Woda daje życie – czy wystarczająco dbamy o zasoby wodne?

Czy wystarczająco dbamy o zasoby wodne? Przemysł i Środowisko

Woda pokrywa ponad 70 proc. powierzchni Ziemi. Czysta woda oznacza życie, zdrowie, żywność, wypoczynek, energię… Niestety, na przestrzeni ostatnich dwóch wieków woda stała się docelowym zbiornikiem dla licznych zanieczyszczeń oraz niedawno odkrytą „kopalnią” minerałów, które można eksploatować. Jeśli chcemy wciąż cieszyć się czystą wodą i czerpać korzyści z niezanieczyszczonych rzek i oceanów, musimy zasadniczo zmienić sposób, w jaki wykorzystujemy wodę i jej zasoby powierzchniowe i podziemne.

Na przestrzeni dziesięcioleci Unia Europejska podejmowała i wciąż podejmuje szereg działań na rzecz poprawy gospodarki wodnej (np. poprzez wdrożenie systemu zarządzania efektywnością wodną ISO 46001:2019) oraz ochrony środowiska morskiego. Dzięki tym wysiłkom dysponujemy dziś szczegółową wiedzą na temat tendencji dotyczących środowiska, w tym wody. Możemy też dokonać zintegrowanej analizy tych danych oraz wymieniać się wiedzą. Na tej podstawie wiemy jak wiele pozostaje wciąż do zrobienia.

Każdego roku 22 marca obchodzimy Światowy Dzień Wody – święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 22 grudnia 1992 w czasie konferencji Szczyt Ziemi 1992 (UNCED) w Rio de Janeiro w Brazylii, w ramach Agendy 21 [1]. Powodem ustanowienia tego święta był fakt, że ponad miliard ludzi na świecie cierpi z powodu braku dostępu do czystej wody pitnej. Choć minęło 30 lat, brak dostępu do czystej wody pitnej jest wciąż jeden z palących problemów współczesnego świata. Korzystając z okazji Światowego Dnia Wody zróbmy mały bilans sumienia na temat światowej gospodarki wodnej.

Po co nam woda?

Woda jest kluczowa w naszym codziennym życiu. Warto uświadomić sobie jak wiele dla nas znaczy:

  • jest środowiskiem życia dla milionów gatunków roślin i zwierząt, począwszy od organizmów mierzonych w mikronach po płetwale błękitne o długości do 30 metrów i wadze do 200 ton;
  • oceany i morza mają kluczowe znaczenie dla klimatu: są największym pochłaniaczem dwutlenku węgla;
  • prądy oceaniczne pomagają w ocieplaniu i ochładzaniu różnych regionów świata, dzięki czemu obszary te stają się bardziej przyjazne do zamieszkania;
  • woda, która odparowała z ciepłych mórz, może opadać z powrotem jako deszcz lub śnieg – tworząc ten obieg podtrzymuje życie na lądzie;
  • jest zasobem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmów – roślin, zwierząt i ludzi;
  • jest zasobem, z którego korzystamy w codziennym życiu – wody używamy do gotowania, sprzątania, mycia i spłukiwania;
  • jest wykorzystywana jako istotny surowiec przemysłowy do produkcji żywności, lecz również do wytwarzania odzieży, telefonów komórkowych, samochodów, książek i wielu innych dóbr materialnych, z których korzystamy na co dzień;
  • wykorzystujemy ją do budowy naszych domów, szkół i dróg, a także do ogrzewania budynków i chłodzenia elektrowni;
  • jest środkiem wykorzystywanym do przemieszczania towarów i osób – woda tworzy naturalną sieć transportową wokół globu, która łączy nie tylko przybrzeżne miasta, lecz również miasta w głębi lądu, położone wzdłuż żeglownych rzek;
  • przy użyciu energii elektrycznej wytwarzanej z ruchu wody oświetlamy nasze miasta i domy;
  • latem, jej zasoby w oceanach, morzach, jeziorach i rzekach pozwalają nam odetchnąć od gorąca, są miejscem odpoczynku i relaksu.

