Eksploatacja instalacji wymaga określenia osoby jej prowadzącej. Zgodnie z art. 183a ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2022 poz. 2056) [1] (dalej też jako P.o.ś.) jest to podmiot uprawniony na podstawie określonego tytułu prawnego do władania oznaczoną częścią instalacji. Często w wyniku kupna, łączenia czy przejęcia spółek, konieczna jest zmiana prowadzącego. W jaki sposób prawidłowo przeprowadzić proces przeniesienia praw i obowiązków wynikających z pozwolenia na rzecz nowego prowadzącego? Czy jest to możliwe?

Prowadzący instalację i tytuł prawny

Zgodnie z art. 3 pkt 31 ustawy Prawo ochrony środowiska [2] prowadzącym instalację jest podmiot uprawniony na podstawie określonego tytułu prawnego do władania instalacją w celu jej eksploatacji zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska, na zasadach wskazanych w ustawie. Wspomniany tytuł prawny w art. 3 pkt 41 ustawy Prawo ochrony środowiska [3] to prawo własności, użytkowanie wieczyste, trwały zarząd, ograniczone prawo rzeczowe albo stosunek zobowiązaniowy. Oznacza to, że aby zostać prowadzącym instalację lub jej część, nie trzeba jej kupować czy dzierżawić, a wystarczy wynajmować.

Jeżeli chcesz dokonać zgłoszenia instalacji samodzielnie, ale nie masz pewności, czy robisz to dobrze, skorzystaj z naszego kursu, który krok po kroku przeprowadzi Cię przez cały proces zgłoszenia. Wypełnij formularz, aby otrzymać dostęp do darmowej lekcji.

Automatyczne przeniesienie pozwolenia

Ustawa P.o.ś. określa takie pozwolenia emisyjne jak: pozwolenie zintegrowane, pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi oraz pozwolenie na wytwarzanie odpadów. W przypadku zmiany prowadzących instalacje, modyfikacja podmiotu korzystającego z uprawnień zawartych w decyzjach administracyjnych dokonuje się automatycznie. Jednak, mimo że zgodnie z art. 189 ustawy P.o.ś. [4], następuje natychmiastowe przeniesienie na niego praw i obowiązków, nabywca musi niezwłocznie złożyć wniosek o zmianę prowadzącego. Rozstrzygnięcie to ma charakter deklaratoryjny, ponieważ jego zadaniem jest jedynie potwierdzenie faktu, który zadział się z mocy prawa. W taki sposób dochodzi do przeniesienia pozwoleń określonych w ustawie P.o.ś. Sytuacja komplikuje się jednak w przypadku, gdy uprawnienie, które chce otrzymać podmiot „zahacza” o inne ustawy.

Przeniesienie pozwolenia na wytwarzanie odpadów uwzględniającego zezwolenie na zbieranie i przetwarzanie odpadów

Tak jak wspomniane zostało wcześniej – przeniesienie pozwolenia na wytwarzanie odpadów określonego w ustawie P.o.ś. dokonuje się automatycznie i wymaga jedynie zatwierdzenia go przez decyzję zmieniającą. Zgodnie z art. 45 ust. 4 – 6 ustawy o odpadach (Dz. U. 2022 poz. 699) [5] podmioty gospodarujące odpadami mogą ubiegać się o otrzymanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów uwzględniającego wymagania zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów. Te dwa zezwolenia nie są objęte ustawą P.o.ś., a ustawą o odpadach. Z tego względu częstym zjawiskiem jest niechęć organu do przenoszenia tego typu pozwolenia. Czy słuszna? Pozwolenia przyznawane są instalacjom, za to zezwolenia – prowadzącym, przez co te pierwsze można przenieść między podmiotami, a drugie nie. Pozwolenie wydawane m.in. w oparciu o art. 45 ust. 4 ustawy o odpadach, mimo że obejmuje zbieranie i przetwarzanie odpadów, jest pozwoleniem, a możliwość jego przeniesienia określają przepisy ustawy P.o.ś. Możliwe jest przeniesienie takiej decyzji, jest to bowiem pozwolenie regulujące dodatkowo wymagania przewidziane dla zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów, a kwestionowanie tego przez organ nie jest podstawne. Organ powinien wydać decyzję o charakterze deklaratoryjnym na podstawie wniosku i tytułu prawnego.

Czy możliwy jest podział jednego zakładu?

Zgodnie z art. 183a i 183b ustawy Prawo ochrony środowiska [6] różne części instalacji mogą należeć do innych prowadzących i być objęte jednym pozwoleniem. Mając na uwadze art. 189 ustawy P.o.ś., mówiący o możliwości przeniesienia pozwolenia na inny podmiot, które ma miejsce w momencie uzyskania tytułu prawnego (do części zakładu lub instalacji), dopuszczona jest możliwość przeniesienia władania np. jednej z instalacji (z całej dużej grupy), które dotychczas objęte były jednym pozwoleniem, „w ręce” innego podmiotu. Tym samym można dokonać podziału zakładu lub wydzielić poszczególne instalacje bądź jedną instalację. Jest to szczególnie pomocne w przypadku odsprzedania części zakładu lub danej instalacji innemu podmiotowi. Możliwe jest również zawnioskowanie o zmianę prowadzącego daną instalację w obrębie całego zakładu i określenie wielkości emisji z danych emitorów. Poza wydzieleniem, można wskazać głównego prowadzącego z prowadzących instalacje, a także szczegółowo określić zakres odpowiedzialności poszczególnych podmiotów za eksploatację instalacji zgodnie z przepisami ochrony środowiska.

