Teren południowego dorzecza Odry mierzy się z problemem odpadów, które są wynikiem powodzi wywołanej opadami deszczu po przejściu niżu genueńskiego. Wezbrane wody niosły rumosz skalny, elementy infrastruktury dróg, budynków, zakładów, powalone drzewa, ciała zwierząt, wymytą glinę, piasek. Niesiony materiał dokonywał zniszczeń na kolejnych odcinkach rzeki.
Poniżej prezentujemy pięć sytuacji związanych z postępowaniem z odpadami, które są wynikiem powodzi, która w ostatnim czasie dotknęła województwa: dolnośląskie, opolskie, śląskie i część lubuskiego. W tym materiale dowiesz się, jak postępować z odpadami, jeśli jesteś osobą prywatną i porządkujesz swój dom, a jak w przypadku działań prowadzonych na terenie firmy. Czy i w jakich okolicznościach prowadzący zakład może powołać się na działanie siły wyższej?
Podstawą prawną dla tego artykułu są dwie ustawy stanowiące swoisty punkt wyjścia w zakresie rozważań na temat środowiska i jego ochrony. Jest to ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 54) [1] (zwana dalej: p.o.ś.) oraz ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2023 r. poz. 1587) [2] (zwana dalej: o odpadach), przy jednoczesnym wsparciu zapisów rozporządzenia z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. poz. 10) [3] (zwane dalej: katalog odpadów) oraz ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 572) [4] (zwana dalej: k.p.a.).
Jak postąpić z odpadami na terenie, który dotknęła powódź?
1. Wytwarzającym odpad jest mieszkaniec
Wytworzone podczas sprzątania zalanego powodzią mieszkania, domu odpady są odpadami komunalnymi, odpadami wielkogabarytowymi (czyli zniszczone meble), zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym (czyli zalane pralki, telewizory, zmywarki, lodówki). Odpady te można wystawić w wyznaczonym dla tych odpadów miejscu zbiórki lub zawieźć do PSZOKu. Mieszkaniec koncentruje się więc na uprzątnięciu zniszczonego przez powódź gospodarstwa, mieszkania. Obowiązują go w ograniczonym zakresie zasady określone w ustawie o odpadach.
Prace związane z uprzątnięciem zalanych mieszkań, domów, budynków gospodarczych mogą zostać zlecone zewnętrznemu podmiotowi sprzątającemu, wyspecjalizowanemu w tego typu działalności. W takim przypadku, to podmiot świadczący usługę jest wytwarzającym odpady. Firmy sprzątające i serwisowe zajmujące się konserwacją nie muszą posiadać żadnej decyzji, ponieważ powstały podczas zleconych działań odpad jest odpadem pozainstalacyjnym. Podmiot sprzątający zgodnie z ustawą o odpadach z „automatu” jest wytwórcą odpadów. W podpisywanym zleceniu, umowie warto sprawdzić, czy nie znajduje się zapis, że w przypadku świadczenia tej usługi wytwórcą odpadu jest zleceniodawca. Poza tym podmiot świadczący usługę sprzątającą, serwisową powinien posiadać wpis do BDO.
O czym warto wiedzieć: Kwalifikacji wytworzonych odpadów (powstających podczas sprzątania terenów dotkniętych powodzią), czyli nadanie właściwego kodu odpadu, dokonuje każdorazowo ich wytwórca. W przypadku osób prywatnych, oddających odpad/odpady do punktu selektywnego zbierania odpadów, warto skonsultować poprawność nadanej kwalifikacji z pracownikiem punktu zbierania.
W tym miejscu warto wskazać, że w katalogu odpadów ustawodawca wskazał dwa kody odpadów, których wytworzenie wpisuje się w obecną popowodziową rzeczywistość. Są to odpady o kodach: 16 82 02 – odpady inne niż wymienione w 16 82 01, który będzie częściej nadawany oraz 16 82 01* – odpady wykazujące właściwości niebezpieczne. Z doświadczenia wiemy, że liczba podmiotów posiadających uprawnienia do odbioru i przetworzenia odpadów o tych kodach jest ograniczona. Dlatego też zawsze warto pamiętać, by sprawdzić, czy znajdziemy odbiorcę na odpad o takim kodzie oraz czy pomimo że odpad powstał w wyniku klęski żywiołowej, to jednak nie będzie właściwszym kod „bardziej” prozaiczny.