Zanieczyszczenie, nadmierna eksploatacja, fizyczne zmiany w siedliskach wodnych i zmiany klimatu nieustannie wywierają negatywny wpływ na jakość i dostępność wody zdatnej do spożycia i użycia. Warto pamiętać, że sposób, w jaki wykorzystujemy i oczyszczamy wodę, wpływa nie tylko na nasze zdrowie, lecz także na wszystkie organizmy żywe uzależnione od wody oraz, że zasoby wody tylko pozornie są nieograniczone.

Zużycie wody w Europie

Europejczycy wykorzystują co roku miliardy metrów sześciennych wody – nie tylko do spożycia, lecz także w różnych gałęziach przemysłu np. rolnictwie, produkcji, ciepłownictwie i chłodnictwie, turystyce oraz w innych sektorach usługowych. Według Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) zużycie wody na działalność gospodarczą w Europie wynosi rocznie średnio około 243 000 hektometrów sześciennych – hm3. Mimo że większość tej wody (ponad 140 000 hektometrów sześciennych – hm3) wraca do środowiska, często zawiera ona substancje nie występujące w środowisku przyrodniczym i zanieczyszczenia, w tym niebezpieczne związki chemiczne.

Roczne zużycie wody wg branż w Europie Przemysł i Środowisko

Za największe zużycie wody odpowiada rolnictwo – wykorzystuje około 40 proc. całkowitej ilości wody zużywanej rocznie w Europie i wiele wskazuje na to, że pomimo wzrostu wydajności wciąż będzie ono największym „konsumentem” wody w Europie. Dzieje się tak dlatego, że coraz więcej gruntów rolnych musi być nawadnianych, zwłaszcza w krajach Europy Południowej. Co zaskakujące, około 28 proc. rocznego zużycia wody wykorzystuje się w produkcji energii – woda jest używana głównie do chłodzenia w elektrowniach jądrowych i elektrowniach wykorzystujących paliwa kopalne (zwłaszcza w krajach Europy Zachodniej i Wschodniej). Oprócz tego służy również do wytwarzania energii wodnej. Górnictwo i produkcja odpowiadają za 18 proc. zużycia wody (głównie w Europie Północnej), około 2 proc. zużywają branże usługowe, a gospodarstwa domowe za około
12 proc. zużycia wody. Do europejskich gospodarstw domowych dostarczanych jest średnio 144 litrów wody słodkiej na osobę na dzień, z wyłączeniem wody pochodzącej z recyklingu, ponownie wykorzystywanej lub odsalanej. Wartość ta niemal trzykrotnie przekracza zapotrzebowanie na wodę określone dla zaspokojenia podstawowych potrzeb ludzkich. Niestety, nie cała woda, która jest dostarczona, jest ostatecznie zużywana.
Aż 60 proc. rozprowadzanej wody może zostać „utracona” poprzez wycieki w sieci dystrybucyjnej.

Mimo względnej obfitości wody słodkiej, w niektórych częściach Europy dostępność wody i działalność społeczno-gospodarcza są nierównomiernie rozłożone, co prowadzi do znacznych różnic w poziomach niedoboru wody w zależności od sezonu i regionu. Ogromnym obciążeniem dla europejskich zasobów wodnych i ich jakości jest wzrost liczby ludności, postępująca urbanizacja, zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego i uporczywe susze będące skutkiem zmian klimatu. EEA szacuje, że około jedna trzecia terytorium UE jest narażona na stały lub tymczasowy deficyt wody. Unijna polityka wodna zachęca państwa członkowskie do wdrażania dobrych praktyk gospodarki wodnej – oszczędności wody i rozsądnego gospodarowania jej zasobami. Zachęty te przyczyniły się już do rzeczywistych oszczędności wody w całej Europie – od 1990 r. ilość wody pobieranej w Europie zmniejszyła się o 19 proc.[2]. Obecnie ponad 80 proc. ludności Europy posiada podłączenie do oczyszczalni ścieków komunalnych, co znacznie ogranicza ilość zanieczyszczeń wprowadzanych do powierzchniowych i podziemnych zbiorników wodnych. To jednak tylko jedna strona medalu, drugą jest stan europejskich systemów wodnych.

