Zmiany zasad postępowania za wytworzone odpady, które zaczęły obowiązywać wraz z początkiem 2022 roku, mają na celu sprawiedliwe określenie wysokości opłat za gospodarowanie odpadami oraz podniesiecie odpowiedzialności mieszkańców za ich prawidłową segregację. Adresowane są one do właścicieli nieruchomości, na których znajdują się budynki wielolokalowe, a skutki ich wprowadzenia mogą dosięgnąć właścicieli lokali oraz osoby faktycznie zamieszkujące i użytkujące lokale.

Podstawa prawna

Podstawą prawną nakładającą warunki na gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi jest Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888) [1]. 11 sierpnia 2021 roku za sprawą ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (Dz. U. 2021 poz. 1648) [2], wprowadzone zostały zmiany w przepisach, które częściowo zaczęły obowiązywać we wrześniu 2021 roku. Druga część zmian weszła w życie 1 stycznia 2022 roku, a ich podsumowanie i wyjaśnienie znalazło się w materiale “Gospodarowanie odpadami przez gminy po nowelizacji tzw. ustawy śmieciowej – zmiany od 01 stycznia 2022 r.”[3].

Problemy ze skuteczną segregacją odpadów w budynkach wielolokalowych

Chcąc zwiększać odpowiedzialność mieszkańców za wytwarzane odpady, znowelizowana ustawa zmieniła rolę pewnej ich grupy. Przed wprowadzeniem zmian, odpowiedzialność za wytworzone odpady ponosili jedynie właściciele nieruchomości składający gminom deklaracje o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zgodnie z art. 2a [4] ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, od 2022 roku, w przypadku zapewnienia przez właściciela nieruchomości technicznych możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w konkretnych lokalach budynków wielolokalowych, podmioty wymienione w art. 1 pkt 1 [5], mogą ponosić opłaty za gospodarowanie odpadami. Tymi jednostkami mogą być właściciele lokali oraz osoby faktycznie zamieszkujące lub użytkujące lokale. Jak określa art. 4d [6], są oni zobowiązani do selektywnego zbierania wytworzonych przez siebie odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminie oraz rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów [7]. Dotychczasowe przepisy nie były w stanie kontrolować tego, czy mieszkańcy bloków i kamienic segregowali odpady, czego konsekwencje, w postaci podwyższonych kosztów, ponosiła cała społeczność.

Zwiększenie odpowiedzialności za wytwarzane odpady w budynkach wielolokalowych

Po nowelizacji, jeśli zapewnione są techniczne możliwości identyfikacji odpadów wymienione w art. 2a ust. 4 [8] takie jak liczba lokali, mieszkańców, ilość odpadów komunalnych wytwarzanych na danych nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi oraz infrastruktura do gospodarowania odpadami, rada gminy może w drodze uchwały, stanowiącej akt prawa miejscowego, postanowić o obowiązku ponoszeniu opłaty przez właścicieli lokali oraz osoby zamieszkujące i użytkujące je. Jeśli techniczne możliwości zostały spełnione, a uchwała przyjęta, zgodnie z art. 2a ust. 5 [9] wspólnota lub spółdzielnia mieszkaniowa w terminie 14 dni składa deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami w stosunku do odpadów komunalnych wytworzonych na nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi, z wyłączeniem odpadów komunalnych wytworzonych w lokalach objętych tą uchwałą. Opłata naliczana jest począwszy od miesiąca, w którym uchwała weszła w życie. Zgodnie z art. 6m [10] właściciele nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy oraz nieruchomości niezamieszkałych (jeśli rada gminy podjęła taką uchwałę), a także właściciele lokali, mieszkańcy i wykorzystujący lokale objęci uchwałą, zobowiązani są złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami. Pierwszą z deklaracji należy złożyć w terminie 14 dni od podjęcia uchwały, o której mowa w art. 2a, uchwały o odbieraniu odpadów z nieruchomości niezamieszkałych lub od dnia zamieszkania pierwszego mieszkańca na terenie nieruchomości i lokalu lub wytworzenia pierwszych odpadów.

Ważne jest zaznaczenie, że zgodnie z art. 2 ust. 3b [11] właściciele, mieszkańcy i wykorzystujący lokale, w przypadku przyjęcia uchwały z art. 2a nie są zobowiązani do wykonywania obowiązków właściciela nieruchomości. Dzięki zmianom w ustawie, poprzez indywidualne oznaczenie worków lub pojemników zachowujące ochronę danych osobowych, dane frakcje odpadów komunalnych będą przypisywane konkretnym osobom, zwiększając przestrzeganie wymogu selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Pomoże to na pozyskiwanie większej ilości surowców wtórnych i osiąganie wyższych poziomów recyklingu, co doprowadzi do obniżenia opłat za gospodarowanie odpadami. Takie zmiany przyczynią się również do rozwijania w kraju jednej z podstawowych zasad gospodarki odpadami, czyli „zanieczyszczający płaci”.

