Wyzwania związane z odpadami medycznymi

Wyzwania związane z odpadami medycznymi - Akademia Przemysłu i środowiska

Loading

Przez odpady medyczne rozumie się odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny [1]. Szacuje się, że z powodu pandemii Covid-19 liczba generowanych przez szpitale odpadów medycznych wzrosła minimum o 50 proc. Po pierwsze, co jest w pełni zrozumiałe, na skutek stosowania ogromnej ilości dodatkowych środków ochrony osobistej przez personel medyczny (maseczki, fartuchy, rękawiczki). Po drugie prawdopodobnie w wyniku tego, że „na wszelki wypadek” do pojemników na odpady medyczne trafiają również odpady, które powinny być kwalifikowane jako odpady komunalne. Szacuje się, że w 2020 roku ilość odpadów medycznych mogła wynosić ponad 100 tys. ton. Zwiększona ilość odpadów medycznych oznacza większe koszty ponoszone za ich unieszkodliwianie. To z kolei generuje szereg pytań.

Problemem jest ilość odpadów czy cena ich unieszkodliwiania?

Według Związku Pracodawców Zakładów Termicznego Przekształcania Odpadów Przemysłowych i Medycznych na Rzecz Ochrony Zdrowia i Środowiska (zwany dalej: ZPZTPO) instalacje do termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych pracują na 110 proc. normy, by nie dopuścić do zalegania odpadów zakaźnych w magazynach szpitalnych i wtórnej fali epidemii. Tymczasem szpitale narzekają, że usługi zagospodarowania wzrosły nawet o 100-300 proc. To między innymi efekt wzrostu kosztów energii, wody, niezbędnych reagentów, a także zmiany wymagań co do częstotliwości odbioru odpadów medycznych i pojemności pojemników, w których się znajdują. Zarząd Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Szpitali Powiatowych wskazuje, że koszty ponoszone na unieszkodliwianie odpadów medycznych są istotną pozycją w wydatkach szpitali, które ze względu na rosnącą ilość odpadów medycznych w czasie epidemii Covid-19 borykają się z problemem ich magazynowania i unieszkodliwiania oraz terminowym regulowaniem opłat za odbiór odpadów. Często przytaczają argument mówiący o tym, że wydając więcej na unieszkodliwianie, uszczuplają budżet na leczenie pacjentów. W efekcie część odpadów nie jest unieszkodliwiania we właściwy sposób. Czy można zmienić tę sytuację? Jednym z rozwiązań mogłaby być zmiana sposobu unieszkodliwiania odpadów medycznych, złagodzenie przepisów prawa lub budowa nowych spalarni. Zdania na każdy z tych tematów są jednak mocno podzielone i zależą od tego, które podejście reprezentuje wygłaszający ów pogląd.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwo Zdrowia zgodnie podkreślają, że koszty unieszkodliwienia odpadów medycznych wzrosły, ale nie są w stanie podać konkretnych wartości. Brakuje rzetelnych danych – szpitale nie mają bowiem obowiązku sprawozdawania, ile wydatkowały na poszczególne usługi. Według szacunków Ministerstwa Klimatu i Środowiska obecnie koszt unieszkodliwienia kilograma odpadów medycznych – w zależności od rodzaju – waha się od 3 do 30 zł. Tymczasem Związek Pracodawców Termicznego Przekształcania Odpadów Przemysłowych i Medycznych twierdzi, że w latach 2020-2021 poziom cen był stabilny, i to mimo dwukrotnie zwiększonej masy odpadów.

Nowe inwestycje czy rozbudowa istniejących spalarni?