Stan europejskich ekosystemów wodnych

Europejskie ekosystemy wodne borykają się z problemami takimi jak:

  • zanieczyszczenie chemiczne z przemysłu;
  • emisja gazów cieplarnianych;
  • zmiany hydrotechniczne (zapory wodne, kanały, sztuczne zbiorniki);
  • zanieczyszczenie substancjami biogennymi z rolnictwa;
  • zanieczyszczenie plastikiem oraz mikro- i nanoplastikiem;
  • zanieczyszczenie pochodzące z produktów farmaceutycznych;
  • zanieczyszczenie pochodzące z miejskich systemów kanalizacji;
  • przełowienie;
  • inwazyjne gatunki obce;
  • uszkodzenia dna morskiego;
  • zmiana klimatu.

Unia Europejska dąży do ochrony środowiska morskiego z wykorzystaniem polityki ochrony środowiska i polityki rybołówstwa. Niestety, Unijne ramy ochrony środowiska morskiego okazują się być niewystarczające, aby przywrócić dobry stan morskich ekosystemów, a fundusze unijne rzadko przeznacza się na wsparcie ochrony gatunków i siedlisk morskich. Stada ryb wciąż są przeławiane, w szczególności w Morzu Śródziemnym.

Najważniejsze przepisy z zakresu polityki ochrony środowiska zawarto w dyrektywie ramowej w sprawie strategii morskiej [7] oraz w dyrektywach ptasiej i siedliskowej[9]. Jednym z elementów tej polityki jest ustanowienie sieci ponad 3000 chronionych obszarów morskich na całym świcie. Ochrona gwarantowana na tych obszarach jest wprawdzie szeroko zakrojona, lecz powierzchowna. Z kolei celem wspólnej polityki rybołówstwa
UE jest zapewnienie, aby działalność połowowa była zrównoważona, a także ograniczenie do minimum negatywnych skutków tej działalności dla ekosystemu morskiego. Pomimo tych działań Unii Europejskiej nie udało się powstrzymać utraty różnorodności biologicznej na obszarach morskich w Europie.

Podobną diagnozę postawiła niedawno Europejska Agencja Środowiska (EEA). Z przeprowadzonej przez nią oceny wynika, że niecały 1% chronionych obszarów morskich w Europie można uznać za morskie rezerwaty przyrody objęte całkowitą ochroną. Nie sprawdzają się także narzędzia regulacyjne wiążące unijną politykę w zakresie morskiej różnorodności biologicznej z polityką rybołówstwa – na obszarach morskich objętych kontrolą nie były one do tej pory skutecznie wykorzystywane. Prawodawstwo unijne obejmuje wprawdzie przepisy dotyczące gatunków i siedlisk zagrożonych wyginięciem, opracowano je jednak ponad 25 lat temu i nie odpowiadają one stanowi aktualnej wiedzy naukowej. Rybołówstwo ma znaczący wpływ na środowisko morskie. Dzięki wspólnej polityce rybołówstwa stan stad ryb w Oceanie Atlantyckim zaczął się wprawdzie poprawiać, jednak żadnych znaczących postępów nie zaobserwowano w Morzu Śródziemnym, w którym odławia się dwa razy więcej ryb niż wynosi zrównoważony poziom połowów.

Wspieraniu ochrony środowiska morskiego służy jedynie niewielki odsetek środków finansowych Unii Europejskiej. Przykładowo środki przydzielone na Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) na lata 2014–2020 sięgnęły około 6 mld euro, z czego ułamek tej kwoty wydatkowany jest na bezpośrednie środki ochrony wód i ograniczenie rybołówstwa. 