Więcej informacji na temat nowych zasad w tematyce gospodarowania odpadami znajdziesz w artykułach: Co nowego w gminnych systemach gospodarowania odpadami komunalnymi? oraz Koniec wątpliwości w wyliczaniu opłat za gospodarowanie odpadami.

[1] Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000888/U/D20210888Lj.pdf [dostęp: 12-05-2022]

[2] Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (Dz. U. 2021 poz. 1648)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210001648/T/D20211648L.pdf [dostęp: 12-05-2022]

[3] E-book Wolters Kluwer “Gospodarowanie odpadami przez gminy po nowelizacji tzw. ustawy śmieciowej – zmiany od 01 stycznia 2022 r.”

[4] Art. 2a Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888)
1. W przypadku gdy właściciel nieruchomości w uzgodnieniu z gminą zapewni techniczne możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych, rada gminy może, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, postanowić o ponoszeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez osoby wymienione w art. 1 pkt 1 lit. b.
2. Identyfikacja odpadów komunalnych zapewnia możliwość przypisania osobom wymienionym w art. 1 pkt 1 lit. b danej frakcji odpadów komunalnych w taki sposób, aby osoby nieuprawnione nie mogły odczytać danych osobowych.
3. Uchwała, o której mowa w ust. 1, może dotyczyć wszystkich albo określonych nieruchomości zabudowanych budynkami wielolokalowymi, w zależności od tego, czy właściciele nieruchomości w uzgodnieniu z gminą zapewnią techniczne możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach na wszystkich nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi albo na części tych nieruchomości.
4. Podejmując uchwałę, o której mowa w ust. 1, rada gminy kieruje się technicznymi możliwościami identyfikacji odpadów komunalnych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych, w tym:
1) liczbą lokali mieszkalnych w danym budynku wielolokalowym;
2) liczbą mieszkańców;
3) ilością odpadów komunalnych wytwarzanych na danych nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi;
4) istniejącą infrastrukturą do gospodarowania odpadami komunalnymi.
5. W przypadku podjęcia uchwały, o której mowa w ust. 1, wspólnota mieszkaniowa lub spółdzielnia mieszkaniowa:
1) składa deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi – w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie tej uchwały,
2) ponosi opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, począwszy od miesiąca, w którym ta uchwała weszła w życie
– w stosunku do odpadów komunalnych wytworzonych na nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi, z wyłączeniem odpadów komunalnych wytworzonych w lokalach objętych tą uchwałą.

[5] Art. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888) brzmi:
Ustawa określa:
1) zadania gminy oraz obowiązki:
a) właścicieli nieruchomości,
b) właścicieli lokali w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokali, osób, którym służy tytuł prawny do lokalu w budynkach wielolokalowych, osób faktycznie zamieszkujących lub
użytkujących te lokale lub osób faktycznie zamieszkujących lub użytkujących lokal należący do spółdzielni mieszkaniowej

– dotyczące utrzymania czystości i porządku;

[6] Art. 4d Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888) brzmi:
Wytwórcy odpadów komunalnych są obowiązani do selektywnego zbierania wytworzonych przez siebie odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1.

[7] Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz.U. 2021 poz. 906)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000906/O/D20210906.pdf [dostęp: 12-05-2022]

[8] Art. 2a ust. 4 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888) brzmi:
Podejmując uchwałę, o której mowa w ust. 1, rada gminy kieruje się technicznymi możliwościami identyfikacji odpadów komunalnych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych, w tym:
1) liczbą lokali mieszkalnych w danym budynku wielolokalowym;
2) liczbą mieszkańców;
3) ilością odpadów komunalnych wytwarzanych na danych nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi;
4) istniejącą infrastrukturą do gospodarowania odpadami komunalnymi.

[9] Art. 2a ust. 5 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888) brzmi:
W przypadku podjęcia uchwały, o której mowa w ust. 1, wspólnota mieszkaniowa lub spółdzielnia mieszkaniowa:
1) składa deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi – w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie tej uchwały,
2) ponosi opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, począwszy od miesiąca, w którym ta uchwała weszła w życie

– w stosunku do odpadów komunalnych wytworzonych na nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi, z wyłączeniem odpadów komunalnych wytworzonych w lokalach objętych tą uchwałą.