Na poprawę sytuacji (zwiększenie mocy przerobowych) z pewnością wpłynęłaby budowa nowych instalacji spalania odpadów medycznych. Perspektywa budowy nowych spalarni budzi jednak opór społeczny, a także wymaga wielu lat przygotowań i olbrzymich nakładów finansowych,
przy braku pewności ostatecznego oddania obiektu do użytkowania. Nadto, inwestycje tego rodzaju charakteryzują się bardzo długą stopą zwrotu od zainwestowanych wkładów. Dlatego ZPZTPO postuluje w pierwszej kolejności o większą przychylność organów administracji publicznej
dla modernizacji i rozbudowy instalacji już istniejących. Jak wskazują przedstawiciele Związku, największy problem jest z uzyskaniem nowych pozwoleń lub zmian do już posiadanych. Uzyskanie akceptacji urzędów co do planowanych zmian w pozwoleniach trwa miesiące, czasem lata. Działa to na niekorzyść krajowej gospodarki odpadami. Remonty instalacji przechodzą gładko, gdyż nie wymagają zgód i pozwoleń, są wpisane w kalendarz funkcjonowania każdej instalacji i na bieżąco realizowane. Uzyskanie jednak pozwolenia na zwiększenie na przykład miejsca magazynowego czy zadaszenie, wiatę, wzrost wydajności jest utrudnione. Biorąc pod uwagę sam proces uzyskiwania decyzji, przy braku sprzeciwu społecznego, można założyć, że nowe instalacje powstaną realnie po 5-6 latach od momentu złożenia wniosku o wydanie decyzji. Rozbudowa istniejącej instalacji w sprzyjających warunkach może trwać od 2,5 do 3 lat. Tak długie terminy sprawiają, że nie reagujemy na sytuację rynkową. Ponadto zdaniem właścicieli instalacji przepisy prawa niewystarczająco wspierają już istniejące instalacje. Większość działań legislacyjnych nastawiona jest na „karanie” przedsiębiorców, a nie tworzenie sprzyjającego otoczenia prawnego dla rozwoju działalności i wdrażaniu nowych technologii w już istniejących obiektach.

Spalanie czy inne metody unieszkodliwiania?

Według obwiązujących przepisów odpady medyczne w Polsce mogą być neutralizowane jedynie poprzez spalanie w wyspecjalizowanych spalarniach oraz warunkowo niezakaźne odpady medyczne mogą być neutralizowane poprzez ich obróbkę fizykochemiczną z wyłączeniem autoklawowania, dezynfekcji termicznej i działania mikrofalami. Dopuszcza się składowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne jedynie odpadów nieposiadających właściwości zakaźnych innych niż niebezpieczne [1],[2]. W Polsce działają 23 wyspecjalizowane spalarnie odpadów medycznych [3] Po trzy w województwach lubuskim, pomorskim i śląskim, po dwie w zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim, małopolskim i podkarpackim, po jednej w lubelskim, łódzkim, mazowieckim, podlaskim, wielkopolskim i świętokrzyskim. Są też województwa, w których nie ma przystosowanych do tego typu działań instalacji, to: dolnośląskie, opolskie oraz warmińsko-mazurskie.

Wyzwania związane z odpadami medycznymi - Akademia Przemysłu i środowiska

 

Wytwórca odpadów medycznych musi tam podpisać umowę z firmą uprawnioną do ich odbioru. Obowiązuje tu zasada bliskości – odpady powinny
być przewożone do najbliższego zakładu unieszkodliwiania, nie opuszczając danego województwa. Tymczasem pojawiają się głosy ekspertów wskazujące, że o wiele tańszą i efektywniejszą metodą jest ich sterylizacja w wysokiej temperaturze. Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie wyklucza dopuszczenia tej metody unieszkodliwiania, ale chce by jej skuteczność potwierdził Główny Inspektor Sanitarny.

Trzeba przyznać, że unieszkodliwienie termiczne jest jedną z najdroższych form unieszkodliwiania odpadów, ale jednocześnie skuteczną i w niektórych przypadkach jedyną. Odpady medyczne i inne niebezpieczne mają zaostrzone wymogi unieszkodliwiania – proces spalania musi przebiegać w temperaturze minimum 1100 st. C.

Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu Covid-19 z grudnia 2020 roku [4] daje wojewodzie możliwość decyzji o unieszkodliwianiu odpadów medycznych o właściwościach zakaźnych przez termiczne przekształcanie w temperaturze nie niższej niż 850 st. C. Z informacji Ministerstwa Klimatu i Środowiska wynika, że tej pory wydanych zostało 10 takich decyzji (w tym osiem w 2021 r.) w 5 województwach: małopolskim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim i wielkopolskim. W przygotowaniu są decyzje dotyczące instalacji znajdujących się w Łodzi oraz Rzeszowie.

