy.
Zagadnienie ochrony pracowników podczas zaistnienia sytuacji kryzysowej na terenie zakładu omawia specjalistka ds. ochrony środowiska bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej Agnieszka Popiela. Temat ten został opracowany na podstawie wieloletnich doświadczeń zebranych w różnych zakładach przemysłowych oraz na bazie licznych rozmów i szkoleń organizowanych przez Państwową Straż Pożarną.
Podstawa prawna
W udostępnionym materiale powołujemy się na następujące podstawy prawne:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 2023 poz. 1465) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf
Dla tych, co wolą przeczytać
Sytuacji kryzysowych każdy chciałby uniknąć, ale niestety one się zdarzają.
Biorąc pod uwagę przyczyny sytuacji kryzysowych, możemy je podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.
Sytuacje kryzysowe o przyczynach zewnętrznych to takie, które wydarzyły się poza granicami zakładu, natomiast wywierają wpływ na zakład oraz pracowników.
Sytuacje kryzysowe o przyczynach wewnętrznych to takie które zdarzyły się na terenie zakładu, (np. w wyniku awarii, niewłaściwego postępowania pracowników czy też sytuacji losowych).
Niezależnie od tego, czy będziemy mieli do czynienia z sytuacją kryzysową wywołaną przyczyną zewnętrzną czy wewnętrzną, procedura postępowania będzie niejednokrotnie bardzo podobna. Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że w takich sytuacjach najważniejsze jest życie, zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.
NAJCZĘSTSZE SYTUACJE KRYZYSOWE
ZALANIE
Z zalaniem możemy mieć do czynienia np. w wyniku następujących przyczyn:
– powódź
– nawalne opady deszczu
– rozszczelnienie instalacji wodnej w zakładzie
– rozszczelnienie zbiornika wody przeciwpożarowej (w przypadku zewnętrznego naziemnego zbiornika wody przeciwpożarowej).
W przypadku zalania należy wyłączyć dopływ prądu oraz zamknąć dopływ wody (jeśli to jest możliwe – przekierować wodę).
Zalanie wywołane przyczyną zewnętrzną jak powódź albo nawalne opady deszczu mogą spowodować zarówno oddolne, jak i odgórne zalanie zakładu (przeciekający dach, niewydajna kanalizacja).
W sytuacji zalania wywołanego powodzią lub opadami deszczu należy:
– ewakuować pracowników z terenu niebezpiecznego
– teren niebezpieczny wygrodzić i wyraźnie oznakować
– powiadomić wszystkich o zakazie wstępu na teren niebezpieczny
– poczekać do ustania przyczyny zalania.
Nie zatrzymamy powodzi ani deszczu nawalnego. Opady muszą ustać, woda musi opaść.
W sytuacji, kiedy mamy do czynienia z rozszczelnieniem instalacji wodnej czy zbiornika, mamy większy wpływ na zatrzymanie wody. W sytuacji rozszczelnienia instalacji można zakręcić dopływ wody. Rozszczelniony zbiornik można spróbować zewnętrznie uszczelnić.
Po przejściu fali powodziowej, ustaniu deszczu nawalnego czy po wyłączeniu wody w sytuacji rozszczelnienia instalacji wodnej należy przystąpić do działania mającego na celu usunięcie skutków zaistniałej awarii i przystąpienie do normalnej pracy zakładu.
Po pierwsze należy sprawdzić stan techniczny budynków. Jeśli są one w dobrym stanie technicznym i można je użytkować, można przystąpić do sprzątania, usuwania skutków awarii, przywracania normalnej pracy zakładu, usunięcia zbędnych, zepsutych sprzętów, naprawienia tych sprzętów. Co istotne, jeśli mieliśmy do czynienia z falą powodziową, z wodą, która przetoczyła się przez nasz zakład – należy zwrócić uwagę na ewentualne zagrożenia biologiczne np. pleśnie, grzyby, bakterie, które mogły się pojawić w wilgotnym środowisku. Należy odkazić miejsca, w których stwierdziliśmy obecność grzybów i pleśni. Można to zrobić różnego rodzaju dostępnymi powszechnie środkami chemicznymi bądź też posłużyć się usługą firmy zewnętrznej, która profesjonalnie zajmuje się usuwaniem tego typu zanieczyszczeń.
Pomieszczenia należy osuszyć i co do zasady przystąpić do remontu.
Istotną kwestią są odpady. Odpady te mogą być bardzo różnego rodzaju i mieć różny charakter (mogą to być także odpady niebezpieczne), będzie to zależało m.in. od rodzaju prowadzonej działalności. Odpady z zewnątrz przynosi też fala powodziowa i zostają one na terenie zakładu. Warto pamiętać, że te wszystkie odpady należy usunąć w zgodzie z przepisami. Sytuacja kryzysowa nie zwalnia od tego, aby postępować z odpadami w zgodnie z posiadanymi decyzjami. Warto pamiętać o tym, że w sytuacjach kryzysowych wytworzone odpady są odpadami pozainstalacyjnymi. Należy je wykazać w BDO, w Karcie przekazania odpadów, trzeba też prowadzić ewidencję tychże odpadów. Natomiast może tak być, że nie będzie tych odpadów w decyzji, ponieważ są to odpady pozainstalacyjne. Takie odpady nie zawsze też będą we wpisie do BDO. W takiej sytuacji należy bezzwłocznie złożyć wniosek aktualizacyjny w bazie BDO ze wskazaniem odpowiednich kodów odpadów, które są potrzebne do tego, żeby móc się tych odpadów w zgodzie z przepisami pozbyć.
