EDIT: 4 styczeń 2021r., Dotyczy nowych przepisów dla magazynowania odpadów niebezpiecznych obowiązujących od 1 stycznia 2021 roku

Od 1 stycznia 2021 roku obowiązują nowe wymogi dotyczące magazynowania odpadów, w tym również odpadów niebezpiecznych, określone w rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów (Dz.U.  poz. 1742) [1]

Do wymogów rozporządzenia nie muszą się dostosowywać przedsiębiorcy:

• zwolnieni z prowadzenia ewidencji odpadów na podstawie rozporządzenia z 30 grudnia 2019 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji (Dz.U. poz. 2531) [2];
• wytwarzający odpady niebezpieczne do 100 kg rocznie (na przykład pozostałości farb, smarów, lakierów, rozpuszczalników), którzy są zwolnieni z prowadzenia ewidencji odpadów.

Zgodnie z zapisami wskazanymi rozporządzeniu w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów, magazynowanie należy prowadzić w miejscach dostosowanych do masy odpadów oraz częstotliwości ich odbioru. Miejsce oraz pojemniki do przechowywania odpadów muszą być odpowiednio przystosowane do właściwości chemicznych i fizycznych odpadów.

Odpady niebezpieczne należy przechowywać w zależności od ich rodzaju w pojemnikach, kontenerach, zbiornikach lub workach oraz (jeśli nie spowoduje to zanieczyszczenia gleby, ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych) w pryzmach lub stosach. Odpady muszą być zabezpieczone, by nie rozprzestrzeniały się poza przewidziane dla nich miejsce.

Odpady niebezpieczne w ilości powyżej 1 Mg muszą być gromadzone specjalnie wydzielonej i oznaczonej strefie. Pojemniki, kontenery bądź zbiorniki muszą być szczelne i odporne na wpływ czynników atmosferycznych, tak by odpady nie wywierały negatywnego wpływu na ludzi czy środowisko oraz nie stanowiły źródła odorów. Ewentualne wycieki bądź wody odciekowe trzeba zbierać. Każdy pojemnik również musi posiadać szczegółową etykietę.

Firmy wytwarzające odpady niebezpieczne w ilości do 1 Mg rocznie, magazynujące te odpady w miejscu ich wytworzenia, a więc dokonujące jedynie tzw. wstępnego magazynowania, nie mają obowiązku stosowania etykiet.

Szczegółowe regulacje dotyczące oznaczenia stref i poszczególnych opakowań, w których magazynowane są odpady niebezpieczne oraz wzór etykiety określa załącznik do rozporządzenia Ministra Klimatu z dnia z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów (Dz.U. poz. 1742) https://isap.sejm.gov.pl/…/WDU20200001742/O/D20201742.pdf [dostęp: 2021-01-04]

Warto podkreślić, że dotychczas tak szczegółowe regulacje dotyczące oznakowania odnosiły się wyłącznie do specyficznych grup odpadów, takich jak oleje odpadowe czy odpady medyczne.

Więcej na temat magazynowania odpadów przeczytasz w materiale Nowe przepisy dotyczące wymogów magazynowania odpadów

Edit: 2 wrzesień 2020 r. Zaktualizowano w oparciu o odpowiedź Ministra Klimatu z dnia 13 sierpnia 2020 r., pismo znak DGO-I.050.71.2020.MS na interpelację posłów: Ewa Szymańska, Teresa Pamuła, Tadeusz Chrzan, Zbigniew Chmielowiec, Wojciech Zubowski, Elżbieta Duda nr. 8931 w sprawie zapytania o:
„1. Określenie sposobu, w jaki wytwórca odpadów niebezpiecznych powinien udokumentować przetworzenie określonej partii odpadów niebezpiecznych w przypadku przekazania ich do instalacji, w której prowadzony jest odzysk lub unieszkodliwienie.
2. Informację, czy art. 27 ust. 3b ustawy odpadach można interpretować jako podstawę do wykluczenia podmiotów zbierających odpady niebezpieczne z możliwości ich przyjmowania pomimo posiadanych decyzji?
3. Informację, kto ponosi odpowiedzialność za odpady niebezpieczne przekazane przez wytwórcę odpadów do prowadzącego ostateczny odzysk lub ostateczne unieszkodliwienie lub zbieranie w okresie magazynowania odpadów u tych podmiotów?”

Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach o odpadach (Dz. U. z 2019 r. poz. 701) w dziale drugim, określa zasady postępowania z wszystkimi odpadami i stanowi swoisty kodeks dobrych praktyk. Nowelizacja ustawy z 2018 r. wprowadziła do niego zmiany, które znacząco wpłyną na gospodarkę odpadami niebezpiecznymi. Do 5 września 2019 r., zgodnie z art. 27 ust. 3 u.o.o., każdy wytwórca odpadów był zobowiązany do gospodarowania wytworzonymi przez siebie odpadami, z zaznaczeniem, iż możliwe jest zwolnienie z tego obowiązku, poprzez przekazanie uprawnionemu podmiotowi wytworzonych odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne.
Zmiana ustawy, polega na dodaniu do art. 27 ustępów: 3a, 3b i 3c, wprowadzając zupełnie nowe rewolucyjne zasady.

Rozszerzona odpowiedzialność posiadacza odpadów

W zmienionym stanie prawnym po ust. 3 znajdują się następujące zapisy:
• „3a. Jeżeli po przekazaniu odpadów przez wytwórcę odpadów następnemu posiadaczowi odpadów nie jest możliwe ustalenie wytwórcy odpadów, za zagospodarowanie odpadów odpowiada aktualny lub poprzedni posiadacz odpadów”

Co to oznacza w praktyce? Norma zawarta w art. 27 ust. 3a ustawy dotyczy wszystkich odpadów – niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne. Jego zapisy mówią wprost, że jeśli wytwórca odpadów nie został ustalony i nie ma możliwości jego ustalenia, to za odpady te odpowiadać będzie aktualny posiadacz (nawet ten nieuprawniony) lub poprzedni ich posiadacz.

Sytuacja bardziej się komplikuje w przypadku kiedy mamy „łańcuch” współpracujących podmiotów, a wytwórca nie został ustalony. Zgodnie z zapisami przywołanego przepisu za odpady (których wytwórca jest nieznany) może odpowiadać: aktualny posiadacz samodzielnie lub poprzedni samodzielnie, a także aktualny i poprzedni wspólnie. Taka interpretacja wynika z wykorzystania przez ustawodawcę spójnika „lub”, a sytuacja ta jest bardzo niebezpieczna, ponieważ może dotyczyć każdego z podmiotów gospodarujących odpadami w danym łańcuchu, łącznie i osobno dla każdego nich. W trakcie ewentualnych sporów z organami jednym z ewentualnych argumentów może być zagadnienie odpowiedzialności solidarnej – albowiem ta nie została wprost wyartykułowana, a jedynie można ją wywieść z wykładni językowej przepisu.

Rozszerzona odpowiedzialność wytwórcy odpadów niebezpiecznych

Po ust. 3a dodano ustęp 3b, który już bezpośrednio wpływa na wytwórców odpadów niebezpiecznych.
• „ust 3b. Wytwórca odpadów niebezpiecznych, z wyłączeniem wytwórcy pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, jest zwolniony z odpowiedzialności za gospodarowanie tymi odpadami z chwilą przekazania ich do ostatecznego procesu odzysku lub ostatecznego procesu unieszkodliwienia przez posiadacza odpadów prowadzącego taki proces.”

Novum jest wprowadzenie określeń „ostateczny proces odzysku” oraz „ostateczny proces unieszkodliwiania”. Powyższą definicję wprowadzono tylko na potrzeby art. 27 ust. 3b ustawy. Ustawodawca wskazał wprost jako procesy ostatecznego odzysku: procesy od R1 do R11. Wykluczono tym samym proces R12[1] (głównie jako mechaniczne przetwarzanie odpadów) i R13[2]. Natomiast jako ostateczny proces unieszkodliwiania ustawodawca przyjął procesy od D1 do D12, wykluczając procesy D13[3] (głównie jako mieszanie odpadów), D14[4], D15[5]. Czyli wykluczono R12 i D13 – najczęściej stosowane procesy, którym odpady niebezpieczne były dotychczas poddawane.