W Europie odchodzi się od budowy spalarni odpadów na rzecz autoklawów, czyli sterylizacji odpadów medycznych w wysokiej temperaturze w parze wodnej. Takie instalacje autoklawowe funkcjonowały w Polsce przed wejściem w życie przepisów nakazujących spalanie odpadów medycznych. Odpady medyczne po takim odkażeniu, na przykład pozostałości po jednorazowym sprzęcie, stają się odpadami komunalnymi. I z tego powodu przeciwny jej jest Związek Pracodawców Termicznego Przekształcania Odpadów Przemysłowych i Medycznych (ZPZTPO). Sterylizacja parowa, a także działanie mikrofalami nie są metodami unieszkodliwiania odpadów medycznych, lecz jedynie je przegotowującymi do ostatecznego unieszkodliwienia docelowo jako odpady komunalne, co wydłuża proces powodując wzrost praco- inwesto- i kosztochłonność całego toku postępowania z nimi. Ponadto odpady poddane tym metodom w ostateczności trafią na hałdy odpadów komunalnych, których w Polsce – z powodów braku mocy przerobowych w spalarniach odpadów komunalnych – nie przetwarza się, lecz w większości składuje, nie dotrzymując przez to obowiązujących Polskę poziomów ich docelowego odzysku. Inaczej na instalacje autoklawowe patrzy Zarząd Ogólnopolskiego Związek Pracodawców Szpitali Powiatowych – według niego metoda unieszkodliwiania odpadów w wysokiej temperaturze jest skuteczna, ponieważ niszczy białko mikrobów, a WHO wydało dokument, w którym sugerowało wprowadzanie metod niespalarniowych, jako najmniej obciążających dla środowiska [5]. Kto ma racje? Trudno powiedzieć. Główny Inspektor Sanitarny zlecił szerokie konsultacje w gronie ekspertów. Póki co głosy te wskazują na to, że dopuszczenie innych metod jest niezbędne, bowiem spalanie dużych ilości odpadów medycznych stanowi duże obciążenie
dla środowiska i w konsekwencji dla zdrowia obywateli. Tyle tylko, że nie wiadomo, ile dokładnie odpadów medycznych wytwarzamy rocznie.
Według Ministerstwa Klimatu – 63 tys. ton, a według prowadzących instalację spalania ponad 100 tys. ton.


[1] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2021 poz. 779) 
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000779/U/D20210779Lj.pdf    [dostęp: 2022-02-15]

[2] Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań i sposobu unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych (Dz. U. z 2016 roku poz. 1819)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160001819/O/D20161819.pdf    [dostęp: 2022-02-15]

[3] Projekt uchwały Rady Ministrów zmieniającej uchwałę w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2022: https://bip.mos.gov.pl/strategie-plany-programy/krajowy-plan-gospodarki-odpadami/projekt-uchwaly-rady-ministrow-zmieniajacej-uchwale-w-sprawie-krajowego-planu-gospodarki-odpadami-2022/    [dostęp: 2022-02-15]

[4] Ustawa z dnia 9 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 2255)
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200002255/O/D20202255.pdf    [dostęp: 2022-02-15]

[5] Wytyczne WHO w zakresie unieszkodliwiania odpadów medycznych
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/health-care-waste    [dostęp: 2022-02-15]
https://www.who.int/water_sanitation_health/medicalwaste/en/guidancemanual1.pdf    [dostęp: 2022-02-15]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Dlaczego warto nam zaufać?

Doświadczenie

Szkolenia, tworzone przez zespół ekspertów-praktyków

Proces od A do Zet

Szkolenia pokazują cały proces przebiegu postępowania administracyjnego

Wzory, kalkulatory i instruktaże

Dajemy Ci gotowe narzędzia do pracy

Materiały dostępne 24/7

Dzięki formie online możesz korzystać z materiałów w dowolnym czasie

Prosty przekaz

Zrozumiały, klarowny sposób przekazywania wiedzy na skomplikowane tematy

Pomoc w zrozumieniu przepisów

Pomagamy zrozumieć podstawy prawne i podnosimy kompetencje

Studium przypadku

Przykłady z życia wzięte - od najczęściej spotykanych po innowacyjne, niecodzienne

Analiza orzeczeń

Szczegółowo analizujemy orzeczenia sądów i akty prawne, aby najlepiej przygotować Cię do opracowania dokumentacji

Materiały publikowane w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska, nie stanowią porad prawnych lub innego profesjonalnego doradztwa. Prowadzący www.przemyslisrodowisko.pl dokładają wszelkich starań, aby informacje zamieszczone w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska były prawdziwe i rzetelne, jednakże nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie informacji publikowanych w Bazie wiedzy, w szczególności za szkody lub straty poniesione przez kogokolwiek wskutek jakiegokolwiek wykorzystania treści umieszczonych w Bazie wiedzy.

Wszelkie materiały umieszczone w Bazie wiedzy podlegają ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego oraz innych przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej. Nie dopuszcza się, bez wyraźniej, pisemnej zgody Akademii Przemysłu i Środowiska, kopiowania, redystrybucji, rozpowszechniania, udostępniania oraz wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie www.przemyslisrodowisko.pl i platformie szkoleniowej.