Kolejna istotna kwestia, to odbiór odpadów. Należy pamiętać o tym, że odpady mogą odbierać tylko uprawnieni do tego przedsiębiorcy.
WYCIEK SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ ZE ZBIORNIKA
W pierwszej kolejności należy zadbać o życie i zdrowie pracowników. Ich bezpieczeństwo jest najważniejsze. Trzeba przeprowadzić ewakuację wszystkich pracowników z zagrożonego terenu. Zbiornik, jeśli to tylko możliwe, należy zabezpieczyć, aby zatamować wyciek. Jeśli nie jesteśmy w stanie zatamować wycieku – zabezpieczamy teren wycieku, odgradzamy go i oznakowujemy. Jeżeli mamy dostępne sorbenty, rękawy sorpcyjne, materiały sorpcyjne, elastyczne pokrywy kanalizacyjne, to z nich korzystamy.
Pracowników, których oddelegujemy do wykonania prac zabezpieczających, musimy wcześniej odpowiednio ubrać i wyposażyć. Muszą oni zostać wyposażeni w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, odzież ochronną – rękawice, maski z pochłaniaczami, jeśli jest taka konieczność, ubrania ochronne, kalosze. Dopiero wtedy można pracowników oddelegować do zabezpieczania wycieku i jego usuwania. Wtedy mogą oni bezpiecznie posługiwać się rękawami sorpcyjnymi, sorbentami, zbierać wyciek do innych pojemników, które wraz z substancją, która wyciekła ze zbiornika należy przekazać dalej do uprawnionego odbiorcy odpadów.
Bardzo istotną rzeczą jest zabezpieczenie kanalizacji. Wyciek może przedostać się do urządzeń kanalizacyjnych. W przypadku kanalizacji wewnętrznej zakładowej można zastosować korki kanalizacyjne, które można zainstalować w odpowiednich miejscach w kanalizacji, tak aby wyciek nie przedostawał się dalej. Jeśli jednak takowych nie ma, to trudno będzie ten wyciek zatrzymać. Elastyczne pokrywy kanalizacyjne nie zabezpieczą wycieku w całości. W takiej sytuacji należy poinformować odbiorcę ścieków, czyli przedsiębiorcę będącego właścicielem kanalizacji, o tym, że zdarzył się wyciek, o jego charakterze oraz potencjalnej ilości niebezpiecznej substancji, która przedostała się do kanalizacji.
Jeżeli zakład położony jest w takim miejscu, że nie ma kanalizacji i ścieki przedostają się wprost do środowiska (np. do rzeki, rowu), wtedy bezwzględnie należy poinformować o tym Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Warto także poinformować Państwową Straż Pożarną, która posiada odpowiednie wyposażenie i środki reagowania na wypadek takiego wycieku. Strażacy mogą założyć zapory wodne, mają na wyposażeniu sorbenty, również takie, które unoszą się na powierzchni wody, co jest ważne, jeśli np. wycieka substancja ropopochodna, która będzie pływała po powierzchni wody.
Jeśli doszło do wycieku i do przedostania się substancji niebezpiecznej dla środowiska, to jest za to odpowiedzialny właściciel zakładu. Ponosi on całkowitą odpowiedzialność za ewentualne skażenie środowiska, które nastąpiło. Właściciel zakładu ponosi też koszty akcji przeprowadzanych przez Państwową Straż Pożarną bądź inne firmy zewnętrzne oraz koszty usunięcia skutków w środowisku, tzn. przywrócenia środowiska do stanu sprzed sytuacji kryzysowej.
POŻAR
Najbardziej powszechną sytuacją awaryjną jest pożar (zarówno zewnętrzny, jak i wewnętrzny). Chodzi o sytuacje, w których musiano wezwać służby do prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej, ewakuowano pracowników, aby w sposób bezpieczny przeprowadzić akcję ratowniczo-gaśniczą, użyto odpowiednich środków.
Należy pamiętać o tym, że pożar to nie tylko ogień, który zniszczył mienie. Pożar powoduje znacznie szersze zniszczenia takie jak:
– skażenie powietrza
– skażenie ścieków (wody gaśnicze, które przedostaną się do kanalizacji będą już ściekami a nie zwykłą wodą; mogą też zawierać w sobie nie tylko substancje pochodzące bezpośrednio z pożaru, ale też inne, które poprzez wody gaśnicze zostały wymyte z zakładu i przedostały się do kanalizacji)
– skażenie gleby
– duża ilość odpadów – po ugaszeniu pożaru problemem jest duża ilość odpadów. To nie tylko zniszczone wyposażenie zakładu, zniszczone mienie, to również odpady powstałe w wyniku zalania. Woda gaśnicza, której użyje Państwowa Straż Pożarna będzie miała wpływ na ilość powstających odpadów, a wszelki sprzęt elektryczny, elektroniczny w zakładzie prawdopodobnie będzie się nadawał do utylizacji. Jeśli w zakładzie były środki chemiczne, substancje chemiczne, ropopochodne, kwasy, farby, lakiery, to większość z nich również będzie się nadawała do wyrzucenia. Powiększy to pulę odpadów powstałych w wyniku awarii, powstałych w wyniku sytuacji kryzysowej, jaką jest pożar.
