EDIT: 3 października 2023 r. Zaktualizowano o opublikowany przez Polski Instytut Ekonomiczny Tygodnik Gospodarczy PIE z 13 lipca 2023 r.
Z dokumentem można zapoznać się pod linkiem: https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2023/07/Tygodnik-PIE_28-2023.pdf
Unijna dyrektywa w sprawie odpadów [1] zobowiązuje państwa członkowskie UE do zastosowania wszelkich niezbędnych środków na rzecz budowania europejskiej gospodarki o obiegu zamkniętym, opartej na recyklingu o wysokiej wydajności zasobów. Istotną rolę w tych procesach odgrywają producenci, którzy w ramach systemu rozszerzonej działalności producenta (ROP) ponoszą odpowiedzialność finansową i/lub organizacyjną również na etapie cyklu życia produktu, gdy staje się on odpadem. Podejście pracodawcy polegające jedynie na stosowaniu jednorazowych akcji wizerunkowych nie przyniesie wymiernych efektów. Odpowiedzialny biznes wymaga podejmowania wysiłku oraz świadomego i planowego działania na każdym etapie produkcji, począwszy od projektowania produktu po jego recykling.
Poziom zaangażowania
EDIT: 3 października 2023 r. Zaktualizowano o opublikowany przez Polski Instytut Ekonomiczny Tygodnik Gospodarczy PIE z 13 lipca 2023 r.
Z badania Miesięcznego Indeksu Koniunktury (MIK) przeprowadzonego w lipcu 2023 r. przez PIE i BGK wynika, że zdecydowana większość firm podejmuje lub planuje podjąć działania związane z ochroną środowiska przyrodniczego. Są to np.:
– segregowanie odpadów – 84 proc. firm podejmuje to działanie (firmy handlowe 94 proc., firmy przemysłowe 89 proc., budownictwo 85 proc.), a 6 proc. deklaruje taki zamiar;
– ograniczenie wytwarzania odpadów – 50 proc. firm podjęło działanie (firmy handlowe 65 proc., firmy produkcyjne 53 proc.), a 11 proc. zamierza podjąć (14 proc. firmy produkcyjne, 8 proc. firmy handlowe);
– wprowadzenie mniej emisyjnych nośników energii, np. odnawialnych źródeł energii – 32 proc. firm podjęło działanie (firmy produkcyjne 42 proc., firmy handlowe 36 proc.), a 16 proc. zamierza podjąć (firmy produkcyjne 22 proc., firmy handlowe 17 proc.);
– wykorzystywanie ekologicznych materiałów i surowców do produkcji/usług – 25 proc. firm podjęło działanie (firmy produkcyjne 36 proc.), a 9 proc. deklaruje taki zamiar.
Badania PIE z roku 2021
Polski Instytut Ekonomiczny przeprowadził pod koniec 2021 r. na próbie 1000 przedsiębiorstw ogólnopolskie badania zaangażowania firm w działania na rzecz środowiska przyrodniczego. Wyniki są, krótko mówiąc, mało optymistyczne.
Z badań Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) wynika, że tylko 12 proc. firm podjęło w 2021 r. działania służące zmniejszeniu szkodliwego oddziaływania na środowisko przyrodnicze. Niepokojące jest również to, że w 2022 r. nadal tylko 12 proc. firm zamierza podjąć takie działania. Ponadto, 14 proc. przedsiębiorstw wskazuje, że konieczność dostosowania się do wymogów jest dla nich dużą lub bardzo dużą barierą działalności. Tymczasem zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz ustawy o odpadach, selektywne zbieranie opakowań po napojach ma osiągnąć w Polsce poziom 77 proc. w 2025 r., a 90 proc. w 2029 r. [2]
Zaangażowanie a wielkość firmy
Z badań PIE wynika również, że dostrzeganie znaczenia działań dla środowiska przyrodniczego rośnie wraz ze wzrostem wielkości firmy. Im mniejsza firma, tym więcej wskazań, że konieczność dostosowania się do wymogów nie dotyczy przedsiębiorstwa, w związku ze specyfiką jej działalności. Tak wskazuje 39 proc. firm mikro, 25 proc. firm małych, 22 proc. średnich i tylko 14 proc. dużych.
Zaangażowanie a branża
EDIT: 3 października 2023 r. Zaktualizowano o opublikowany przez Polski Instytut Ekonomiczny Tygodnik Gospodarczy PIE z 13 lipca 2023 r.
Wyniki najnowszego badania pokazują, że najbardziej zaangażowane w ochronę środowiska przyrodniczego albo w planowanie odpowiednich działań są firmy handlowe i produkcyjne. Najmniejsze zaangażowanie w ochronę klimatu wykazują firmy TSL, usługowe i branża budowlana (w przypadku branży budowlanej wyjątkiem jest segregacja odpadów – 85 proc. firm podejmuje odpowiednie działania w tym zakresie).