Ważne: Istotne definicje legalne:
wytwórca odpadów – rozumie się przez to każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej; wytwórcą odpadów zdawanych do portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków w rozumieniu art. 5 pkt 9 ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów (Dz. U. poz. 1250) jest podmiot świadczący usługę odbioru odpadów w porcie lub przystani morskiej (art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o odpadach)
odpady komunalne – to odpady powstające w gospodarstwach domowych oraz odpady pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter i skład są podobne do odpadów z gospodarstw domowych, w szczególności niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i odpady selektywnie zebrane […] (art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o odpadach)
2. Wytwarzającym odpad jest firma, która nie posiada pozwolenia na wytwarzanie odpadów
Firma ta nie posiada pozwolenia na wytwarzanie odpadów, ponieważ w wyniku standardowej działalności (w wyniku funkcjonowania instalacji) w okresie jednego roku kalendarzowego wytwarza poniżej 1 Mg odpadów niebezpiecznych lub poniżej 5 000 Mg odpadów innych niż niebezpieczne (zgodnie z art. 180 pkt 3 oraz 180a p.o.ś.) [5]. Teren zakładu został zalany. Powódź nie wpłynęła na prowadzoną działalność w tym ilość i rodzaj odpadów wytwarzanych w związku z eksploatacją instalacji.
Firma ta podobnie jak osoba prywatna może sama podjąć się uprzątnięcia terenu zakładu lub zlecić tą usługę podmiotowi zewnętrznemu, który specjalizuje się w sprzątaniu lub działalności serwisowej. Jeśli ma miejsce zlecenie prac, to podmiot świadczący usługę jest wytwarzającym odpady. Przed podpisaniem umowy, zlecenia warto, by zleceniodawca sprawdzał zapisy umowy pod kątem odpowiedzialności za odpady wytworzone podczas prac. Zgodnie z zapisami ustawy o odpadach, wytwórcą odpadów podczas świadczenia usługi sprzątania jest zleceniobiorca. Jednak w umowie, zleceniu może być zawarty zapis, że w wyniku tej konkretnej usługi, to zleceniodawca jest wytwórcą odpadu. Firma sprzątająca, serwisowa powinna być wpisana w BDO.
Jeśli prowadzący zakład podejmie decyzję, że sam uprzątnie teren po powodzi, to ponieważ jest wytwórcą odpadu pozainstalacyjnego (w wyniku sprzątania wytwarza odpady, na których powstanie zakład nie potrzebuje decyzji) i sam dokonuje kwalifikacji kodów odpadów. Teoretycznie może on nadać im kod odpadu z podgrupy 16 82 – odpady powstałe w wyniku klęski żywiołowej, a dokładnie kod 16 82 02 – odpady inne niż wymienione w 16 82 01. Jednakże takie zakwalifikowanie odpadów powstałych podczas porządkowania terenu może spowodować problem z ich (szybkim) przekazaniem uprawnionemu podmiotowi. Dlatego w zaistniałej sytuacji warto się zastanowić, czy istnieje inna kwalifikacja odpadu, właściwa i jednocześnie pozwalająca podmiotowi na przekazanie odpadu odbiorcy, posiadającemu wymagane uprawnienia. Mowa tu o takich odpadach jak:
a) odpady materiałów i elementów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (np. beton, cegły, płyty, ceramika), w tym:
17 01 07 – zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06, w sytuacji gdy po ustąpieniu powodzi z terenu zakładu zebrano materiał np.:
– w postaci gruzu, pozostawionego przez wezbrane wody lub
– materiał powstały w wyniku mechanicznego uszkodzenia budynków przez wodę niosącą kamienie, elementy budynków, mostów, bądź prowadzonych prac naprawczych po ustąpieniu powodzi,
– elementów wyposażania np. drzwi, deski podłogowe, panele podłogowe, okna, futryny, parapety, progi,
– sanitariaty.
