Nie mniej ważne niż sama ochrona środowiska są ekonomiczne aspekty ochrony środowiska. Nakłady na ochronę środowiska umożliwiają inwestycje w kierunku np. ochrony zasobów naturalnych i neutralizacji zanieczyszczeń pyłowych, pozwalają na ochronę gleb, ochronę wód czy spowolnienie zmian klimatu, na działania oraz budowę infrastruktury zapewniającej możliwości, których celem jest zmniejszenie hałasu, rozwój w obszarze gospodarki wodnej (przez budowę np. urządzeń do uzdatniania wody) czy ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
W zakresie nakładów na ochronę środowiska obserwujemy w ostatnich latach tendencję wzrostową. Według raportu Głównego Urzędu Statystycznego pt. Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska w 2023 roku [1] nakłady na ochronę środowiska wzrosły o 25,8% w stosunku do roku poprzedniego, co dało kwotę 22,5 mld złotych. W roku 2022 było to 17,9 mld zł, a w 2021 roku – 15,7 mld zł) [2].
Kto w roku 2023 poniósł najwięcej kosztów i jak rozłożyły się wpływy z ochrony środowiska? Na te i inne pytania odpowiada zanalizowany przez nas raport GUS.
Inwestorzy
W zakresie ochrony środowiska głównym inwestorem w roku 2023 były przedsiębiorstwa. Ich nakład na środki trwałe służące ochronie środowiska wyniósł 11 160 mln zł, czyli ponad 61% nakładu wszystkich inwestorów. W zakresie gospodarki wodnej największym inwestorem były gminy. Ich nakład w wysokości 1933 mln zł stanowił niemal 45% sumy nakładów wszystkich inwestorów.
Z tytułu opłat środowiskowych na konta urzędów marszałkowskich wpłynęło w 2023 roku 1142,2 mln zł. Przeszło 60% (690,2 mln zł) tej kwoty to opłaty związane z gospodarowaniem odpadami, kolejnych 37% (426,5) pochodziło z ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu.
Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska
Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska to w roku 2023 kwota w wysokości 18 214 mln zł, przy największym udziale nakładów na środki trwałe na ochronę środowiska z województw: mazowieckiego (18,4%), wielkopolskiego (11,8%) i śląskiego (11,3%). Najmniejsze nakłady to województwa: podlaskie (2,3%), zachodniopomorskie (2,3%) i lubuskie (2,5%).
Jak wynika z raportu GUS – największe nakłady dotyczyły gospodarki ściekowej i ochrony wód (8,4 mld zł – 46,1% sumy wszystkich nakładów) oraz ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu (5,4 mld zł – 29,6% sumy nakładów).
78,6% ogółu wydatków na ochronę powietrza i klimatu przeznaczono na urządzenia do zapobiegania zanieczyszczeniom, a także na urządzenia do redukcji zanieczyszczeń (20,5% nakładów).
Nakłady na środki trwałe na gospodarkę wodną
Nakłady na środki trwałe służące gospodarce wodnej w 2023 roku osiągnęły poziom ok. 4,3 mld zł. Największe wydatki poniosły województwa: mazowieckie (16,4%), opolskie (11,5%) i wielkopolskie (9,0%). Najmniejsze nakłady to województwa: świętokrzyskie (2,2%), podlaskie (2,5%) oraz zachodniopomorskie (2,9%).
Największe nakłady dotyczyły (bo aż 50% sumy wszystkich nakładów) inwestycji w ujęcia i doprowadzenia wody.
Efekty rzeczowe
Wielkość nakładów na ochronę środowiska poniesionych w roku 2023 osiągnęły poziom ok. 22 526 mln. To pozwoliło na szereg inwestycji na ochronę powietrza atmosferycznego, gospodarkę ściekową i ochronę wód. Poniesione inwestycje przyniosły w roku 2023 następujące wymierne efekty:
- 55 oczyszczalni ścieków (łączna przepustowość 47 tys. m³/dobę)
- 3,9 tys. km sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki
- 0,7 tys. km sieci kanalizacyjnej odprowadzającej wody opadowe
- urządzenia do redukcji zanieczyszczeń gazowych o zdolności ok. 234 tys. ton/rok
- urządzenia neutralizujące zanieczyszczenia pyłowe o zdolności ok. 5 tys. ton/rok
- urządzenia i instalacje do unieszkodliwiania i usuwania odpadów o łącznej wydajności ok. 451 tys. ton/rok
- urządzenia zaopatrzenia w wodę o wydajności ok. 75 tys. m³/dobę
- urządzenia uzdatniania wody o wydajności ok. 86 tys. m³/dobę
- 3,2 tys. km sieci wodociągowej
- regulacja i zabudowa 47,4 km rzek i potoków górskich
- 85,9 km wybudowanych lub zmodernizowanych obwałowań przeciwpowodziowych
Raport Głównego Urzędu Statystycznego napawa delikatnym optymizmem. Wzrost poniesionych kosztów na ochronę środowiska pozwala na inwestycje w tym kierunku. A inwestycje te są niezbędne, aby podążać w kierunku wytyczonym przez Unię Europejską. Jeśli chcemy zrealizować nałożone cele, musimy działać!
Warto też już teraz dowiedzieć się – Ile wyniosą opłaty za korzystanie ze środowiska w 2025 r.?
Autorka: Joanna Śliwińska-Wachowiak, specjalistka Kancelarii Ekologicznej ds. marketingu i szkoleń online
[1] Główny Urząd Statystyczny, Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska w 2023 roku https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ekonomiczne-aspekty-ochrony-srodowiska-w-2023-roku,11,6.html [dostęp: 2024-09-13]
[2] Główny Urząd Statystyczny, Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska w 2022 roku https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ekonomiczne-aspekty-ochrony-srodowiska-2022,14,4.html [dostęp: 2024-09-13]
[3] Art. 273 ust. 1 ustawy z dnia 16 stycznia 2024 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r poz. 54, 834, 1089) brzmi:
Opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za:
1) wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza;
1a) wydane uprawnienia do emisji na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. z 2023 r. poz. 589 i 2029);
2) (uchylony)
3) (uchylony)
4) składowanie odpadów.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf [dostęp: 2024-09-13]
[4] Ustawa z dnia 16 stycznia 2024 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r poz. 54, 834, 1089) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf [dostęp: 2024-09-13]