Zaangażowanie w działania na rzecz środowiska przyrodniczego firm zależy również od branży. W 2021 r. najbardziej aktywne były firmy przetwórstwa przemysłowego oraz firmy budowlane. Natomiast w 2022 r., zgodnie z planami przedsiębiorstw, będą to przedsiębiorstwa przetwórstwa przemysłowego oraz handel, ponieważ będą to kluczowe podmioty w procesie wdrożenia, konsultowanej obecnie, ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz ustawy o odpadach [2].
Badania PIE z roku 2021
Według wskazań badanych firm konieczność dostosowania się do wymogów ochrony środowiska nie dotyczy tylko 8 proc. przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego, 9 proc. firm działających w budownictwie oraz 13 proc. firm handlowych. 43 proc. firm usługowych oraz 20 proc. firm transportowych, w związku ze swoją specyfiką działalności, nie widzi konieczności dostosowania się do wymogów. Aż 92 proc. firm TSL (transport, spedycja, logistyka) i 90 proc. firm usługowych nie podjęło i nie planuje żadnych działań prowadzących do zmniejszenia szkodliwego oddziaływania na środowisko przyrodnicze. Zdecydowanie częściej w tym zakresie są aktywne przedsiębiorstwa przetwórstwa przemysłowego. Działania na rzecz dbałości o środowisko podejmuje 1/3 firm z tej branży.
Co można zrobić?
Mało optymistyczne wyniki badań nad działaniami firm w Polsce w zakresie dbałości o środowisko przyrodnicze wskazują na konieczność stanowczych działań w tym kierunku, stworzenie klarownego systemu organizacyjno-ekonomicznego zapobiegania powstawaniu odpadów i sprzyjającego ponownemu użyciu i wydłużaniu okresu żywotności produktów oraz stworzenie odpowiednich warunków do transformacji klimatycznej przedsiębiorstw. Niezbędne są też działania edukacyjne promujące dobre praktyki w zakresie budowania gospodarki cyrkularnej w naszym kraju oraz zachęcenie pracowników i pracodawców do wdrażania w życie zrównoważonych praktyk biznesowych. Potrzebne jest mądre działanie i znalezienie najbardziej efektywnych rozwiązań, tak aby wytwarzane przyjazne środowisku towary poprawiały jakość życia przyszłych pokoleń a nie szkodziły.
Opracowanie na podstawie „Tygodnika Gospodarczego PIE” 7/2022 z 17 lutego 2022 wydawanego przez Polski Instytut Gospodarczy https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2022/02/Tygodnik-Gospodarczy-PIE_07-2022.pdf
Pytanie – konkretna odpowiedź!
Dlaczego przedsiębiorstwa zaczęły interesować się ochroną środowiska?
Przedsiębiorstwa z jednej strony reagują na wyraźne potrzeby rynku, który jest kształtowany przez coraz bardziej świadomego i wymagającego konsumenta. Z drugiej strony firmy realizują strategię Unii Europejskiej, której celem jest jak najszybsze przejście na gospodarkę zrównoważonego rozwoju (GOZ). Transformacja klimatyczna firm jest koniecznością, więc w ślad za nią wprowadzane są liczne regulacje prawne i nakładane na pracodawców obowiązki np. sprawozdawczość w BDO.
Jak firmy dbają o środowisko?
Firmy mogą dbać o środowisko przyrodnicze na wiele sposobów m.in.: poprzez ograniczenie zużycia wody, wprowadzenie mniej emisyjnych nośników energii (np. odnawialne źródła wiedzy), segregację odpadów, ograniczenie wytwarzania odpadów, wykorzystywanie ekologicznych materiałów do produkcji czy ograniczenie marnowania żywności.
Jakie działania mogą pomóc w kwestii dbania o środowisko przez firmy?
Przestawienie produkcji na rzecz zrównoważonego rozwoju może się wiązać z koniecznością wysokich nakładów finansowych poniesionych przez pracodawcę. Dlatego niezbędna wydaje się być pomoc państwa i Unii Europejskiej. A przede wszystkim szczegółowa i łatwo dostępna informacja o możliwościach dofinansowania inwestycji. Niezbędne jest także wyposażenie w wiedzę przedsiębiorstw głównie edukację ekologiczną (np. poprzez działania ekspertów firmy doradczej, szkolenia, samokształcenie).
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L0851&from=PL [dostęp: 2022-03-15]
[2] Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz ustawy o odpadach, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12356003/katalog/12851453#12851453 [dostęp: 2022-03-15]