Przykładem takiego funkcjonowania może być współdzielenie jednego emitora. Jak to możliwe?

Przykład 1:

Na terenie dużego zakładu przemysłowego należącego do podmiotu A (który prowadzi instalację energetyczną) doszło do wydzielenia, na zasadzie dzierżawy, części instalacji innemu podmiotowi B. Dzierżawca prowadził także procesy technologiczne będące źródłem emisji do powietrza, które wymagały wprowadzania zanieczyszczeń za pośrednictwem emitora. Zapisy w umowie pozwalały na to, by podmioty częściowo korzystały ze wspólnej infrastruktury. Dlatego też, oba podmioty wprowadzały zanieczyszczenia do jednego emitora, wyposażonego w kilka przewodów kominowych. Pozwoliło to na rozdzielenie miejsc wprowadzenia gazów i pyłów do powietrza, zamontowanie indywidualnych (dla danej instalacji) króćców pomiarowych i prowadzenie monitoringu. W tym konkretnym przypadku, oba strumienie łączyły się w górnej części komina i były wspólnie wprowadzane do powietrza. Odpowiednie zapisy w decyzji na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza oraz konstrukcja emitora pozwoliły na równoległe funkcjonowanie obu podmiotów, przy zachowaniu wszystkich wymogów ochrony środowiska.

Przykład 2:

Dużo prostszym i częściej spotykanym rozwiązaniem jest rozdzielenie jednej instalacji złożonej z kilku źródeł między podmiot C i D. Ów rozdział często wynika z przyczyn właścicielskich. Przykładowo podmiot C korzysta z trzech źródeł, natomiast D z dwóch.

Przykład 3:

Z jednej instalacji mogą korzystać również podmioty E i F, lecz w rozdziale czasowym. Czyli podmiot E prowadzi swój proces 4 dni w tygodniu (od poniedziałku do czwartku), natomiast F w pozostałe dni.

W każdym z przytoczonych przykładów, podmioty posiadały stosowne pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza lub pozwolenia zintegrowane (wskazujące rozdział bądź głównego prowadzącego instalację), uzyskane w drodze decyzji. Jednak, w każdym z powyższych przypadków, szczególny nacisk położono na wskazanie, kiedy ma miejsce emisja i który podmiot jest odpowiedzialny za jej powstanie, by nie doszło do naruszeń warunków określonych w decyzji.

[1] Art. 183a Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2022 r. poz. 2556, 2687, z 2023 r. poz. 877) brzmi:

W rozumieniu przepisów niniejszego działu prowadzącym instalację jest także podmiot uprawniony na podstawie określonego tytułu prawnego do władania oznaczoną częścią instalacji.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220002556/U/D20222556Lj.pdf

[2] Art. 3 pkt 31 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2022 r. poz. 2556, 2687, z 2023 r. poz. 877) brzmi:

Ilekroć w ustawie jest mowa o:

31) prowadzącym instalację – rozumie się przez to podmiot uprawniony na podstawie określonego tytułu prawnego do władania instalacją w celu jej eksploatacji zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska, na zasadach wskazanych w ustawie;
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220002556/U/D20222556Lj.pdf

[3] Art. 3 pkt 41 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2022 r. poz. 2556, 2687, z 2023 r. poz. 877) brzmi:

Ilekroć w ustawie jest mowa o:

41) tytule prawnym – rozumie się przez to prawo własności, użytkowanie wieczyste, trwały zarząd, ograniczone prawo rzeczowe albo stosunek zobowiązaniowy;
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220002556/U/D20222556Lj.pdf

[4] Art. 189 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2022 r. poz. 2556, 2687, z 2023 r. poz. 877) brzmi:

1. Podmiot, który staje się prowadzącym instalację lub jej oznaczoną część, przejmuje prawa i obowiązki wynikające z pozwoleń dotyczących tej instalacji lub jej oznaczonej części.

2. Podmiot, o którym mowa w ust. 1, występuje niezwłocznie z wnioskiem o zmianę pozwoleń w zakresie oznaczenia prowadzącego instalację.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220002556/U/D20222556Lj.pdf

[5] Art. 45 ust. 4 Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, 1597) brzmi:

Wytwórca odpadów, który prowadzi zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów, może być zwolniony z obowiązku uzyskania odrębnego zezwolenia na prowadzenie tej działalności, jeżeli posiada pozwolenie na wytwarzanie odpadów.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130000021/U/D20130021Lj.pdf

[6] Art. 183b Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2022 r. poz. 2556, 2687, z 2023 r. poz. 877) brzmi:

1. Na wniosek prowadzących oznaczone części instalacji można objąć jednym pozwoleniem.

2. Prowadzący oznaczone części instalacji, o których mowa w ust. 1, występują ze wspólnym wnioskiem o udzielenie pozwolenia, wskazując jeden z tych podmiotów jako głównego prowadzącego lub określając szczegółowo zakres odpowiedzialności poszczególnych podmiotów za eksploatację instalacji zgodnie z przepisami ochrony środowiska.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220002556/U/D20222556Lj.pdf