Odpadu nie uda się wytworzyć selektywnie (osobno gruz itp.). W sytuacji gdy możliwe jest rozdzielenie poszczególnych materiałów, to w pierwszej kolejności powinny być wytwarzane takie odpady jak:
17 01 01 – Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów
17 01 02 – Gruz ceglany
17 01 03 – Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia
17 01 80 – Usunięte tynki, tapety, okleiny itp.
17 01 81 – Odpady z remontów i przebudowy dróg
Oczywiście może dojść do konieczności wytworzenia odpadów niebezpiecznych i wówczas zaklasyfikujemy je jako: 17 01 06* – Zmieszane lub wysegregowane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia zawierające substancje niebezpieczne.
b) zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy (włączając maszyny pozadrogowe), odpady z demontażu, przeglądu i konserwacji pojazdów, w tym:
16 01 06 – zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy niezawierające cieczy i innych niebezpiecznych elementów, czyli np. zalane, uszkodzone mechanicznie wózki widłowe, zalane samochody
16 01 17 – metale żelazne, czyli elementy konstrukcyjne obiektów budowlanych, zniszczone taczki, grabie, łopaty, ogrodzenia
16 01 18 – metale nieżelazne, czyli elementy infrastruktury grzewczej – miedziane rurki, aluminiowe uszkodzone konstrukcje
16 01 19 – tworzywa sztuczne, czyli np. elementy infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej – rury z tworzywa sztucznego
c) odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych:
16 02 14 – zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13
16 02 16 – elementy usunięte ze zużytych urządzeń inne niż wymienione w 16 02 15, np. części maszyn wymienione w celu ich uruchomienia po uszkodzeniu w czasie powodzi lub usuwania jej skutków
d) partie produktów nieodpowiadające wymaganiom oraz produkty przeterminowane lub nieprzydatne do użytku, w tym:
16 03 04 – nieorganiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 03, 16 03 80, np. zalane worki z nawozami, z mieszankami betonowymi
16 03 06 – organiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 05, 16 03 80
16 03 80 – produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia
e) odpady z ogrodów i parków (także z cmentarzy), w tym:
20 02 01 – odpady ulegające biodegradacji, czyli pozostawione (na terenie zakładu) przez wodę gałęzie, drzewa i inne szczątki roślin
f) inne odpady komunalne, w tym:
20 03 03 – odpady z czyszczenia placów i ulic
20 03 04 – szlamy ze zbiorników bezodpływowych służących do gromadzenia nieczystości
20 03 06 – odpady ze studzienek kanalizacyjnych
20 03 07 – odpady wielkogabarytowe, czyli zniszczone przez powódź meble tj. szafy, stoły, krzesła, ławy.
Ważne: Istotne definicje legalne:
prowadzący instalacje – to podmiot uprawniony na podstawie określonego tytułu prawnego do władania instalacją w celu jej eksploatacji zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska, na zasadach wskazanych w ustawie (art. 3 pkt 31 p.o.ś.)
zakład – to jedna lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami (art.3 pkt. 48 p.o.ś.)
3. Wytwarzającym odpad jest firma, która posiada pozwolenie na wytwarzanie odpadów
Firma posiada pozwolenie na wytwarzanie odpadów, które wynika z prowadzonej działalności (zgodnie z art. 180 pkt 3 oraz 180a p.o.ś.) [5]. Z powodu powodzi teren zakładu został zalany. Powódź nie wpłynęła na prowadzoną działalność, w tym ilość i rodzaj odpadów wytwarzanych w związku z eksploatacją instalacji.