[10] Art. 6m Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888) brzmi:
1. Deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi są obowiązani złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta:
1) właściciele nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy;
2) osoby wymienione w art. 1 pkt 1 lit. b, jeżeli rada gminy podjęła uchwałę, o której mowa w art. 2a  ust. 1;
3) właściciele nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, jeżeli rada gminy podjęła uchwałę, o której mowa wart. 6c ust. 2, a właściciele nieruchomości nie złożyli skutecznego oświadczenia, o którym mowa wart. 6c ust. 3b.
1¹. Pierwszą deklarację o wysokości opłaty składa się w terminie 14 dni odpowiednio od dnia:
1) zamieszkania pierwszego mieszkańca na danej nieruchomości albo w lokalu w budynku wielolokalowym objętym uchwałą, o której mowa w art. 2a ust. 1, lub wytworzenia na danej nieruchomości lub w danym lokalu odpadów komunalnych;
2) podjęcia uchwały, o której mowa w art. 2a ust. 1, albo uchwały, o której mowa w art. 6c ust. 2.
1a. Deklaracja zawiera dane niezbędne do określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
1aa. W przypadku nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, rada gminy może wprowadzić możliwość wskazania w deklaracji częstotliwości odbioru odpadów komunalnych poszczególnych frakcji, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż określona w uchwale rady gminy, o której mowa w art. 6r ust. 3, a w przypadku jej nieokreślenia w uchwale – nie rzadsza niż raz na 2 tygodnie.
1ab. W przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe deklaracja może zawierać wskazanie okresów korzystania z nieruchomości.
1b. Rada gminy określając wzór deklaracji może wymagać podania następujących danych:
1) imię i nazwisko lub nazwę właściciela nieruchomości oraz adres miejsca zamieszkania lub siedziby;
2) adres nieruchomości;
3) dane stanowiące podstawę zwolnienia z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi;
4) numer telefonu właściciela nieruchomości;
5) adres poczty elektronicznej właściciela nieruchomości;
6) inne informacje niezbędne do wystawienia tytułu wykonawczego;
7) informacje dotyczące posiadania kompostownika przydomowego i kompostowania w nim bioodpadów stanowiących odpady komunalne.
1c. W przypadku nieruchomości zabudowanej budynkiem wielolokalowym, wspólnota mieszkaniowa lub spółdzielnia mieszkaniowa może żądać od właściciela lokalu, osoby, której służy spółdzielcze prawo do lokalu lub osoby faktycznie zamieszkującej lokal podania danych niezbędnych do ustalenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
1ca. Dopuszcza się złożenie odrębnych deklaracji dla poszczególnych budynków lub ich części w przypadku nieruchomości zabudowanej budynkiem wielolokalowym lub budynkami wielolokalowymi, jeżeli poszczególne budynki lub ich części posiadają przyporządkowane im oddzielne miejsca gromadzenia odpadów komunalnych.
1d. Wysokość zobowiązania określonego w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi obowiązuje za kolejne miesiące do czasu korekty deklaracji lub zmiany stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, z zastrzeżeniem art. 6o.
2. W przypadku zmiany danych będących podstawą ustalenia wysokości należnej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi lub określonej w deklaracji ilości odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości, właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć nową deklarację w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła zmiana. Opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zmienionej wysokości uiszcza się za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana.
2a. W przypadku uchwalenia nowej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wójt, burmistrz lub prezydent miasta zawiadamia właściciela nieruchomości o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wyliczonej jako iloczyn nowej stawki opłaty i danych podanych w deklaracji. W takim przypadku właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do złożenia nowej deklaracji i uiszcza opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w wysokości podanej w zawiadomieniu. Zawiadomienie zawiera pouczenie, że stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego.
2b. (uchylony)
3. Deklaracje o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadam komunalnym mogą być wysłane na adres do doręczeń elektronicznych, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych (Dz. U. poz. 2320 oraz z 2021 r. poz. 72).
4. Właściciel nieruchomości nie może złożyć deklaracji zmniejszającej wysokość zobowiązania z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za okres wsteczny, z wyjątkiem przypadku, o którym mowa w ust. 2.
5. Przepisu ust. 4 nie stosuje się, jeżeli właściciel nieruchomości złoży nową deklarację zmniejszającą wysokość:
1) zobowiązania z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w związku ze śmiercią mieszkańca w terminie do 6 miesięcy od dnia tego zdarzenia;
2) opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w związku z informacją lub korektą faktur, uzyskaną z przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.

[11] Art. 2 ust. 3b Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.2021 poz. 888) brzmi:
Osoba, której służy tytuł prawny do lokalu, lub osoba faktycznie zamieszkująca lub użytkująca lokal należący do spółdzielni mieszkaniowej nie jest obowiązana do wykonywania obowiązków właściciela nieruchomości wynikających z ustawy, z zastrzeżeniem przepisów art. 6h obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, art. 6m deklaracja o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ust. 1 i art. 6o określenie przez organ opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ust. 4 w przypadku podjęcia uchwały, o której mowa w art. 2a uchwała o ponoszeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wytwarzanymi w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych ust. 1.