Biorąc pod uwagę powyższe zmiany, wytwórca odpadów niebezpiecznych, po przekazaniu ich kolejnym podmiotom, które posiadają stosowne uprawnienia, lecz prowadzą inne procesy niż proces ostatecznego przetwarzania, nadal odpowiada za wytworzone przez siebie odpady niebezpieczne.

Gdy wytworzone odpady niebezpieczne zostaną przekazane zbierającemu bez ich przetworzenia, to nadal wytwórca ponosi za nie odpowiedzialność. Jeśli zbierający przekaże je dalej, do kolejnego uprawnionego podmiotu, to wytwórca nadal za nie odpowiada. Co istotne odpowiedzialność ta nie dotyczy zbierającego, który je przekazuje (jako kolejny posiadacz odpadów), dokonując bowiem przekazania zbierający owej odpowiedzialności pozbywa się na rzecz kolejnego/i następnego zbierającego lub przetwarzającego.

Wytwórca odpadów niebezpiecznych, nie jest również zwolniony z odpowiedzialności za wytworzone odpady wraz z przekazaniem partii, uprawnionemu do gospodarowania odpadami, który prowadzi proces ostatecznego przetworzenia. Do zwolnienia z odpowiedzialności dojdzie dopiero w momencie, kiedy wytworzona i przekazana uprawnionemu podmiotowi partia odpadów, zostanie w ostatecznym procesie przetworzona. Na przykład, jeśli przekażemy partę odpadów do spalarni to zwolnienie z odpowiedzialności będzie miało miejsce dopiero w momencie trafienia danej partii „fizycznie” do procesu spalania.

Edit: 2 wrzesień 2020 r. na podstawie Pisma znak DGO-I.050.71.2020.MS 13 sierpnia 2020 r.

Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Klimatu, wyrażonym w piśmie DGO-I.050.71.2020.MS, stanowiącym odpowiedź na interpelację poselską posłów z dnia 20 lipca 2020 r.:
„Nie należy utożsamiać chwili przekazania do ostatecznego procesu z chwilą zakończenia takiego procesu. Przekazanie odpadów następuje z momentem ich przejęcia przez wskazanego w art. 27b ust. 3b ustawy o odpadach posiadacza odpadów. Czas ten dokumentuje to potwierdzenie przejęcia odpadów w karcie przekazania odpadów dokonane przez posiadacza przejmującego odpady. Jeżeli wytwórca odpadów niebezpiecznych przekazuje odpady bezpośrednio posiadaczowi odpadów prowadzącemu ostateczne procesy odzysku lub unieszkodliwiania – potwierdzenie przez tego posiadacza przejęcia odpadów w karcie przekazania odpadów jest dowodem przekazania tych odpadów do ostatecznego procesu odzysku lub ostatecznego procesu unieszkodliwiania.”
„Biorąc powyższe pod uwagę przedstawiona w interpelacji grupy posłów interpretacja ww. przepisu nie jest w opinii resortu środowiska poprawna, gdyż przepis art. 27 ust. 3b odnosi się do przekazania odpadów do ostatecznego procesu odzysku lub ostatecznego procesu unieszkodliwiania. Przepis ten nie odnosi się do momentu poddania odpadów przetwarzaniu (jak ma to miejsce np. art. 27 w ust. 5 w przypadku zakaźnych odpadów medycznych).”

Wprowadzenie pojęcia ostatecznego procesu odzysku albo unieszkodliwiania powoduje jeszcze jedną komplikację. Jak bowiem będzie wyglądać sytuacja, kiedy wytworzone odpady niebezpieczne trafią do procesu R12 albo D13?