Z punktu widzenia formalnego odpady wytworzone podczas porządkowania terenu zakładu przez prowadzącego instalację nie są odpadami instalacyjnymi (wytworzonymi podczas eksploatacji instalacji). Odpady te zalicza się do odpadów pozainstalacyjnych, na wytworzenie których zakład nie potrzebuje decyzji. W przypadku tego typu odpadów nie obowiązują limity (zwykle określane w decyzjach) w zakresie wytworzonej masy odpadów, które powstają podczas prowadzenia prac porządkowych.
Jednak prowadzący zakład powinien szczególną uwagę zwrócić na właściwe określenie kodu wytworzonego odpadu, o którym szerzej mowa w punkcie 2 tego artykułu. Poprawne zakwalifikowanie przyspieszy szybkie uprzątnięcie terenu zakładu z odpadów, które są wynikiem powodzi i pozwoli na wykonanie kolejnych prac np. naprawy uszkodzonych budynków.
Firma ta może również skorzystać z usługi zewnętrznego podmiotu sprzątającego wyspecjalizowanego w tego typu działalności. W takim przypadku to podmiot świadczący usługę jest wytwarzającym odpady. W interesie zleceniodawcy, który zleca wykonanie prac sprzątających, serwisowych jest sprawdzenie zapisów zlecenia, umowy pod kątem odpowiedzialności za odpady wytworzone podczas tych prac. Zgodnie z zapisami ustawy ich wytwórcą jest podmiot świadczący tą usługę, ale umowa może zawierać zapis, przenoszący tą odpowiedzialność na zleceniodawcę.
Co ważne z punktu widzenia zleceniodawcy, firma sprzątająca, serwisowa powinna posiadać wpis do BDO.
Ważne: Istotne definicje legalne:
eksploatacja instalacji lub urządzenia – rozumie się przez to użytkowanie instalacji lub urządzenia oraz utrzymywanie ich w sprawności (art. 3 pkt 3 p.o.ś.)
4. Wytwarzającym odpad jest firma, która posiada pozwolenie na wytwarzanie, zezwolenie na przetwarzanie albo zbieranie odpadów,bądź pozwolenie zintegrowane
Firma posiada pozwolenie na wytwarzanie (zgodnie z art. 180 pkt 3 oraz 180a p.o.ś.) [5], zezwolenie na przetwarzanie albo zbieranie odpadów (zgodnie z art. 41 ustawy o odpadach) [6] bądź pozwolenie zintegrowane (zgodnie z art. 181 ust. 1 pkt 1 p.o.ś.) [7]. Z powodu powodzi teren zakładu został zalany. Powódź wpłynęła na prowadzoną działalność, w tym ilość i rodzaj odpadów wytwarzanych w związku z eksploatacją instalacji – choćby przejściowo.
W sytuacji, gdy w wyniku powodzi nastąpi zmiana w dotychczasowym funkcjonowaniu zakładu, to w takim przypadku powstają odpady instalacyjne, a więc konieczna jest zmiana posiadanych decyzji. Zmiana może wynikać z uszkodzenia zamaszynowienia, w efekcie czego w wyniku prowadzonego procesu produkcyjnego w instalacji zwiększy się masa wytwarzanych odpadów. Innym przykładem zmiany jest utrata pierwotnych właściwości surowca (w wyniku zalania). Wykorzystywany w instalacji surowiec nadal może być stosowany w prowadzonym procesie technologicznym, jednak zmieni się masa wytworzonych odpadów. Tym samym dalsze funkcjonowanie zakładu nie będzie zgodne z posiadanymi decyzjami. Jednak w tym przypadku można mówić o takim czynniku, jak siła wyższa, o czym w dalszej części artykułu.
Jeśli wytwórca odpadów nie będzie mógł uznać wytworzonych odpadów jako odpadów pozainstalacyjnych, mimo że konieczność zwiększenia masy wytworzonych odpadów lub rozszerzenia listy wytwarzanych odpadów jest wynikiem zaistnienia na danym terenie powodzi i jej późniejszych skutków, prowadzący zakład musi dokonać zmiany posiadanych decyzji w celu dostosowania do obecnej sytuacji.
