EDIT 30 sierpnia 2022: Dotyczy przyjęcia przez Parlament Europejski włączenia energii jądrowej do taksonomii.
Polski Instytut Ekonomiczny (zwany dalej PIE) poinformował o decyzji, jaką podjął w dniu 6 lipca Parlament Europejski. Decyzja ta dotyczyła przyjęcia propozycji Komisji Europejskiej, aby uwzględnić energię z gazu oraz energię jądrową w unijnej taksonomii. Co to oznacza dla Polski? Jest to bardzo dobra wiadomość, ponieważ w tej sytuacji projekt budowy pierwszej elektrowni jądrowej może liczyć na finansowanie z budżetu UE, jako inwestycja zrównoważona środowiskowo. Ponadto analitycy Polskiego Instytutu Ekonomicznego uważają, że decyzja ta jest kluczowa dla budowy naszej suwerenności energetycznej.
Według PIE taksonomia unijna jest tym rodzajem dokumentu, który pełni rolę swoistego przewodnika identyfikującego zrównoważone inwestycje, poza tym definiuje ona, które z nich działają na rzecz „zielonej transformacji”. W obecnie procedowanym dokumencie uwzględniono zarówno atom, jak i gaz jako paliwa przejściowe. Podejście to jest efektem intensywnej współpracy dwóch członków UE: Niemiec (które, chcą utrzymać gaz jako paliwo dające energię zrównoważoną środowiskowo) oraz Francji (stawiającej na energetykę jądrową). Działania wpisujące inwestycje w gaz do unijnej taksonomii są odpowiedzią UE na obecnie niestabilną sytuacją energetyczną starego kontynentu, natomiast energetyka jądrowa zaliczona została do tych rozwiązań, które zwiększają bezpieczeństwo energetyczne i są zeroemisyjnym źródłem energii. Jako jej atuty wskazuje się brak kosztów związanych z opłatami za emisję CO2 do powietrza (tzw. kredytów węglowych), jak to jest w przypadku węgla. Eksperci PIE podkreślają też, że odmowa przystępnego finansowania dla inwestycji jądrowych spowodowałaby wyższe rachunki za energię dla wszystkich Europejczyków [5].
2 lutego 2022 r., Komisja Europejska zatwierdziła projekt dotyczący taksonomii, uwzględniając rolę energetyki gazowej i jądrowej w transformacji energetycznej. Oznacza to ułatwione finansowanie inwestycji w tym zakresie. Zgodnie z propozycją KE wskazane źródła energii mogą być stosowane przejściowo. Każda nowa elektrownia i ciepłownia gazowa powinna uzyskać pozwolenie na budowę przed 2030 r., a elektrownia jądrowa
przed 2045 r. Projekt taksonomii będzie jednak jeszcze głosowany i może napotkać na sprzeciw. Jednocześnie trwają prace legislacyjne mające umożliwić powstanie tych obiektów. Przykładem tego może być Ustawa z dnia 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy Prawo Wodne oraz niektórych innych ustaw [1] podpisana przez Prezydenta w dniu 1 lutego 2022 r [2]. Nowelizacja ustawy Prawo wodne [3] wskazuje, który reżim prawny ma znaleźć zastosowanie w przypadku postępowania dotyczącego decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wydawanej przed uzyskaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, w stosunku do której inwestor wystąpił już z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Nowalia ustawy Prawo Wodne jest ściśle powiązana z ustawą z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących (Dz. U. z 2021 r. poz. 1484) [4].
Taksonomia ma znaczenie nie tylko środowiskowe i energetyczne, ale również finansowe i inwestycyjne. Jej realizacja wpłynie na ocenę działań firmy. Przedsiębiorstwa, które nie będą realizowały wskazanych założeń, mogą narazić się na wyższe koszty ubezpieczeń czy na utrudniony dostęp do finansowania zewnętrznego. Dlatego dołączenie gazu i atomu, jako zrównoważonych źródeł energii, daje większą swobodę polskim przedsiębiorstwom.