Przyjmując, że uprawniony podmiot przeprowadził proces R12 albo D13, w taki sposób, iż odpad utracił status odpadu niebezpiecznego w całości lub chociażby w części, to ów przetwarzający, przekazując odpad inny niż niebezpieczny uprawnionemu, zbierającemu lub prowadzącemu przetwarzanie odpadów inne niż ostateczne, pozbywa się odpowiedzialności (zgodnie z art. 27. ust. 3). Jednak nadal nie zwalnia z odpowiedzialności za wytworzony odpad wytwórcy pierwotnego opadu niebezpiecznego, który od momentu przetworzenia odpadu w procesie R12 albo D13, jest odpowiedzialny za odpad wtórnie powstały z pierwotnie wytworzonego opadu niebezpiecznego. Wytwórca odpadu niebezpiecznego nadal ponosi odpowiedzialność za wytworzony odpad, ponieważ odpad pierwotny nie trafił do jednego ze wskazanych procesów ostatecznego odzysku albo unieszkodliwiania. Zwolnienie z odpowiedzialności wytwórcy odpadu niebezpiecznego, będzie miało miejsce dopiero w momencie, kiedy odpad powstały z pierwotnego odpadu niebezpiecznego, zostanie przekazany uprawnionemu podmiotowi i fizycznie zostanie poddany procesowi ostatecznego przetworzenia określonemu w art. 27 ust. 3b ustawy.

Edit: 2 wrzesień 2020 r. na podstawie Pisma znak DGO-I.050.71.2020.MS 13 sierpnia 2020 r.

W przywołanym stanowisku, Minister Klimatu wskazał także: „W przypadku przekazywania odpadów niebezpiecznych przez wytwórcę odpadów do posiadacza prowadzącego zbieranie odpadów lub wstępne procesy przetwarzania, które wymagają przekazania odpadów kolejnemu posiadaczowi prowadzącemu ostateczne procesy przetwarzania odpadów – karta przekazania odpadów wystawiona przez wytwórcę jest potwierdzana przez posiadacza, który nie prowadzi ostatecznych procesów przetwarzania odpadów niebezpiecznych. To potwierdzenie przejęcia przez posiadacza prowadzącego ostateczne procesy odzysku lub unieszkodliwiania następuje dopiero na karcie przekazania odpadów wystawionej przez tego kolejnego posiadacza odpadów. W wielu przypadkach łańcuszek podmiotów zbierających odpady niebezpieczne i prowadzących wstępne procesy ich przetwarzania jest znacznie dłuższy i potwierdzeniem przekazania odpadów do ostatecznych procesów przetwarzania odpadów jest dopiero karta przekazania odpadów wystawiona przez ostatniego zbierającego odpady lub prowadzącego wstępne procesy przetwarzania tych odpadów potwierdzona przez posiadacza odpadów, który przejął odpady niebezpieczne celem przeprowadzenia ostatecznego procesu odzysku lub unieszkodliwiania. Wytwórca odpadów nie występuje w tym momencie na karcie dokumentującej przekazanie wytworzonych przez niego odpadów niebezpiecznych do ostatecznych procesów odzysku lub unieszkodliwiania. Wytwórca odpadów niebezpiecznych, jeżeli nie jest przekazującym odpady, nie ma na podstawie ustawy o odpadach zapewnionego dostępu do karty przekazania odpadów w BDO, wystawionej przez ogniwa pośredniczące. To samo dotyczy papierowych kart przekazania odpadów – w przypadku prowadzenia ewidencji papierowej. Jeżeli wytwórca odpadów niebezpiecznych chce sobie zapewnić dokumentację potwierdzającą przekazanie odpadów do posiadacza prowadzącego ostateczne procesy odzysku lub unieszkodliwiania – może to uzyskać zawierając odpowiednie postanowienia w umowie z posiadaczem odpadów, któremu bezpośrednio przekazuje odpady.”