Dyrektywy Unii Europejskiej na rzecz zasobów wodnych i ich efekty

Polityka UE w zakresie regulacji jakości wody kładzie nacisk na współpracę regionalną i globalną. Obejmuje szereg kwestii: od wody pitnej, miejskich ścieków, ochrony siedlisk, wyznaczania chronionych obszarów morskich i jakości wody w kąpieliskach po powodzie, tworzywa sztuczne jednorazowego użytku, emisje przemysłowe i ograniczenia dotyczące stosowania niebezpiecznych chemikaliów. Konkretne akty prawne
UE są wspierane przez nadrzędne programy i prawodawstwo dotyczące zasobów wodnych, na przykład: 7. unijny program działań w zakresie środowiska przyrodniczego (7.EAP) [3], ramową dyrektywę wodną [4], dyrektywę dotyczącą oczyszczania ścieków komunalnych [5], dyrektywę w sprawie wody pitnej [6] oraz dyrektywę ramową w sprawie strategii morskiej [7].

7. program działań w zakresie środowiska przyrodniczego (EAP) [3] wytyczał kierunek europejskiej polityki ochrony środowiska do roku 2020. Przyglądając się jednak rzeczywistości, staje się oczywistym, że większość ambitnych celów nie została osiągnięta. Dokument kreśli również wizję w dłuższej perspektywie sięgającej do 2050 r. wyrażając nadzieję na:

  • wdrożenie innowacyjnej gospodarki cyrkulacyjnej, w której nic się nie marnuje i w której zasobami naturalnymi zarządza się w sposób zrównoważony;
  • pełną ochronę i przywracanie różnorodności biologicznej;
  • niskoemisyjny wzrost gospodarczy.

Na 2021 r. planowane jest posiedzenie Konferencji Stron Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej.

Kluczowy akt prawny UE, ramowa dyrektywa wodna [4], nałożył na wszystkie państwa członkowskie UE obowiązek osiągnięcia dobrego stanu wszystkich części wód powierzchniowych i podziemnych do 2015 r., chyba że istniały podstawy do zwolnienia z tego obowiązku, na przykład warunki naturalne i nieproporcjonalne koszty. Do tej pory, niestety, państwa członkowskie nie osiągnęły tego celu w odniesieniu do większości swoich wód powierzchniowych i podziemnych.

Kluczową rolę w staraniach o poprawę jakości wód w UE odgrywa również dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych [5] określa ona zasady zbierania, oczyszczania i odprowadzania ścieków. Przepisy odnoszą się też do ścieków wytwarzanych przez przemysł, np. przemysł rolno-spożywczy (m.in. przetwórstwo spożywcze i piwowarstwo). Niestety, wciąż istnieją niedociągnięcia w procesie wdrażania tej dyrektywy, szczególnie w odniesieniu do odpowiedniego poziomu oczyszczania ścieków komunalnych.

Wysoką jakość wody wodociągowej w całej UE regulują postanowienia dyrektywy w sprawie wody pitnej [6], która stanowi odpowiedź na inicjatywę obywatelską „Right2Water” na rzecz poprawy dostępu wszystkich Europejczyków do bezpiecznej wody pitnej, podpisaną przez ponad 1,8 mln osób. Tym samym jest to pierwsza europejska inicjatywa obywatelska, która stała się prawem. Na jego mocy państwa członkowskie są zobowiązane zapewniać nieodpłatny dostęp do wody pitnej w budynkach publicznych. Klienci restauracji, stołówek i usług gastronomicznych powinni otrzymywać wodę do picia za darmo lub za niską opłatą. Państwa członkowskie powinny również starać się poprawić dostęp do wody bieżącej grupom znajdującym się w trudnej sytuacji, takim jak uchodźcy, społeczności koczownicze, bezdomni i grupy mniejszościowe. Woda z kranu powinna nadawać się do bezpośredniego spożycia i należy do tego zachęcać. W tym celu trzeba poprawić jakość wody wodociągowej poprzez wprowadzenie bardziej rygorystycznych limitów dla niektórych zanieczyszczeń, np. ołowiu. Do początku 2022 r. Komisja Europejska sporządzi wykaz substancji lub związków, których wpływ na zdrowie ludzkie budzi obawy społeczne lub naukowe, a następnie będzie go monitorować. W wykazie znajdą się m.in. środki farmaceutyczne, związki zaburzające gospodarkę hormonalną i mikrodrobiny plastiku.

