
Edit: 10.02.2022 Dotyczy terminu wejścia w życie nowelizacji ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów.
Wiceminister Klimatu i Środowiska poinformował, że w celu uszczelnienia rynku gospodarowania odpadami i przeciwdziałania uszczupleniom w zakresie podatku VAT, związanych z ich obrotem, Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ), wspólnie z Krajową Administracją Skarbową (KAS) opracowali nowelizację przepisów wykonawczych do ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów. Zmiana ma polegać na zobowiązaniu przedsiębiorstw zajmujących się transgranicznym obrotem odpadów do rejestrowania każdego przewozu poprzez Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC) Ministerstwa Finansów, co realizowane będzie za pośrednictwem oferowanego w ramach Platformy PentaTAX modułu SENT. Nowe przepisy mają obowiązywać od 22 lutego 2022 r.
Niska odpowiedzialność za przestępstwa przeciw środowisku przyczyniła się do rozwoju tzw. szarej strefy, którą szacuje się w przybliżeniu od 10 do nawet 40 procent całego rynku gospodarowania odpadami. Wiele wskazuje na to, że wkrótce nielegalny import odpadów, w tym szczególnie odpadów niebezpiecznych, będzie utrudniony i ryzykowny. Wszystkie importowane do Polski odpady będą objęte systemem SENT, a transportujące odpady pojazdy będą lepiej monitorowane. Na podmiot wysyłający, odbierający i przewoźnika odpadów nałożone zostaną obowiązki w zakresie dokonania zgłoszenia przewozu, jego uzupełnienia i aktualizacji. Co ważne, kontrola przywozu i tranzytu odpadów do Polski przy zastosowaniu systemu SENT nie ograniczy działalności gospodarczej, nie będzie też zagrożeniem dla konkurencyjności na tym rynku i nie będzie wymagać od przedsiębiorców ponoszenia dodatkowych nakładów finansowych.
W ostatnim czasie na terenie całej Polski, a w szczególności na terenie województwa pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego, zarejestrowano znaczny wzrost przypadków związanych z porzuceniem odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych. Takie porzucone odpady zagrażają zanieczyszczeniu przyrody, generują szereg problemów dla samorządów i narażają budżet Skarbu Państwa na ponoszenie wydatków na ich usunięcie lub naprawę szkody powstałej w środowisku, a także bezpośrednio powodują zagrożenie dla zdrowia i życia osób, które potencjalnie mogły mieć z nimi kontakt. Skala porzucania odpadów wskazuje, niestety, na znaczną opłacalność takich nielegalnych działań odbywających się: bez zezwolenia Głównego Inspektora Ochrony Środowiska oraz poza wszelkimi rejestrami, także z pominięciem ewidencji podatkowej z prowadzonej działalności gospodarczej.
Nowelizacja przepisów
Uszczelnieniu rynku gospodarowania odpadami oraz przeciwdziałaniu uszczupleniom w zakresie podatku od towarów i usług związanych z obrotem odpadami, przeciwdziałać ma nowelizacja przepisów wykonawczych do ustawy z 9 marca 2017 roku o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów [1]. Nowelizacja jest opracowywana we współpracy: Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z Krajową Administracją Skarbową. Będzie ona polegała na zobowiązaniu przedsiębiorstw zajmujących się transgranicznym obrotem odpadami do rejestrowania każdego przewozu odpadów poprzez elektroniczną platformę PUESC Ministerstwa Finansów, co realizowane będzie za pośrednictwem oferowanego w ramach Platformy PentaTAX – modułu SENT. Skuteczność systemu SENT została już potwierdzona w praktyce, szczególnie w zakresie zmniejszania szarej strefy w branżach paliwowej i tytoniowej. Od kwietnia 2017 r. do czerwca 2020 r. przeprowadzonych zostało ponad 1,4 mln kontroli, w wyniku których wykrytych zostało ponad 16 tys. nieprawidłowości w przewozie towarów wrażliwych.
Konsekwencją wprowadzonych przepisów będzie nałożenie odpowiednio na podmiot wysyłający, podmiot odbierający oraz przewoźnika w obrocie odpadami w momencie rozpoczęcia przewozu odpadów obowiązków w zakresie dokonania zgłoszenia przewozu, jego uzupełnienia i aktualizacji. Dodatkowo przewoźnik zostanie zobowiązany do zapewnienia przekazywania danych geolokalizacyjnych, a kierujący do posiadania numeru referencyjnego oraz uruchomienia lokalizatora. Ministerstwo Klimatu i Środowiska ma nadzieję, że rozwiązania te usprawnią kontrolę nad transgranicznym przemieszczaniem odpadów, w tym niebezpiecznych, wpłyną na ograniczenie zjawiska „szarej strefy” oraz przyczynią się do wzrostu wpływów do Skarbu Państwa z tytułu podatków od towaru i usług, wynikających ze zdarzeń gospodarczych, które dotychczas były zatajane przez nieuczciwych przedsiębiorców. Nielegalny przywóz odpadów do Polski będzie znacznie bardziej utrudniony i wysoce ryzykowny.
Obrót odpadami wiąże się ze znacznymi przychodami finansowymi w momencie ich przyjmowania przez zbierającego odpady, ale równocześnie wymaga ogromnych nakładów finansowych na dalsze ich zagospodarowanie. Stwarza to pole do nadużyć dla nieuczciwych przedsiębiorców, co w konsekwencji utrudnia uzyskiwanie dochodów i utrzymanie się na rynku osobom działającym zgodnie z prawem. Nowe przepisy wpłyną na wyrównanie konkurencyjności podmiotów prowadzących działalności gospodarcze na rynku gospodarowania odpadami. W tym zakresie skuteczność przepisów pakietu przewozowego SENT została potwierdzona przez Ministerstwo Finansów, szczególnie w zakresie zmniejszenia szarej strefy w branży paliwowej oraz w znacznej mierze związanej z nią redukcji luki podatku VAT.
Pozostaje mieć nadzieję, że egzekwowanie znowelizowanych przepisów faktycznie przyczyni się do ułatwienia funkcjonowania na rynku podmiotów, które prowadzą działalność z zachowaniem wszystkich wymagań określonych w przepisach prawa.
[1] Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (Dz. U. z 2021 poz. 1857) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000708/U/D20170708Lj.pdf [dostęp: 2021-12-02]