Niezmiernie istotnym zagadnieniem jest dokonanie właściwej kwalifikacji wytworzonych odpadów poza instalacją. Prowadzący instalacje, który sam dokonuje działań porządkowych, musi pamiętać, że odpady te muszą zostać przekazane podmiotowi, który posiada możliwość ich zagospodarowania zgodnie z posiadanymi decyzjami. W związku z tym powinien zastanowić się, czy właściwe jest nadanie im kodu z grupy 16 82 odpady powstałe w wyniku klęsk żywiołowych, a dokładnie 16 82 02 – odpady inne niż wymienione w 16 82 01. Może wcześniej przywołana kwalifikacja odpadów jako 17 01 XX, 20 02 XX, 20 03 XX pozwoli na szybsze oddanie tych odpadów uprawnionemu podmiotowi?
Podmiot, który posiada pozwolenie na wytwarzanie, zezwolenie na przetwarzanie albo zbieranie odpadów lub pozwolenie zintegrowane może zlecić podmiotowi zewnętrznemu usługę sprzątania lub serwisową. Warto, by zwrócił uwagę na zasady takiej współpracy (jak w przykładzie opisanym w punkcie 2).
5. Firma, która zajmuje się transportem odpadów
W przypadku transportu odpadów powstałych w wyniku powodzi, których wcześniej nie transportowała, musi dokonać aktualizacji wpisu w BDO, by wywiązać się z obowiązków związanych z wykazaniem przekazania odpadów przez transportującego do przetwarzającego.
A jak powinny funkcjonować zakłady, których nie zniszczyła powódź?
Podmiot, który znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego, ale nie dotknęła go niszczycielska siła wód powodzi, zobowiązany jest działać zgodnie z literą prawa, czyli posiadanymi decyzjami administracyjnymi. Dotyczy to zarówno emisji do powietrza, jak i posiadanych zezwoleń na przetwarzanie albo zbieranie odpadów. Jeżeli prowadzący zakład widzi konieczność zmiany posiadanego pozwolenia, powinien złożyć odpowiedni wniosek.
Ważne: Obecnie nie ma obowiązujących przepisów pozwalających na takie działanie podmiotów, które w wyniku podjętych decyzji zarządczych, przyczyni się do naruszenia posiadanych decyzji. Prowadzący podmiot gospodarczy, który decyduje się na działanie niezgodnie z posiadanymi decyzjami administracyjnymi, musi wziąć pod uwagę, że naraża się na przepisy sankcyjne, które będą wobec niego zastosowane przez organy kontrolujące.
Siła wyższa – czy można się na nią powołać?
Część podmiotów, która ucierpiała na skutek powodzi (i znajduje się na obszarze województwa dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego) może rozważać uzasadnienie działania niezgodnego z zapisami określanymi w posiadanych decyzjach określających zasady korzystania ze środowiska właśnie ze względu na powódź jako na siłę wyższą.
Należy jednak mieć na względzie, że żadne przepisy nie zwalniają nas „automatycznie” z obowiązku przestrzegania zasad ochrony środowiska, w tym tych wynikających z posiadanych decyzji. Istnieją wprawdzie normy wpływające na odpowiedzialność za naruszenia, jednak czym innym jest odpowiedzialność za naruszenie, a czymś innym brak naruszenia.
Pojęcie siły wyższej wprowadzone jest do obrotu prawnego m.in. przez art. 189e k.p.a., który brzmi „W przypadku gdy do naruszenia prawa doszło wskutek działania siły wyższej, strona nie podlega ukaraniu”. Należy podkreślić, że ustawodawca wskazał niejako „podmiot” w tym zapisie – jest nim strona. W zaistniałej sytuacji jest to konkretny podmiot znajdujący się na terenie województwa dolnośląskiego, opolskiego lub śląskiego, który ucierpiał w wyniku powodzi i w stosunku do którego wszczęto postępowanie o ukaranie. W tym przypadku jest on stroną, która może powołać się na siłę wyższą i nie podlega ukaraniu, ale po pierwsze nie jest to tożsame z brakiem naruszenia, a po drugie podlega ocenie w postępowaniu sankcyjnym i może się zdarzyć, że ocena podmiotu oraz organu karającego będzie odmienna.