Od wyżej opisanej rozszerzonej odpowiedzialności wytwórcy odpadu niebezpiecznego ustawodawca zakłada również odstępstwa. Poza wspomnianymi wytwórcami pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego zgodnie z ust. 3c, przepisu ust. 3b nie stosuje się do:
1) wytwórcy odpadów komunalnych;
2) wytwórcy odpadów niebezpiecznych wytwarzającego poniżej 100 kg/rok takich odpadów, o którym mowa w art. 71 pkt 1 lit. a ustawy, przekazującego owe odpady podmiotowi posiadającemu decyzję wymienioną w art. 27 ust. 2 pkt 1 lub 2 albo posiadającemu wpis do rejestru w zakresie, o którym mowa w art. 50 ust. 1 pkt 5 lit. a ustawy.

Biorąc pod uwagę całą odpowiedzialność wytwórcy odpadu niebezpiecznego, podkreślić należy, że ustawodawca nie wprowadził okresu przejściowego na dostosowanie się do nowych przepisów. Nie wskazał również sposobów na zabezpieczanie wytwórcy odpadów niebezpiecznych np. poprzez sposób wykazania się ze zwolnienia z odpowiedzialności. Jednocześnie należy pamiętać, że na przetworzenie odpadów niebezpiecznych prowadzący instalację ostatecznego przetworzenia ma rok czasu od ich wytworzenia, a ich wytwórca nie ma wpływu na określenie daty ich przetworzenia. Czyli wytworzony 6 września 2019 r. odpad niebezpieczny zgodnie z literą prawa musi zostać poddany procesowi ostatecznego odzysku lub unieszkodliwienia do 5 września 2020 r., i przez cały ten okres wytwórca odpadu niebezpiecznego będzie za niego odpowiedzialny, a także za odpad, który powstał z odpadu pierwotnego, jeśli nie wykorzystano wskazanego przez ustawodawcę procesu ostatecznego przetwarzania.

Edit: 2 wrzesień 2020 r. na podstawie Pisma znak DGO-I.050.71.2020.MS 13 sierpnia 2020 r.

Minister Klimatu pomimo, że nie wskazał w jaki sposób można skutecznie wyzbyć się odpowiedzialności za odpady niebezpieczne, zaznaczył, że nie ma obowiązku dokumentowania poddania ich ostatecznym procesom przetwarzania to pozostawił na wytwórcy całe odium odpowiedzialności za przyszły los odpadów.

Pełna odpowiedź na interpelację: http://orka2.sejm.gov.pl/INT9.nsf/klucz/ATTBSLBMU/%24FILE/i08931-o1.pdf   [dostęp: 2020-09-02]

[1] Wymiana odpadów w celu poddania ich któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1-R11(****)
(****) Jeżeli nie istnieje inny właściwy kod R, może to obejmować procesy wstępne poprzedzające przetwarzanie wstępne odpadów, jak np. demontaż, sortowanie, kruszenie, zagęszczanie, granulację, suszenie, rozdrabnianie, kondycjonowanie, przepakowywanie, separację, tworzenie mieszanek lub mieszanie przed poddaniem któremukolwiek z procesów wymienionych w poz. R1-R11.
[2] R13 Magazynowanie odpadów poprzedzające którykolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1-R12 (z wyjątkiem wstępnego magazynowania u wytwórcy odpadów)
[3] D13 Sporządzanie mieszanki lub mieszanie przed poddaniem odpadów któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycjach D1-D12(**)
(**) Jeżeli nie istnieje inny właściwy kod D, mogą tu być uwzględnione procesy wstępne poprzedzające unieszkodliwienie, w tym wstępna obróbka, jak np. sortowanie, kruszenie, zagęszczanie, granulacja, suszenie, rozdrabnianie, kondycjonowanie lub separacja przed poddaniem któremukolwiek spośród procesów wymienionych w pozycjach D1-D12.
[4] D14 Przepakowywanie przed poddaniem któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycjach D1-D13
[5] D15 Magazynowanie poprzedzające którykolwiek z procesów wymienionych w pozycjach D1-D14 (z wyjątkiem wstępnego magazynowania u wytwórcy odpadów)

[1] Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów (Dz. U. poz. 1742)
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200001742/O/D20201742.pdf   [dostęp: 2021-01-04]

[2] Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190002531/O/D20192531.pdf  [dostęp: 2021-01-04]

Autor tekstu: Marcin Kaźmierski