Rozwój technologii i wciąż rosnący poziom cyfryzacji, niosą za sobą wzrost wykorzystania sprzętu elektrycznego i elektronicznego przez konsumentów. Konsekwencją zwiększającej się konsumpcji jest powiększająca się liczba elektroodpadów. Jak podaje Organizacja odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego ElektroEko, organizator Międzynarodowego Dnia Bez Elektrośmieci w Polsce, według ONZ w 2023 r. każda osoba na świecie wygeneruje średnio 8 kg elektrośmieci, co oznacza, że ​​na całym świecie zostanie ich wytworzonych aż 61 mln ton [1]. Dlatego niezwykle ważna jest edukacja z zakresu postępowania i recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Dziś przybliżymy temat obowiązków wprowadzających sprzęt elektryczny i elektroniczny na rynek.

8 obowiązków wprowadzającego urządzenia elektryczne i elektroniczne

Każdy podmiot wprowadzający sprzęt na rynek posiada wynikające z Ustawy o zużytym sprzęcie Elektrycznym i Elektronicznym z dnia 11 września 2015 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622) [2] obowiązki, które musi spełnić w danym roku kalendarzowym.

1. WPIS DO BDO

Każdy podmiot wprowadzający sprzęt na rynek powinien posiadać wpis do BDO (Baza Danych o Odpadach) z aktualnymi danymi. Jeśli dane podmiotu np. adres zmieniły się w trakcie prowadzonej działalności lub przedsiębiorca rozpoczął dodatkową działalność w nowym miejscu, w systemie należy złożyć wniosek aktualizacyjny w terminie 30 dni od kiedy nastąpiła zmiana.

2. NUMER REJESTROWY BDO

Wprowadzający sprzęt jest obowiązany do umieszczania numeru rejestrowego na fakturach i innych dokumentach sporządzanych w związku z wprowadzaniem do obrotu sprzętu. Jeśli wprowadzany sprzęt pochodzi od producenta, podmiot wprowadzający go do obrotu jest zobowiązany do umieszczania na fakturach i innych dokumentach numeru rejestrowego autoryzowanego przedstawiciela [3], którego wyznaczył producent. Jeśli producent nie stosuje się do powyższego obowiązku, podlega karom administracyjnym określonym w art. 92 pkt. 2 [4].

3. OZNAKOWANIE SPRZĘTU I SKUTKI DLA ŚRODOWISKA

Każdy sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych musi zawierać oznaczenie w postaci przekreślonego kosza, które mówi o zakazie umieszczania zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami.

Dodatkowo każdy wprowadzany na rynek sprzęt powinien zawierać informację o skutkach dla środowiska i zdrowia ludzi wynikających z obecności w sprzęcie niebezpiecznych substancji (np. rtęć, freon). Każdy podmiot wprowadzający sprzęt jest też zobowiązany do informowania o systemie zbierania ZSEE (dalej: zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny) oraz kosztach gospodarowania odpadami obejmującymi koszty zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu. Kolejnym zadaniem podmiotu wprowadzającego sprzęt jest informowanie o roli gospodarstw domowych w przyczynianiu się do ponownego wykorzystania materiałów, z jakich jest zbudowany. Brak oznaczenia sprzętu w powyższy sposób może skutkować nałożeniem administracyjnych kar pieniężnych w kwocie od 10 000 zł do 1 000 000 zł, które określone są w art. 91 pkt. 1 Ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym z 15 września 2015 roku (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622) [2].

4. KAMPANIE EDUKACYJNE

Ustawodawca nakłada na wprowadzającego sprzęt także obowiązek prowadzenia kampanii edukacyjnych. Zadanie to może wykonać przez organizację odzysku lub samodzielnie, przeznaczając pieniądze na edukację lub wnosząc na odrębny rachunek bankowy właściwego urzędu marszałkowskiego łącznie co najmniej 0,1% przychodów netto z tytułu wprowadzania do obrotu sprzętu, osiągniętych w poprzednim roku kalendarzowym. Kampanię edukacyjną z zakresu postępowania ze zużytym sprzętem można rozumieć jako dowolną kampanię w środkach masowego przekazu, ale też ulotki, broszury informacyjne, plakaty, konkursy, konferencje oraz inne imprezy o charakterze informacyjno-edukacyjnym. Rozliczenie tego obowiązku należy złożyć w terminie do dnia 31 stycznia roku następującego po roku, w którym wprowadzający sprzęt był zobowiązany do przeprowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych.