W tym samym tonie wypowiada się A. Wróbel (komentarz do art. 189e k.p.a., Nb 3 [w] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany Lex 2024): „Siła wyższa to zdarzenie zewnętrzne w stosunku do podmiotu obowiązanego, co oznacza, że pozostaje ono poza kontrolą tego podmiotu, który nie ma żadnego wpływu na jego wystąpienie i skutki. Jest to zdarzenie nadzwyczajne, wyjątkowe, któremu nie można zapobiec i którego nie da się przewidzieć w świetle aktualnego stanu wiedzy i doświadczenia życiowego. Pojęcie to ulega subiektywizacji, zarówno gdy chodzi o wskazane wyżej elementy obiektywne, takie jak zewnętrzność, niemożność przewidzenia i zapobieżenia zdarzeniu, jak również wymóg, aby podmiot obowiązany, pomimo dochowania najwyższej staranności, nie mógł zapobiec zdarzeniu i jego skutkom.”
Czyli na siłę wyższą mogą powoływać się tylko te zakłady, które fizycznie ucierpiały podczas powodzi. Wśród zdarzeń, jakie z dużym prawdopodobieństwem możemy uznać za mieszczące się w przywołanej normie będą: woda zalała teren niszcząc surowce, uszkodzeniu uległa infrastruktura niezbędna do prowadzenia procesu (budynki, hale), instalacje w całości lub w części – tym samym zakład nie może funkcjonować w normalnym trybie, zgodnie z posiadanymi decyzjami administracyjnymi.
Natomiast brak jest podstaw, by na siłę wyższą powoływały się zakłady, które nie uległy zalaniu, a chęć działania niezgodnie z posiadanymi decyzjami podyktowana jest innymi względami. Można tu przywołać takie sytuacje jak zamiar przyjmowania do zbierania lub przetworzenia odpadów o kodach nieujętych w posiadanych decyzjach – chociażby przywołanego wielokrotnie odpadu 16 82 02, lub przekroczenie dopuszczalnych ilości odpadów magazynowanych, przetwarzanych lub wytwarzanych. Nie wydaje się w tym przypadku możliwe powołanie na siłę wyższą bowiem ona nie wpływa na podmiot a na jego otoczenie.
Podsumowując
Prace porządkowe po ustąpieniu wód powodzi można prowadzić samodzielnie lub zlecić je firmie porządkowej lub serwisowej. Zawsze należy zastanowić się, jaki kod nadamy odpadom wytworzonym podczas tych działań porządkowych, w szczególności, gdy prowadzi się je samodzielnie.
W przypadku zmiany (zaistniałej w wyniku powodzi) w zakresie prowadzenia instalacji, która wpływa np. na masę wytwarzanych odpadów (jako efekt prowadzonej produkcji z wykorzystaniem zawilgoconego surowca), bądź gdy proces produkcyjny został skrócony ze względu na uszkodzenie instalacji, konieczne jest dokonanie zmiany posiadanego pozwolenia, decyzji administracyjnej.
Natomiast w przypadku chęci powołania się na siłę wyższą, konieczna jest szczegółowa analiza, w jakim zakresie powódź i/lub skutki powodzi bezpośrednio wpłynęły na funkcjonowanie danego zakładu. Czy rzeczywiście nie może on funkcjonować zgodnie z posiadanymi decyzjami. Raz jeszcze należy podkreślić, że podmiot decydujący się na działanie niezgodnie z posiadanymi decyzjami administracyjnymi naraża się na przepisy sankcyjne, które zostaną wobec niego zastosowane przez organy kontrolujące.