Unijna dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej [7] ma na celu osiągnięcie dobrego stanu środowiska w morzach w Europie oraz ochronę zasobów, od których uzależniona jest działalność gospodarcza i społeczna. Określa ona trzy ogólne cele: europejskie morza powinny być zdrowe, czyste i produktywne oraz wymaga od państw członkowskich UE opracowania strategii i wdrożenia odpowiednich środków. Zgodnie z tą dyrektywą państwa członkowskie muszą opracować strategie na rzecz zmniejszenia ilości plastikowych odpadów morskich do poziomu, który nie powoduje żadnych szkód. Tymczasem każdego roku do oceanów przedostaje się około 8 -20 milionów ton plastikowych odpadów. Łatę śmieci na Oceanie Spokojnym nazwano już nawet ósmym kontynentem. Jak wynika z oceny EEA europejskie morza nie są zdrowe ani czyste i nie wiadomo, jak długo pozostaną produktywne. Mając na uwadze tę sytuację, w kwietniu 2017 r. Komisja Europejska opublikowała plan działania na rzecz przyrody, ludzi i gospodarki [8] działania podejmowane w ramach tego planu przyczynią się bezpośrednio do realizacji inicjatyw na rzecz ochrony środowiska morskiego.

Poprzez dyrektywy ptasią i siedliskową [9] (często nazywane dyrektywami dotyczącymi ochrony przyrody) UE chroni swoje najbardziej zagrożone gatunki i siedliska oraz wszystkie dzikie ptaki. W tym kontekście wdrażanych jest szereg środków, w tym sieć obszarów chronionych Natura 2000,
aby zapobiec wpływowi na gatunki i siedliska objęte tymi dyrektywami UE lub zminimalizować taki wpływ. Chociaż sieć morskich obszarów chronionych Natura 2000 obejmuje znaczną część europejskich mórz, nadal nie jest ona kompletna, a w wielu miejscach nie są podejmowane odpowiednie środki ochrony.

Wspólna polityka rybołówstwa [10] określa wspólne zasady zarządzania flotą rybacką UE i ochrony zasobów rybnych. W ramach wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) ustalane są przepisy regulujące połowy w UE. Jej celem: jest także zapewnienie, aby działalność połowowa była zrównoważona, oraz ograniczenie do minimum negatywnych skutków tej działalności dla ekosystemu morskiego. Ponadto celem WPRyb było niedopuszczenie, aby do 2020 r. odsetek połowów przekroczył poziom „maksymalnego podtrzymalnego połowu”. Zarządzanie rybołówstwem przebiega na innych zasadach w odniesieniu do Oceanu Atlantyckiego i Morza Śródziemnego. Na obszarze Oceanu Atlantyckiego obowiązuje w przeważającej mierze system przydziału kwot, natomiast Morze Śródziemne jak i Bałtyckie objęte jest systemem nakładu połowowego. Wprawdzie stan ryb w Oceanie Atlantyckim zaczął się poprawiać, jednak żadnych znaczących postępów nie zaobserwowano w Morzu Śródziemnym, w którym odławia się dwa razy więcej ryb niż wynosi zrównoważony poziom połowów.

Podsumowanie

Celem polityki UE jest znaczne ograniczenie negatywnych skutków zanieczyszczenia, zbyt wysokiego poboru wody i innych czynników wywierających presję na wodę oraz zapewnienie wystarczającej ilości dobrej jakości wody do wykorzystania zarówno przez ludzi, jak i rośliny oraz zwierzęta.

Jednym z pozytywnych skutków działań państw członkowskich UE, które możemy dostrzec już teraz, są wyraźne postępy poczynione w zakresie zapewnienia mieszkańcom Europy dostępu do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi, oczyszczania ścieków komunalnych i ograniczenia ilości ścieków odprowadzanych do środowiska przyrodniczego, a także wspieranie ponownego wykorzystania wody na potrzeby nawadniania w rolnictwie.

