SENT jest systemem elektronicznego nadzoru transportu, którego zasady określa Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. [1]. Istotą systemu jest monitorowanie drogowego oraz kolejowego przewozu towarów wrażliwych (należą do nich m.in. paliwa, chemikalia, rozpuszczalniki, farby, alkohole czy susz tytoniowy). Zgłoszenie transportu do systemu SENT związane jest z nałożeniem na niego numeru referencyjnego oraz nakłada na przewoźnika dodatkowe obowiązki. Przewoźnik musi wyposażyć zgłoszony środek transportu w geolokalizator oraz przez całą trasę przewozu towarów przekazywać aktualne dane geolokalizacyjne zgłoszonego środka transportu. Kontrolę przeprowadzają funkcjonariusze służby celno-skarbowej, a za niedopełnienie obowiązków grozi nałożenie kar zarówno finansowych, jak niefinansowych (np. zatrzymanie środka transportu lub towaru) na wysyłającego, odbierającego, ale także na przewoźnika.
Przewóz odpadów a system SENT
Od lutego 2022 roku obowiązkowi rejestracji w systemie SENT podlega przewóz odpadów do Polski oraz przez terytorium Polski. W wyniku przeprowadzonych do 31 sierpnia 2023 roku 32 tysięcy kontroli ujawniono ponad 1200 naruszeń [2]. Stąd wprowadzone zmiany w systemie SENT, których celem ma być szersze monitorowanie przewozów odpadów niebezpiecznych, które rozpoczynają się na terenie Polski.
Jakie zmiany dotyczą przewożących odpady?
12 stycznia 2024 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (zwane dalej rozporządzeniem) [3].
Rozporządzenie to przynosi zmiany w systemie SENT, wprowadzając katalog towarów (odpadów), których przewóz jest monitorowany w systemie SENT także wówczas, gdy rozpoczyna się on na terenie kraju. Zmiana ta dotyczy przewozu 11 rodzajów odpadów, których masa brutto przesyłki jest równa albo przekracza 1 Mg lub której objętość jest równa lub przekracza 1000 litrów, i które są wymienione w załączniku do rozporządzenia Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. poz. 10) [4] oraz oznaczone kodem [5]:
− 08 01 11* – odpady farb i lakierów zawierających rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 13* – szlamy z usuwania farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 15* – szlamy wodne zawierające farby i lakiery zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 17* – odpady z usuwania farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 19* – zawiesiny wodne farb lub lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 21* – zmywacz farb lub lakierów,
− 08 03 12* – odpady farb drukarskich zawierające substancje niebezpieczne,
− 08 03 14* – szlamy farb drukarskich zawierające substancje niebezpieczne,
− 08 04 09* – odpadowe kleje i szczeliwa zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 04 13* – uwodnione szlamy klejów lub szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 04 15* – odpady ciekłe klejów lub szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne.
Zmiana rozporządzenia ministra finansów umożliwi objęcie monitoringiem przewozu odpadów niebezpiecznych pochodzenia chemicznego takich jak farby, kleje czy lakiery oraz pozwoli na większą kontrolę nad odpadami, które porzucone stanowią realne zagrożenie dla środowiska naturalnego oraz zdrowia i życia ludzi.
Pytanie – konkretna odpowiedź!
Czym jest system SENT?
To system elektronicznego nadzoru transportu, który umożliwia monitoring przewozów towarów kluczowych dla gospodarki. Katalog towarów, których przewóz wymaga zgłoszenia do systemu określa Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi [1] oraz późniejsze rozporządzenia.
Czym są odpady niebezpieczne?
Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1357/2014 z dnia 18 grudnia 2014 r., zastępującym załącznik III do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz uchylającym niektóre dyrektywy, uznaje się, że odpady posiadające choć jedną z wymienionych poniżej właściwości kwalifikuje się jako odpady niebezpieczne:
HP 1 Wybuchowe: odpady, które w wyniku reakcji chemicznej, mogą wydzielać gaz o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia w otoczeniu. Definicja obejmuje odpady pirotechniczne, odpady wybuchowego nadtlenku organicznego i wybuchowe samoreaktywne odpady.
HP 2 Utleniające: odpady, które mogą, zazwyczaj poprzez utlenianie, spowodować zapalenie się innych materiałów lub przyczynić się do ich spalenia.
HP 3 Łatwopalne:
– łatwopalne odpady ciekłe: odpady ciekłe o temperaturze zapłonu poniżej 60°C lub odpadowy olej gazowy, olej napędowy i lekkie oleje opałowe o temperaturze zapłonu > 55°C oraz ≤ 75°C;
– łatwopalne odpady piroforyczne ciekłe i stałe: stałe lub ciekłe odpady, które nawet w małych ilościach mogą ulec zapaleniu w ciągu pięciu minut po wejściu w kontakt z powietrzem;
– łatwopalne odpady stałe: odpady stałe, które łatwo ulegają zapaleniu lub w wyniku tarcia mogą powodować zapalenie lub przyczyniać się do spalania;
– łatwopalne odpady gazowe: odpady gazowe, które łatwo ulegają zapaleniu w powietrzu w temperaturze 20°C i przy ciśnieniu normalnym 101,3 kPa;
– odpady reagujące z wodą: odpady, które w kontakcie z wodą wydzielają gazy palne w niebezpiecznych ilościach;
– inne łatwopalne odpady: wyroby aerozolowe łatwopalne, łatwopalne odpady samonagrzewające się, łatwopalne nadtlenki organiczne i łatwopalne odpady samoreaktywne.