Więcej informacji dotyczących problematyki odpadów pozostawionych przez powódź dla podmiotów gospodarujących odpadami zamieściliśmy w materiałach: “Gospodarowanie odpadami na terenie objętym stanem klęski żywiołowej – wniosek o ograniczenie obowiązków stosowania decyzji” oraz “Procedury gospodarowania odpadami popowodziowymi – projekt nowelizacji ustawy“. Przybliżamy w nich możliwości, jakie moją podmioty gospodarujące odpadami w związku z zapisami zawartymi w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1897), a także planowaną przez nowelizację ustawy z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz. U. z 2024 r. poz. 654).
Autorzy: dr Marcin Kaźmierski, Paulina Pelczyk-Nieborak, Kancelaria Ekologiczna
Pytanie? Konkretna odpowiedź!
Czym są zanieczyszczenia, które pochodzą ze źródeł naturalnych?
Zgodnie z art. 3 pkt 49a p.o.ś. [8] rozumie się przez to tę część emisji zanieczyszczeń, która nie jest spowodowana bezpośrednio lub pośrednio działalnością człowieka, w tym zjawiska naturalne, takie jak wybuchy wulkanów, aktywność sejsmiczna, aktywność geotermiczna, pożary lasów i nieużytków, gwałtowne wichury, aerozole morskie, emisja wtórna lub przenoszenie w powietrzu cząstek pochodzenia naturalnego z regionów suchych. Idąc dalej, do wskazanej listy źródeł naturalnych można dodać również powodzie. Pozostawione odpady to zanieczyszczenia, które pochodzą ze źródeł naturalnych.
Jakie obszary obejmuje stan klęski żywiołowej?
W dniu 25 września 2024 r., obszary objęte stanem klęski żywiołowej [9] to:
1) w województwie dolnośląskim – powiaty: bolesławiecki, dzierżoniowski, jaworski, kamiennogórski, karkonoski, kłodzki, legnicki, lubański, lwówecki, świdnicki, wałbrzyski, ząbkowicki i złotoryjski, gmina miejska Oława oraz gmina wiejska Oława w powiecie oławskim, gmina Kąty Wrocławskie, gmina Sobótka oraz gmina Mietków w powiecie wrocławskim oraz miasta na prawach powiatu: Wałbrzych, Jelenia Góra i Legnica
2) w województwie opolskim – powiaty: brzeski, głubczycki, nyski, opolski, prudnicki, kędzierzyńsko-kozielski, krapkowicki
3) w województwie śląskim – powiaty: bielski, cieszyński, pszczyński i raciborski oraz miasto na prawach powiatu Bielsko-Biała
4) w województwie lubuskim – gmina miejsko-wiejska Szprotawa, miasta Żagań, miasto Małomice, gmina wiejska Żagań w powiecie żagańskim
Lista ta została rozszerzona o kolejne obszary na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 września 2024 r. (Dz. U. 1435) w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego oraz lubuskiego [10]. Wniosek do wojewody mogą złożyć podmioty znajdujące się na terenie:
województwa dolnośląskiego – powiat wołowski, gmina miejska Głogów, gmina wiejska Głogów, gmina Kotla, gmina Pęcław oraz gmina Żukowice w powiecie głogowskim, miasto i gmina Ścinawa w powiecie lubińskim
województwa lubuskiego – gmina Dąbie i gmina Krosno Odrzańskie w powiecie krośnieńskim oraz gmina Bytom Odrzański, gmina miejska Nowa Sól, gmina wiejska Nowa Sól, gmina Otyń, gmina Siedlisko i gmina Kolsko w powiecie nowosolskim.
[1] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 54) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf [dostęp: 2024-09-25]
[2] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2023 r. poz. 1587) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130000021/U/D20130021Lj.pdf [dostęp: 2024-09-25]
[3] Rozporządzenie z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. poz. 10) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000010/O/D20200010.pdf [dostęp: 2024-09-25]
[4] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 572) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19600300168/U/D19600168Lj.pdf [dostęp: 2024-09-25]
[5] art. 180 pkt 3 oraz 180a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 54) brzmią:
Art. 180. Eksploatacja instalacji powodująca:
3) wytwarzanie odpadów
jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest ono wymagane.