Niestety, z przykrością trzeba stwierdzić, że narzędzia regulacyjne wiążące unijną politykę w zakresie morskiej różnorodności biologicznej ze wspólną polityką rybołówstwa nie sprawdziły się w praktyce. Podobnie jak unijne przepisy o ochronie środowiska nie doprowadziły do odbudowy ważnych ekosystemów i siedlisk morskich. Wciąż pozostaje wiele wyzwań, którym należy stawić czoła w zorganizowany sposób.

Jeśli chcesz dokładniej przyjrzeć się zagadnieniom związanym z zasobami wodnymi, polecamy:


[1] Agenda 21 https://sustainabledevelopment.un.org/outcomedocuments/agenda21  [dostęp: 2021-03-18]

[2] Źródło: https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/use-of-freshwater-resources-3/assessment-4  [dostęp: 2021-03-18]

[3] 7. program działań w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego (7th Environment Action Programme) https://ec.europa.eu/environment/action-programme/  [dostęp: 2021-03-18]

[4] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32000L0060&from=EN  [dostęp: 2021-03-18]

[5] Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:31991L0271&from=EN  [dostęp: 2021-03-18]

[6] Informacje o pracach nad dyrektywą na rzecz wody pitnej https://ec.europa.eu/environment/water/water-drink/index_en.html Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (wersja przekształcona) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32020L2184&from=EN  [dostęp: 2021-03-18]

[7] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0056&from=EN  [dostęp: 2021-03-18]

[8] Plan działania na rzecz przyrody, ludzi i gospodarki Komisji Europejskiej z 2017 r. https://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/fitness_check/action_plan/communication_en.pdf  [dostęp: 2021-03-18]

[9] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory https://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/index_en.htm  [dostęp: 2021-03-18]

[10] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1380/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa. Dz.U. L 354 z 28.12.2013. Rozporządzenie to jest podstawowym aktem prawnym regulującym wspólną politykę rybołówstwa, przy czym uzupełnia je wiele innych aktów prawnych. https://ec.europa.eu/fisheries/cfp_en  [dostęp: 2021-03-18]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Dlaczego warto nam zaufać?

Doświadczenie

Szkolenia, tworzone przez zespół ekspertów-praktyków

Proces od A do Zet

Szkolenia pokazują cały proces przebiegu postępowania administracyjnego

Wzory, kalkulatory i instruktaże

Dajemy Ci gotowe narzędzia do pracy

Materiały dostępne 24/7

Dzięki formie online możesz korzystać z materiałów w dowolnym czasie

Prosty przekaz

Zrozumiały, klarowny sposób przekazywania wiedzy na skomplikowane tematy

Pomoc w zrozumieniu przepisów

Pomagamy zrozumieć podstawy prawne i podnosimy kompetencje

Studium przypadku

Przykłady z życia wzięte - od najczęściej spotykanych po innowacyjne, niecodzienne

Analiza orzeczeń

Szczegółowo analizujemy orzeczenia sądów i akty prawne, aby najlepiej przygotować Cię do opracowania dokumentacji

Materiały publikowane w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska, nie stanowią porad prawnych lub innego profesjonalnego doradztwa. Prowadzący www.przemyslisrodowisko.pl dokładają wszelkich starań, aby informacje zamieszczone w Bazie wiedzy Akademii Przemysłu i Środowiska były prawdziwe i rzetelne, jednakże nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie informacji publikowanych w Bazie wiedzy, w szczególności za szkody lub straty poniesione przez kogokolwiek wskutek jakiegokolwiek wykorzystania treści umieszczonych w Bazie wiedzy.

Wszelkie materiały umieszczone w Bazie wiedzy podlegają ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego oraz innych przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej. Nie dopuszcza się, bez wyraźniej, pisemnej zgody Akademii Przemysłu i Środowiska, kopiowania, redystrybucji, rozpowszechniania, udostępniania oraz wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie www.przemyslisrodowisko.pl i platformie szkoleniowej.