5. EWIDENCJA MASY WPROWADZONEGO SPRZĘTU

Wprowadzający jest również zobowiązany do prowadzenia na bieżąco obejmującej informacje o masie wprowadzonego do obrotu sprzętu zgodnie ze stanem rzeczywistym. Stanowi on podstawę do obliczenia osiągniętych poziomów zbierania, odzysku oraz przygotowania do ponownego użycia i recyklingu zużytego sprzętu. Wprowadzający sprzęt jest zobowiązany przechowywać przez 5 lat ewidencję oraz zaświadczenia o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym sporządzone przez zakład przetwarzania. Ustawodawca nie przewiduje jednak formy prowadzenia wspomnianej wyżej ewidencji.

6. OPRACOWANIE INFORMACJI NT. SPRZĘTU

Wprowadzający jest zobowiązany do opracowania informacji dotyczącej ponownego użycia i przetwarzania zużytego sprzętu, ze wskazaniem poszczególnych części składowych oraz materiałów zawartych w sprzęcie, a także umiejscowienia w sprzęcie niebezpiecznych: substancji, mieszanin oraz części składowych. Informacje te powinien opracować 12 miesięcy przed wprowadzeniem sprzętu na rynek. Jeśli zakład przetwarzania lub inna firma działająca w zakresie recyklingu zawnioskuje o powyższe informacje, wprowadzający jest zobowiązany do bezpłatnego przekazania ich.

7. ROZLICZENIE OBOWIĄZKÓW

Na koniec roku kalendarzowego, każdy wprowadzający musi rozliczyć się z obowiązku osiągnięcia minimalnego rocznego poziomu zbierania zużytego sprzętu, poziomu odzysku oraz poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu zużytego sprzętu. Jak rozumieć minimalny roczny poziom zbierania? W zależności od wyboru metody przez Ministra właściwego do spraw klimatu, jest to nie mniej niż 65% średniorocznej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu lub 85% masy zużytego sprzętu wytworzonego na terytorium kraju. Jeśli wprowadzający nie wykonał obowiązku, jest zobowiązany do wniesienia opłaty produktowej, obliczanej oddzielnie dla każdej grupy sprzętu, określonej w Ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym  z dnia 11 września 2015 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622). Stawki tej opłaty wynoszą:

• od 4 zł do 8 zł za kilogram dla grupy 3, czyli lamp,
• od 0 do 2 zł za kilogram dla pozostałych grup sprzętu określonych w załączniku pierwszym Ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym [5].

Opłata produktowa musi zostać wniesiona na odrębny rachunek bankowy właściwego urzędu marszałkowskiego do 15 marca roku następującego po roku kalendarzowym, którego opłata dotyczy.

8. UMOWA Z ZAKŁADEM PRZETWARZANIA ZUŻYTEGO SPRZĘTU

Wprowadzający sprzęt jest zobowiązany do zawarcia umowy pod rygorem nieważności z prowadzącym zakład przetwarzania, który prowadzi demontaż oraz przygotowanie do ponownego użycia zużytego sprzętu, powstałego ze sprzętu należącego do grupy sprzętu, do której należy sprzęt wprowadzającego. Jeśli umowa wygaśnie lub zakład przetwarzania utraci posiadaną decyzję, wprowadzający sprzęt jest zobowiązany do podpisania nowej umowy w ciągu 3 miesięcy.

Wprowadzający sprzęt może wykonywać niektóre z powyższych obowiązków za pośrednictwem organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zadania, które musi wykonać samodzielnie, to:

• umieszczenie numeru rejestrowego na fakturach i innych dokumentach,
• dołączenie do sprzętu informacji o zakazie umieszczania zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami, wyjaśnienia znakowania, a także wskazania skutków dla środowiska i zdrowia ludzi wynikających z obecności w sprzęcie niebezpiecznych substancji oraz roli, jaką gospodarstwo domowe spełnia w przyczynianiu się do ponownego użycia i odzysku, w tym recyklingu, zużytego sprzętu,
• znakowanie sprzętu elektrycznego i elektronicznego symbolem selektywnego zbierania,
• opracowanie informacji dotyczącej ponownego użycia i przetwarzania sprzętu, zawierającej informacje o poszczególnych częściach składowych oraz materiałów zawartych w sprzęcie i informacji o substancjach niebezpiecznych, a także do bezpłatnego przekazania ich do zakładu przetwarzania na jego wniosek,
• prowadzenie ewidencji o masie wprowadzonego sprzętu i zaświadczenia od recyklingu zużytego sprzętu.

Dzięki wypełnianiu obowiązków, wprowadzający sprzęt elektryczny na rynek jest w stanie zapewnić sobie gwarancję uniknięcia kar finansowych, które mogą zostać nałożone na niego z powodu ich niewypełnienia. Należy jednak pamiętać, że wprowadzający sprzęt podlegają nie tylko Ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym z dnia 11 września 2015 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622), ale również Ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, 1597), w szczególności w Art. 60 i Art. 73 [6].

PYTANIE – KONKRETNA ODPOWIEDŹ!

Zagospodarowanie sprzętu elektrycznego i elektronicznego – co zrobić z elektroodpadami?

Elektroodpadów nie wolno wrzucać do tych samych pojemników, co odpady komunalne. Nie powinny one trafić również do żółtego pojemnika przeznaczonego na tworzywa sztuczne i metale. Jeśli właściciel sprzętu uzna dany sprzęt za niesprawny do dalszego użycia, może oddać go do:

• Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów (PSZOK),
• Specjalnych kontenerów na elektroodpady,
• Sklepów wielkopowierzchniowych (powyżej 400 m²), jeśli rozmiar odpadu nie przekracza 25 cm,
• Sklepu z elektroniką (także sklepu internetowego), który zobowiązany jest do nieodpłatnego przyjęcia zużytego sprzętu elektrycznego przy zakupie nowego sprzętu tego samego rodzaju (zasada 1:1).

Właściciel sprzętu, oddając elektroodpad, powinien pamiętać jednak o tym, aby był on kompletny, co oznacza, że nie mogą zostać z niego usunięte części składowe, podzespoły czy części eksploatacyjne, które stanowią integralną część przedmiotu.

Kim jest wprowadzający sprzęt w kontekście Ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym?

Definicję wprowadzającego sprzęt elektryczny i elektroniczny określa pkt. 20 w art. 4 [7] Ustawy o zużytym sprzęcie Elektrycznym i Elektronicznym z dnia 11 września 2015 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622). Według ustawodawcy, wprowadzającym sprzęt jest osoba fizyczna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba prawna, która, bez względu na wykorzystywaną technikę sprzedaży, w tym za pomocą środków porozumiewania się na odległość:

• ma siedzibę na terytorium kraju i produkuje sprzęt pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub wprowadza do obrotu pod własną nazwą lub znakiem towarowym na terytorium kraju sprzęt zaprojektowany lub wyprodukowany dla niego,
• ma siedzibę na terytorium kraju i pod własną nazwą lub znakiem towarowym odsprzedaje na terytorium kraju sprzęt wytworzony przez inne podmioty; odsprzedającego nie uznaje się za wprowadzającego sprzęt, jeżeli na sprzęcie znajdują się nazwa lub znak towarowy wprowadzającego sprzęt,
• ma siedzibę na terytorium kraju i wprowadza do obrotu w ramach swojej działalności sprzęt z innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego lub państwa niebędącego państwem członkowskim – z tym, że za wprowadzającego sprzęt nie uznaje się podmiotu, który realizuje finansowanie na zasadzie wyłączności w ramach lub zgodnie z umową finansową, o której mowa w pkt. 11 [8], który wskazuje producenta sprzętu elektrycznego i elektronicznego, chyba że jednocześnie działa on jako wprowadzający sprzęt.

[1] Idea, dzienbezelektrosmieci.pl https://dzienbezelektrosmieci.pl/strona-glowna/idea/ [dostęp: 2023-10-12];

[2] Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150001688/U/D20151688Lj.pdf [dostęp: 2023-10-12];

[3] Autoryzowany przedstawiciel – osoba fizyczna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba prawna mająca siedzibę na terytorium RP, w tym organizacja odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego – któremu producenci powierzają odpowiedzialność za wykonywanie na terytorium innego kraju obowiązków określonych ustawą dla wprowadzającego sprzęt, w odniesieniu do wprowadzonego do obrotu sprzętu pochodzącego od tego producenta.

[4] Art. 92 pkt. 2 Ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622) brzmi: Art. 92. Administracyjne kary pieniężne wynoszą:
2) w przypadkach, o których mowa w art. 91 pkt 1–3, 12–14, 17–21, 33, 34, 36–38, 41 i 46 – od 15 000 zł do 500 000 zł [dostęp: 2023-10-12];

[5] Załącznik nr 1 NUMERY I NAZWY GRUP SPRZĘTU ORAZ PRZYKŁADOWE RODZAJE SPRZĘTU NALEŻĄCEGO DO GRUP SPRZĘTU, I Numery i nazwy grup sprzętu, Ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622) brzmi: 1. Sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury 2. Ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100 cm² 3. Lampy 4. Sprzęt wielkogabarytowy, którego którykolwiek z zewnętrznych wymiarów przekracza 50 cm, w szczególności: urządzenia gospodarstwa domowego, sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny, sprzęt konsumencki, oprawy oświetleniowe, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny, narzędzia elektryczne i elektroniczne, zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, wyroby medyczne, przyrządy stosowane do monitorowania i kontroli, automaty wydające, sprzęt do wytwarzania prądów elektrycznych. Niniejsza grupa nie obejmuje sprzętu ujętego w grupach sprzętu nr 1–3. 5. Sprzęt małogabarytowy, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm, w szczególności: urządzenia gospodarstwa domowego, sprzęt konsumencki, oprawy oświetleniowe, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny, narzędzia elektryczne i elektroniczne, zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, wyroby medyczne, przyrządy stosowane do monitorowania i kontroli, automaty wydające, sprzęt do wytwarzania prądów elektrycznych. Niniejsza grupa nie obejmuje sprzętu ujętego w grupach sprzętu nr 1–3 i 6. 6. Małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm.

[6] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, 1597) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130000021/U/D20130021Lj.pdf  [data dostępu: 2023-10-12];

[7] Art. 4 pkt. 20 Ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622) brzmi: wprowadzającym sprzęt – rozumie się przez to osobę fizyczną, jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej lub osobę prawną, która, bez względu na wykorzystywaną technikę sprzedaży, w tym za pomocą środków porozumiewania się na odległość:

a) ma siedzibę na terytorium kraju i produkuje sprzęt pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub wprowadza do obrotu pod własną nazwą lub znakiem towarowym na terytorium kraju sprzęt zaprojektowany lub wyprodukowany dla niego,

b) ma siedzibę na terytorium kraju i pod własną nazwą lub znakiem towarowym odsprzedaje na terytorium kraju sprzęt wytworzony przez inne podmioty; odsprzedającego nie uznaje się za wprowadzającego sprzęt, jeżeli na sprzęcie znajdują się nazwa lub znak towarowy wprowadzającego sprzęt,

lub

c) ma siedzibę na terytorium kraju i wprowadza do obrotu w ramach swojej działalności sprzęt z innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego lub państwa niebędącego państwem członkowskim

– z tym że za wprowadzającego sprzęt nie uznaje się podmiotu, który realizuje finansowanie na zasadzie wyłączności w ramach lub zgodnie z umową finansową, o której mowa w pkt 11, chyba że jednocześnie działa on jako wprowadzający sprzęt;

[8] Art. 4 pkt. 11 Ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1622) brzmi: Ilekroć mówi się o: producencie – rozumie się przez to osobę fizyczną, jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej lub osobę prawną, która, bez względu na wykorzystywaną technikę sprzedaży, w tym za pomocą środków porozumiewania się na odległość: a) ma siedzibę na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego i produkuje sprzęt pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub wprowadza na rynek pod własną nazwą lub znakiem towarowym na terytorium tego państwa członkowskiego sprzęt zaprojektowany lub wyprodukowany dla niego, b) ma siedzibę na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego i pod własną nazwą lub znakiem towarowym odsprzedaje na terytorium tego państwa członkowskiego sprzęt wytworzony przez inne podmioty; odsprzedającego nie uznaje się za producenta, jeżeli na sprzęcie znajduje się nazwa lub znak towarowy podmiotu, o którym mowa w lit. a albo w pkt 20 lit. a, c) ma siedzibę na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego i w ramach działalności handlowej, odpłatnie lub nieodpłatnie, dostarcza sprzęt w celu jego dystrybucji, konsumpcji lub używania po raz pierwszy na rynku tego państwa członkowskiego z państwa niebędącego państwem członkowskim lub z innego państwa członkowskiego lub d) ma siedzibę na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego lub państwa niebędącego państwem członkowskim i sprzedaje sprzęt na terytorium kraju za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio gospodarstwom domowym lub użytkownikom innym niż gospodarstwa domowe – z tym, że za producenta nie uznaje się podmiotu, który realizuje finansowanie na zasadzie wyłączności w ramach lub zgodnie z umową finansową rozumianą jako każda umowa lub ustalenia dotyczące pożyczki, dzierżawy, najmu lub sprzedaży odroczonej, odnoszące się do jakiegokolwiek sprzętu, bez względu na to, czy warunki tej umowy lub ustaleń albo każdej umowy dodatkowej lub dodatkowych ustaleń przewidują przeniesienie lub możliwość przeniesienia prawa własności do tego sprzętu, chyba że jednocześnie działa on jako producent [dostęp: 2023-10-12];