Art. 180a. Pozwolenie na wytwarzanie odpadów jest wymagane do wytwarzania odpadów:
1) o masie powyżej 1 Mg rocznie – w przypadku odpadów niebezpiecznych lub
2) o masie powyżej 5000 Mg rocznie – w przypadku odpadów innych niż niebezpieczne.
[6] art. 41 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2023 r. poz. 1587) brzmi:
1. Prowadzenie zbierania odpadów i prowadzenie przetwarzania odpadów wymaga uzyskania zezwolenia.
2. Zezwolenie na zbieranie odpadów i zezwolenie na przetwarzanie odpadów wydaje, w drodze decyzji, organ właściwy odpowiednio ze względu na miejsce zbierania lub przetwarzania odpadów.
3. Organem właściwym jest:
1) marszałek województwa:
a) dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
b) dla odpadów innych niż niebezpieczne poddawanych odzyskowi w procesie odzysku polegającym na wypełnianiu terenów niekorzystnie przekształconych, jeżeli ilość umieszczanych w wyrobisku lub zapadlisku odpadów jest nie mniejsza niż 10 Mg na dobę lub całkowita pojemność wyrobiska lub zapadliska jest nie mniejsza niż 25 000 Mg,
c) dla instalacji komunalnych,
d) do wydania zezwolenia na zbieranie odpadów, w przypadku gdy maksymalna łączna masa wszystkich rodzajów odpadów magazynowanych w okresie roku przekracza 3000 Mg;
2) starosta – w pozostałych przypadkach.
4. Organem właściwym do wydania zezwolenia na zbieranie odpadów i zezwolenia na przetwarzanie odpadów na terenach zamkniętych jest regionalny dyrektor ochrony środowiska.
5. Działalność wymagająca uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów i zezwolenia na przetwarzanie odpadów może być, na wniosek posiadacza odpadów, objęta jednym zezwoleniem na zbieranie i przetwarzanie odpadów.
6. W przypadku prowadzenia w tym samym miejscu przedsięwzięć, z których co najmniej jedno należy do przedsięwzięć wymienionych w ust. 3 pkt 1, organem właściwym do wydania zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów jest marszałek województwa.
6a. Organ właściwy wydaje zezwolenie na zbieranie odpadów lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów po zasięgnięciu opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwych ze względu na miejsce prowadzenia zbierania odpadów lub przetwarzania odpadów. Wymóg zasięgania opinii prezydenta miasta nie dotyczy prezydenta miasta na prawach powiatu, jeżeli jest on organem właściwym do wydania zezwolenia.
6b. W przypadku niewydania opinii w terminie określonym w art. 106 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 775 i 803) przyjmuje się, że wydano opinię pozytywną.
7. (uchylony)
8. Do wydania zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zezwolenia na zbieranie odpadów oraz zezwolenia na przetwarzanie odpadów.
9. Ilekroć w ustawie jest mowa o zezwoleniu na zbieranie odpadów lub zezwoleniu na przetwarzanie odpadów rozumie się przez to również zezwolenie na zbieranie i przetwarzanie odpadów.
10. (uchylony)
[7] art. 181 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 54) brzmi:
1. Organ ochrony środowiska może udzielić pozwolenia:
1) zintegrowanego;
[8] art. 3 pkt 49a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 54) brzmi:
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
49a) udziale zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł naturalnych – rozumie się przez to tę część emisji zanieczyszczeń, która nie jest spowodowana bezpośrednio lub pośrednio działalnością człowieka, w tym zjawiska naturalne, takie jak wybuchy wulkanów, aktywność sejsmiczna, aktywność geotermiczna, pożary lasów i nieużytków, gwałtowne wichury, aerozole morskie, emisja wtórna lub przenoszenie w powietrzu cząstek pochodzenia naturalnego z regionów suchych;
[9] Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego oraz śląskiego https://dziennikustaw.gov.pl/D2024000139501.pdf [dostęp: 2024-09-25]
[10] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 2024 r. w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego oraz lubuskiego https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240001435/O/D20241435.pdf [dostęp: 2024-10-03]