HP 4 Drażniące – działanie drażniące na skórę i powodujące uszkodzenie oczu: odpady, które w wyniku naniesienia mogą powodować podrażnienie skóry lub uszkodzenie oka.
HP 5 Działanie toksyczne na narządy docelowe (STOT) lub zagrożenie spowodowane aspiracją: odpady, które mogą działać toksycznie na narządy docelowe na skutek jednokrotnego lub powtarzanego narażenia, lub które powodują ostre skutki toksyczne na skutek aspiracji.
HP 6 Ostra toksyczność: odpady, które mogą spowodować ostrą toksyczność po podaniu drogą pokarmową lub po naniesieniu na skórę lub po narażeniu inhalacyjnym.
HP 7 Rakotwórcze: odpady, które wywołują raka lub zwiększają zachorowalność na niego.
HP 8 Żrące: odpady, które w wyniku naniesienia działają żrąco na skórę.
HP 9 Zakaźne: odpady zawierające żywe drobnoustroje lub ich toksyny, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do przyjęcia, że wywołują choroby u ludzi lub innych żywych organizmów.
HP 10 Działające szkodliwie na rozrodczość: odpady działające szkodliwie na funkcje rozrodcze i płodność u dorosłych osobników płci męskiej i żeńskiej oraz powodujące toksyczność rozwojową u potomstwa.
HP 11 Mutagenne: odpady, które mogą spowodować mutację, tj. trwałą zmianę w ilości lub strukturze materiału genetycznego w komórce.
HP 12 Uwolnienie gazów o ostrej toksyczności: odpady, które uwalniają gazy o ostrej toksyczności (Acute Tox. 1, 2 lub 3) w zetknięciu z wodą lub kwasem.
HP 13 Uczulające: odpady zawierające jedną lub więcej substancji, o których wiadomo, że działają uczulająco na skórę lub na układ oddechowy.
HP 14 Ekotoksyczne: odpady, które stanowią lub mogą stanowić bezpośrednie lub opóźnione zagrożenie dla co najmniej jednego elementu środowiska.
HP 15 Odpady mogące wykazywać niebezpieczne właściwości wymienione powyżej, które nie były bezpośrednio widoczne w odpadach pierwotnych.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014R1357 [dostęp: 2024-01-30]
W prawodawstwie krajowym wszystkie rodzaje odpadów zostały wskazane w rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. poz. 10.) Każdorazowo poza przypisanym kodem odpadu, odpady niebezpieczne posiadają dodatkowe oznaczenie w postaci „*”.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000010 [dostęp: 2024-01-30]
[1] Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000104 [dostęp: 2024-01-30]
[2] https://www.gov.pl/web/gios/sent—zmiany-w-przepisach-podpisane [dostęp: 2024-01-30]
[3] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230002185 [dostęp: 2024-01-30]
[4] Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000010 [dostęp: 2024-01-30]
[5] Po wprowadzeniu zmian zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 9 października 2023 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi, punkt 7) § 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 kwietnia 2022 r. w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (Dz. U. poz. 898 oraz z 2023 r. poz. 750 i 1596) będzie brzmiał:
„§ 1. Systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi jest objęty przewóz:
7) towarów innych niż wymienione w art. 3 ust. 2 pkt 1–3a ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi, zwanej dalej „ustawą o systemie monitorowania”, będących jednocześnie odpadami w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, 1597, 1688, 1852 i 2029):
- a) które podlegają przepisom rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (Dz. Urz. UE L 190 z 12.07.2006, str. 1, z późn. zm.2)), zwanego dalej „rozporządzeniem 1013/2006”, bez względu na ich ilość w przesyłce,
- b) w przypadku których masa brutto przesyłki jest równa albo przekracza 1000 kg lub jej objętość jest równa albo przekracza 1000 litrów, wymienionych w załączniku do rozporządzenia Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. poz. 10) oznaczonych kodem:
− 08 01 11* – odpady farb i lakierów zawierających rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 13* – szlamy z usuwania farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 15* – szlamy wodne zawierające farby i lakiery zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 17* – odpady z usuwania farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 19* – zawiesiny wodne farb lub lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 01 21* – zmywacz farb lub lakierów,
− 08 03 12* – odpady farb drukarskich zawierające substancje niebezpieczne,
− 08 03 14* – szlamy farb drukarskich zawierające substancje niebezpieczne,
− 08 04 09* – odpadowe kleje i szczeliwa zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 04 13* – uwodnione szlamy klejów lub szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne,
− 08 04 15* – odpady ciekłe klejów lub szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne;”
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230002185/O/D20232185.pdf [dostęp: 2024-01-30]