Istotna dla Polski jest również przyszłość rynku wodorowego. Istnieje konsensus wśród członków UE, że wodór stanowi szansę na dekarbonizację działalności przemysłowej i transportu ciężarowego. Nowe regulacje mogą wpłynąć na szybki rozwój sektora po 2030 r. Liberalizacja prawa i odpowiednie rozwiązania, w tym brak opłat dla połączeń transgranicznych, wspierają promocję wodoru, jako jednego ze źródeł energii w procesie transformacji.
Nowe regulacje rynku wodorowego będą wspierać rozbudowę europejskiej infrastruktury wodorowej. W 2021 r. polski GAZ-SYSTEM dołączył do projektu European Hydrogen Backbone, którego celem jest budowa systemu transportu wodoru w Europie do 2040 r. W możliwym scenariuszu założono, że sieć wodorowa w Polsce powstanie około 2035 r. (głównie w regionie planowanych farm wiatrowych na morzu i klastrów przemysłowych na południu, w centrum i na zachodzie), co ma zapewnić alternatywę dla wysokoemisyjnych źródeł energii. Wiąże się to również z dodatkowymi korzyściami, takimi jak: wsparcie inwestycji z Polskiej Strategii Wodorowej, eksploatacja Baltic Pipe po 2040 r. (co otworzy drogę importu wodoru z krajów bałtyckich i nordyckich), uniezależnienie się od rosnących cen gazu, efektywny kosztowo przesył wodoru do Niemiec.
Biorąc pod uwagę wielowymiarowość i tempo wdrażania inicjatywy zrównoważonego finansowania, jak również jej praktyczny wymiar w postaci możliwości finansowania określonych inwestycji, już dziś warto zidentyfikować wpływ regulacji zawartych w Europejskim Zielonym Ładzie na prowadzony biznes oraz ukierunkować swoje dalsze działania w stronę zrównoważonego rozwoju.
[1] Ustawa z dnia 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy Prawo Wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 258) https://monitorpolski.gov.pl/D2022000025801.pdf [dostęp: 2022-03-10]
[2] Oficjalna informacja podana na stronie prezyent.pl dotycząca Ustawy z dnia 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw – podpisana 1 lutego 2022 r. brzmi:
Informacja w sprawie ustawy z dnia 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw
Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy, celem zmian jest przesądzenie, który reżim prawny ma znaleźć zastosowanie w przypadku postępowania dotyczącego decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wydawanej przed uzyskaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej wydawanej na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących, w stosunku do której inwestor wystąpił już z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Ustawa wprowadza trzy przepisy intertemporalne do następujących aktów prawnych:
- ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne;
- ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw;
- ustawy z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw.
Przepisy intertemporalne, które nowelizacja wprowadza do zmienianych ustaw spowodują, że do wszczętego i niezakończonego postępowania dotyczącego decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wydawanej przed uzyskaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszącej zastosowanie będą miały przepisy w brzmieniu nadanym przez zmieniane ustawy, tj. ustawę z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne, ustawę z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw oraz ustawę z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw.
W uzasadnieniu do przyjętych rozwiązań wskazano, iż przepisy przejściowe zawarte w ustawach zmieniających stan prawny właściwy do zastosowania do przedmiotowego postępowania „nie zawsze uwzględniały specyfikę zawieszonego postępowania w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla elektrowni jądrowej”, a także, że „organy administracji publicznej, które uczestniczą w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach byłyby zobligowane do stosowania przepisów w wersji nieaktualnej, niespójnej z innymi regulacjami oraz niezgodnej z bieżącą wolą ustawodawcy”.
Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.
[3] Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo Wodne (Dz. U. z 2021 r. poz. 2233, 2368, z 2022 r. poz. 88, 258) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001566/U/D20171566Lj.pdf [dostęp: 2022-03-10]
[4] Ustawa z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących (Dz. U. z 2021 r. poz. 1484)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20111350789/U/D20110789Lj.pdf [dostęp: 2022-03-10]
[5] Komunikat Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Unijna taksonomia pomoże Polsce zbudować energetykę jądrową” https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2022/07/2022_07_06_Unijna-taksonomia-pomoze-Polsce-zbudowac-energetyke-jadrowa.pdf [dostęp: 2022-08-30]