Odpady powstałe na skutek pożaru również należy przekazać do uprawnionych odbiorców, zaewidencjować w bazie BDO, wystawić karty przekazania odpadów, prowadzić karty ewidencji odpadów, a także uwzględnić je w sprawozdaniu rocznym.
WYPADEK PRZY PRACY
Wypadek przy pracy, tak samo jak inne sytuacje kryzysowe, wpisuje się w schemat sytuacji kryzysowej. Jednak tutaj dodatkowo jest poszkodowany i to jego zdrowie i życie jest najważniejsze. Jeśli trzeba zatrzymać instalację, aby udzielić pomocy poszkodowanemu, albo żeby wpuścić na teren zakładu służby medyczne, należy w momencie zatrzymania instalacji powiadomić wszystkich pracowników, którzy na tej instalacji pracują, aby nie przystępowali ponownie do pracy aż do momentu, gdy nie zostanie ogłoszona możliwość pracy. Nie wolno uruchamiać instalacji. Należy wyprowadzić ludzi i zająć się osobą poszkodowaną. Poszkodowanemu należy udzielić pierwszej pomocy przedmedycznej. Jeżeli jest to zakład pracy, w którym mamy do czynienia z substancjami chemicznymi i środowisko pracy wymaga dodatkowych zabezpieczeń (np. praca w masce, w innych środkach ochrony indywidualnej), wtedy do udzielenia pomocy poszkodowanemu można dopuścić osoby, dopiero po zapewnieniu im bezpieczeństwa i odpowiedniej ochrony (niezależnie od tego, czy będzie to pracownik zakładu przeszkolony do udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej czy to służby ratownicze zewnętrzne). Osoby udzielające pomocy należy poinformować o zagrożeniu, które może występować, tak aby nie wzrosła liczba poszkodowanych.
Przed przywróceniem do pracy instalacji, maszyny, na której pracował poszkodowany, należy dokonać oględzin miejsca wypadku i udokumentować na tyle, na ile jest to możliwe (zdjęcia, rysunki, szkice miejsca zdarzenia), tak by zespół powypadkowy, który zostanie powołany, mógł skutecznie określić przyczyny powstania tego wypadku.
Zespół powypadkowy powoływany jest zawsze gdy mamy do czynienia z poszkodowanym pracownikiem. Powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy składa się z dwóch osób – z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy, a jeśli takowy nie funkcjonuje na terenie zakładu z innego pracownika. Zespół powypadkowy dokonuje oględzin miejsca wystąpienia wypadku, następnie wysłuchuje poszkodowanego, zbiera od niego informacje (co się stało, gdzie się stało, jak, kiedy, wszystko to, co może się okazać potrzebne do ustalenia okoliczności i przyczyn powstania wypadku). Dopiero po zakończeniu prac zespołu powypadkowego można przystąpić do uruchomiania instalacji. Inaczej jest, jeśli wypadek ten był wypadkiem ciężkim i mamy do czynienia z Państwową Inspekcją Pracy oraz prokuratorem. Wtedy nie można przystąpić do normalnej pracy instalacji. Dopiero po zakończeniu czynności prowadzonych przez Państwową Inspekcję Pracy oraz prokuratora, po przekazaniu wyraźnej informacji przez te jednostki, można przystąpić do uruchomienia instalacji, gdzie miał miejsce wypadek.
Najważniejsze jest bezpieczeństwo, zdrowie i życie pracowników. Warto o tym pamiętać i zadbać o prewencję – stworzyć listę awaryjnych sytuacji, które mogą się wydarzyć. Wiele z nich możemy przewidzieć. Części z nich można zapobiec poprzez regularne przeglądy instalacji, szkolenia pracowników, stworzenie odpowiednich procedur i instrukcji oraz przeprowadzanie ćwiczeń praktycznych z reagowania na wypadek awarii. Wszystkie te narzędzia służą temu, aby po pierwsze uniknąć sytuacji kryzysowych, a po drugie jeśli się one już wydarzą, aby wiedzieć, jak postępować, być do nich przygotowanym i mieć na terenie zakładu odpowiednie środki do reagowania (np. sorbent czy środki ochrony indywidualnej dla pracowników). Każdy zakład jest inny, każdy funkcjonuje w innym środowisku, zatem nie ma jednej złotej metody na reagowanie, natomiast każdy zakład może się do sytuacji awaryjnych, kryzysowych przygotować.
Więcej na temat sytuacji kryzysowych dowiesz się w materiałach:
